O Tim Burton είναι ένας από τους διασημότερους σκηνοθέτες/παραγωγούς του Hollywood, που με το πέρασμα των χρόνων έχει διαμορφώσει ένα ιδιαίτερο στυλ που χαρακτηρίζει το σύνολο των ταινιών του, είτε πρόκειται για μιούζικαλ ή επιστημονικής φαντασίας, είτε κινούμενο σχέδιο και μικρού μήκους…
Με φιλμογραφία περίπου 45 ετών(!) και περισσότερες από 35 ταινίες στο ενεργητικό του, καταφέρνει να κάνει επιτυχίες ακόμα και σήμερα, στον απόηχο της δεκαετίας του ’90 που καθιερώθηκε.
Η ΑΡΧΗ: Την παιδική του ηλικία την πέρασε μέσα στο σπίτι, ζωγραφίζοντας cartoons και βλέποντας παλιές ταινίες του αγαπημένου του ηθοποιού,Vincent Price. Ο ίδιος θεωρεί ότι η παιδική του ηλικία ήταν πολύ κανονική, τόσο μονότονη όσο μια παλέτα γκρι χρωμάτων! Όσο ήταν στο λύκειο, το ταλέντο του αναγνωρίστηκε με μια αφίσα κατά της ρύπανσης, που ήταν κολλημένη σε όλα τα σκουπιδιάρικα της πόλης του για ένα χρόνο. Όταν τελείωσε το κολέγιο, έπιασε δουλειά στην Disney, αλλά λόγω αισθητικών διαφορών με τους συναδέλφους του έφυγε μετά από κάποια χρόνια. Το πέρασμα στην μεγάλη οθόνη ήρθε το 1985 με το “Pee-Wee’s Big Adventure”, το οποίο εξέπληξε κοινό και κριτικούς με το εκκεντρικό και παράξενο στυλ, που συνδύαζε την ευρωπαϊκή αισθητική του 19ου και 20ου αιώνα με το αμερικάνικο kitch. Έκτοτε, οι ιστορίες του με πρωταγωνιστή ένα αντικοινωνικό, συνεσταλμένο φρικιό, μεταφορικά και κυριολεκτικά, θα σημαδέψουν τις παιδικές μας αναμνήσεις, δείχνοντας ένα διαφορετικό όραμα για τον κόσμο που μας περιβάλλει.
ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ ΕΞΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ&GOTHIC
Ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα οπτικά μοτίβα του Burton αποτελεί ο σκοτεινός, gothic τόνος που διατρέχει την πλειοψηφία των ταινιών του. Από τους ίδιους τους χαρακτήρες μέχρι τα σπίτια και τις πόλεις, οι ταινίες χαρακτηρίζονται από ένα υπερβολικό , σχεδόν καρτουνίστικο τρόπο προκειμένου να τονιστούν τα “goth” χαρακτηριστικά. Ο Burton είναι ξεκάθαρα οπαδός του γερμανικού εξπρεσιονισμού(βλέπε τις ταινίες Metropolis,the Cabinet of Dr.Caligari) που διακρίνεται από την προσπάθεια εξωτερίκευσης της εσωτερικής κατάστασης και συγκεκριμενοποιείται με το υπερβολικό ντεκόρ και σκηνικά, την αντίθεση φως-σκοτάδι στον φωτισμό(chiaroscuro)κ.α. Ένα από τα πιο προφανή και γνωστά παραδείγματα αυτού του τύπου στυλ είναι το κοστούμι και το μακιγιάζ του Edward Scissorhands, ο οποίος μοιάζει να ανήκει σε κάποιο είδος ανατριχιαστικής goth punk rock μπάντας. Ο ίδιος ο χαρακτήρας ζει μόνος του, από τότε που πέθανε ο επιστήμονας δημιουργός του, σε μια παλιά gothic έπαυλη στερημένη φωτός, όταν ολόκληρη η πόλη έχει έντονα και ζωηρά χρώματα(gothic suburbia). H gothic suburbia, ως αποτέλεσμα του συγκερασμού της gothic ιδιοσυγκρασίας του σκηνοθέτη με το μεγάλωμα σε μια ηλιόλουστη πόλη του Los Angles,επανεξετάζεται και πάλι, σε μορφή κινουμένων σχεδίων, στο νεότερο Frankenweenie αλλά και στο Dark Shadows, όπου το γοτθικό αρχοντικό που ανήκει στην οικογένεια Collins είναι κρυμμένο πίσω στα δέντρα πάνω από το λιμάνι της αλιείας Collinsport . Όμοια, στο Beetlejuice, ολόκληρη η ταινία λαμβάνει χώρα σε ένα ανατριχιαστικό παλιό βικτοριανό στοιχειωμένο σπίτι, που με το πρωινό φως είναι ζεστό και ευχάριστο, αλλά το βράδυ είναι τρομακτικό. Ένα άλλο μεγάλο παράδειγμα είναι το Batman, όπου οι θλιβεροί, σχεδόν βιομηχανικοί δρόμοι της Gotham City είναι στρωμένοι με περίτεχνες λεπτομέρειες και το Batmobile, το οποίο μιμείται τις καμπύλες γραμμές και το σχέδιο ενός κλασσικού αυτοκινήτου του’30. Στην πιο πρόσφατες ταινίες του, όπως το Alice in Wonderland, ο Burton χρησιμοποιεί CGI (οπτικά εφέ για δημιουργία φανταστικών χαρακτήρων) για να επεκτείνει την υπερβολή στις αναλογίες των ηρώων με την βοήθεια της τεχνολογίας, δίνοντας έτσι περισσότερη έμφαση στις gothic καταβολές τους.
