Η ταινία Captain Fantastic είναι μία από τις ταινίες που επιβάλλεται να δει όποιος ψάχνει να γελάσει με ταινίες που δεν είναι κλασσικές χολιγουντιανές φαρσοκωμωδίες, αλλά μας βάζουν να σκεφτούμε τα διάφορα κοινωνικά και πολιτικά μηνύματά τους. Όμως το Captain Fantastic δεν είναι ούτε ακριβώς αυτό το είδος της ταινίας… Αν έπρεπε να την κατατάξουμε σε μια κατηγορία αυτό θα ήταν το κοινωνικό δράμα, που όμως έχει πολλά στοιχεία κωμωδίας.
Η ιστορία είναι ιδιαίτερα πρωτότυπη. Μια αντισυμβατική οικογένεια μεγαλώνει στη φύση, μακριά και κόντρα στο σύγχρονο δυτικό πολιτισμό του καταναλωτισμού και της αλλοτρίωσης. Η ζωή τους μοιάζει με μια ιδιόμορφη κατασκήνωση, όπου ο πατέρας-ομαδάρχης ορίζει τις αποστολές της ομάδας. Σε αυτές τις αποστολές θα βρούμε από οικογενειακή αναρρίχηση σε βουνό, μέχρι και το καθημερινό κυνήγι ζώων στο δάσος, ώστε να εξασφαλιστεί το οικογενειακό γεύμα. Και πέρα από τις ασκήσεις φυσικής αγωγής και ομαδικής δουλειάς το καθημερινό πρόγραμμα περιλαμβάνει οικογενειακό διάβασμα βιβλίων, τα οποία πρέπει τα παιδιά να τα παρουσιάσουν και να τα συζητήσουν, προκειμένου να τα καταλάβουν. Αυτός ο αντισυμβατικός τρόπος οικογενειακής αγωγής διαταράσσεται όταν πεθαίνει η μητέρα των παιδιών. Τότε ξεκινάει μια νέα αποστολή για την ομάδα : Η «διάσωση της μαμάς» από τους γονείς της, που θέλουν να της κάνουν χριστιανική κηδεία, ενώ εκείνη ως βουδίστρια θέλει το πτώμα της να αποτεφρωθεί και η οικογένειά της να γλεντήσει τον κύκλο της ζωής. Όμως πρέπει να ξεπεραστεί το εμπόδιο του συντηρητικού πατέρα της νεκρής Leslie, ο οποίος κατηγορεί για το θάνατό της τον Ben, τον σύζυγό της.
Αρχικά θα πρέπει να δούμε την ταινία ως ένα κοινωνικό σχόλιο στην αλλοτρίωση της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας. Η ζωή στη φύση, η δημιουργία πραγματικών δεσμών μέσα στην οικογένεια, η μάχη της επιβίωσης και η αυτομόρφωση που βρίσκονται σε αντίθεση με τον καταναλωτισμό, την τυπολατρεία, τον συντηρητισμό, την αστυνομία και την αμορφωσιά του επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος είναι το σταθερό μοτίβο της ταινίας. Η ταινία ερευνά τα όρια ανάμεσα στην ελευθερία και την πειθαρχία με έναν πολύ έξυπνο και πρωτότυπο τρόπο.
Ο Ben ή αλλιώς ο Captain Fantastic επιλέγει να προσφέρει στα παιδιά του γνώσεις για το πώς να επιβιώνουν στη ζωή, ενώ παράλληλα υπερασπίζεται το δικαίωμα των παιδιών του να γνωρίζουν την αλήθεια για κάθε απορία τους. Έτσι φαίνεται ακατάλληλο δώρο για ένα 8χρονο παιδί, την αξιολάτρευτη Zaja, να του προσφέρεις δώρο ένα βιβλίο που εξηγεί τι είναι το σεξ (με εικόνες) ή να του απαντάς τι είναι το κρακ όταν σε ρωτάει, αλλά πόσο καλύτερη ανατροφή θα τους έδινε αν κράταγε μυστικά, άφηνε αναπάντητες απορίες και γέμιζε τα παιδιά του με ψέματα μέχρι να μεγαλώσουν; Από την άλλη παρά την πεποίθησή του ότι τα παιδιά πρέπει να γνωρίσουν την πραγματικότητα, ο ίδιος δεν θεωρεί ότι κατέχει την απόλυτη αλήθεια. Μπορεί να αντιτάσσεται στο επίσημο εκπαιδευτικό σύστημα και στη γνώση των μεγάλων πανεπιστημίων, αλλά δίνει την ευκαιρία στο διάλογο και τη συλλογική απόφαση. Κάθε μέλος της οικογένειας θα πρέπει να αναπτύσσει τα επιχειρήματά του, προκειμένου να μπορέσει να πείσει τους υπόλοιπους συνομιλητές τους με μοναδικό κριτήριο τη λογική.