Fact: Δίπλα στο πατρικό του σπίτι, υπήρχε ένα νεκροταφείο, οπότε για αυτόν ο θάνατος και η απώλεια ήταν κάτι συνηθισμένο και καθημερινό, έχει δηλώσει σε συνέντευξη.
ΜΟΤΙΒΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΩΝ: Μια συχνή μέθοδος που χρησιμοποιεί ο Burton για τους χαρακτήρες του, είναι ότι υπάρχουν συγκεκριμένα αρχέτυπα προκειμένου το κοινό να γνωρίζει εκ των προτέρων τις προθέσεις κάθε ήρωα. Σημαντικότερο όλων, ο «εκκεντρικός, αντικοινωνικός ήρωας», περιθωριοποιημένος από τους πάντες θεωρεί ότι κανείς δεν τον καταλαβαίνει, μοναχικός και περίεργος λόγω της παραπάνω «ατέλειας».Επίσης, παρουσιάζεται συχνά το «Τέρας», που είναι τρομακτικό, επιβλητικό και δημιουργεί εμπόδια στους πρωταγωνιστές, η «κοντόχοντρη νυφίτσα», ο χαμογελαστός παχουλός χαρακτήρας, έρμαιο της απληστίας του για φαγητό,ο «υπερβολικά καλός γονιός» ,που συνήθως είναι και ηλικιωμένος γιατί οι βιολογικοί γονείς είναι απόντες ή νευρωτικοί. Μεγάλο ενδιαφέρον έχουν οι γυναικείοι χαρακτήρες που είτε ακολουθούν το αρχέτυπο «κακιά μάγισσα»-αντιπρωταγωνίστρια, αδίστακτες γυναίκες που χρησιμοποιούν τα γυναικεία τους θέλγητρα για να προσελκύσουν τα θύματα, είτε της «νεαρής πανκ επαναστάτριας», που δεν αντέχουν τον κόσμο που ζουν και αποτελούν την φωνή της λογικής στο σουρεάλ σύμπαν του Burton,ή το εμμονικό αρχέτυπο του παραγωγού για την «ευγενή,αθώα ξανθιά» με το άσπρο δέρμα, την αλαβάστρινη ομορφιά και το γενικότερο «ξεβαμμένο» λουκ που συμβολίζει την αναμάρτητη φύση τους.
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: O Burton χρησιμοποιεί αναδρομές στο παρελθόν(flashback) για να πει μια ιστορία μέσα σε μια μεγαλύτερη ιστορία . Τις χρησιμοποιεί για να βοηθήσει επιπλέον βάθος στους χαρακτήρες του και , στην περίπτωση των βασικών χαρακτήρων του , να βοηθήσει το κοινό να καταλάβει γιατί είναι τόσο παράξενοι. Στο Charlie and the Chocolate Factory, η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται για να εξηγήσει το λόγο για τον Willy Wonka ήθελε να ασχοληθεί με τα γλυκά. Στο Big Fish , το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας είναι μια επανάληψη της φανταστικής ιστορίας του Edward Bloom, που θα μας χρησιμεύσει ως μια αναδρομή στο παρελθόν από την προοπτική του . Στο Sweeney Todd οι αναδρομές στο παρελθόν δείχνουν την οικογένειά του ήρωα πριν την πάρουν από κοντά του, κάτι που τον επηρέασε βαθιά. Στο Batman , η μνήμη του θανάτου των γονιών του Bruce Wayne είναι αυτό που τελικά τον επηρέασε για να γίνει Batman.
Πάντως, η πιο γνωστή συνήθεια του Tim Burton είναι η τάση του να συνεργάζεται συχνά με συγκεκριμένους ηθοποιούς. Για παράδειγμα, με τον φίλο του Johnny Depp έχουν συνεργαστεί οχτώ φορές, με την πρώην σύζυγό του Helena Bonham Carter επτά φορές και με τον Christopher Lee έξι. Όμως ο πιο στενός συνεργάτης του είναι ο μουσικός Danny Elfman, ο οποίος έχει συνθέσει soundtrack για όλες τις ταινίες, εκτός του Ed Wood.Αυτό σημαίνει ότι όλες οι ταινίες έχουν κατά βάση παρόμοια μουσική επένδυση και επίσης ότι ο συνθέτης έχει καταφέρει να προσαρμόζεται στο ιδιότυπο στυλ του σκηνοθέτη, δημιουργώντας εν τέλει κάποια από τα πιο ατμοσφαιρικά κομμάτια στην ιστορία του κινηματογράφου:[youtube https://www.youtube.com/watch?v=sCZ_Mj2iFNM&w=640&h=360]