Αυτή η αντισυμβατική οικογένεια όμως δεν πείθεται εύκολα με ιδεολογήματα του συρμού. Οι ιδεολογίες τους κυμαίνονται μεταξύ ενός ιδιόμορφου χιππισμού και ενός ιδιόμορφου μαρξισμού. Μάλιστα ο Bodevan, ο μεγαλύτερος γιός, λέει ότι στο παρελθόν ήταν τροτσκιστής, αλλά τώρα είναι μαοϊκός. Έτσι λοιπόν οι συζητήσεις της οικογένειας δεν είναι συνηθισμένες, όπως για παράδειγμα όταν διαφωνούν για το αν πρέπει να γιορτάζουν την υποτιθέμενη γέννηση ενός φανταστικού προσώπου τα Χριστούγεννα, αντί για την πραγματική γέννηση ενός ανθρώπου που έχει συμβάλλει στην ιστορία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως ο Νόαμ Τσόμσκι.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και το ποια βιβλία μας παρουσιάζει η ταινία ότι διαβάζονται από την οικογένεια του Captain Fantastic. Μπορούμε να εντοπίσουμε πολλές αναφορές σε βιβλία και σε πολιτικές ιδέες, μεταξύ αυτών τους Αδελφούς Καραμαζόφ του Ντοστογιέφσκι, τη Λολίτα του Ναμπόκοφ και το εμβληματικό comic Maus.
Η περιπέτεια στο δρόμο για την κηδεία της Leslie θα εντείνει την κριτική της ταινίας στο κυρίαρχο καπιταλιστικό πρότυπο ζωής, αλλά θα μας βάλει και στη θέση να σκεφτούμε τελικά ποιος τρόπος ζωής υπερέχει, η ουτοπική φυγή ή η αναπαραγωγή του κυρίαρχου. Τα ερωτήματα αυτά που θα βασανίσουν και την οικογένεια του captain Fantastic μοιάζουν σαν αντίλογος στο βασικό επιχείρημα της κοινωνικής κριτικής της ταινίας, ο οποίος όμως τελικά ισχυροποιεί την ίδια την αρχική κριτική. Η αποκοπή απ’ τον κυρίαρχο τρόπο ζωής πραγματικά έχει ακραία αποτελέσματα, είναι ουτοπική και ίσως δεν μπορεί να είναι μόνιμη. Όμως η αποδοχή της καθημερινής αλλοτρίωσης και της αναπαραγωγής ενός παράλογου και καταπιεστικού τρόπου ζωής με την αντίστοιχη ανατροφή των παιδιών δεν μπορεί να είναι επιλογή για όποιον σκέφτεται διαφορετικά και δεν χωράει στα στενά όρια αυτού του συστήματος.
Τέλος έχει ουσία να αναφερθεί η εξαιρετική δουλειά των συντελεστών του Captain Fantastic. Ο Matt Ross, γνωστός ως ηθοποιός σε ταινίες όπως το The Aviator και σε τηλεοπτικές σειρές όπως το American Horror Story και η Sillicon Valley, αναλαμβάνει τη σκηνοθεσία και το σενάριο του Captain Fantastic και πραγματικά δίνει τον καλύτερό του εαυτό. Καταφέρνει μέσα απ’ τη σκηνοθετική του ματιά να εμπλουτίζει το κυρίαρχο μοτίβο της ιστορίας (όπως όταν αντιπαραβάλλει τη ομορφιά της φύσης με την ασχήμια της καταναλωτικής κοινωνίας που ξεφυτρώνει σε κάθε κομμάτι πέριξ των κεντρικών αυτοκινητόδρομων). Ο Viggo Mortensen (Far from men, Eastern Promises, A history of violence) προσφέρει μια αξεπέραστη ερμηνεία ως Captain Fantastic, η οποία δικαίως ήταν υποψήφια για το Oscar Α’ ανδρικού ρόλου. Απ’ την υπόλοιπη οικογένεια μπορούμε σίγουρα να ξεχωρίσουμε τον George MacKay (Pride, 11.22.63) που υποδύθηκε τον μεγαλύτερο γιό, αλλά φυσικά και την Shree Crooke (American Horror Story), που υποδυόταν την μόλις 8χρονη Zaja και μας χάρισε πολλές στιγμές ξεκαρδιστικού γέλιου.
Συμπερασματικά, ο Captain Fantastic είναι μια ταινία που δεν πρέπει να χάσετε αν σας ενδιαφέρουν οι ταινίες με κοινωνικό προβληματισμό. Μάλιστα έχει βραβευτεί με το βραβείο κοινού στα φεστιβάλ της Ρώμης, του Κάρλοβι Βάρι και της Ντοβίλ και με το βραβείο σκηνοθεσίας του τμήματος Ένα Κάποιο Βλέμμα των Κανών. Φυσικά όσοι δεν προλάβατε να τη δείτε το χειμώνα που βγήκε στο σινεμά έχετε μια δεύτερη ευκαιρία τώρα το καλοκαίρι που θα προβληθεί σε θερινούς κινηματογράφους.
