Η θεωρία της σχετικότητας έφερε επανάσταση στην επιστημονική σκέψη και στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Πρόκειται για μία θεωρία διατυπωμένη στις αρχές του 20ου αιώνα, η οποία όχι απλώς δεν έχει καταρριφθεί μέχρι σήμερα, αλλά συνεχίζει να εμπνέει σύγχρονους φυσικούς στη διατύπωση νέων θεωριών. Ο ίδιος ο πατέρας της θεωρίας της σχετικότητας ενσαρκώνει το πρότυπο του κορυφαίου επιστήμονα. Λατρεύτηκε σε τέτοιο υψηλό βαθμό, ώστε μετατράπηκε σε ποπ είδωλο (κυρίως μετά θάνατον με τη συμβολή του Andy Warhol), ενώ παράλληλα ενίσχυσε καταλυτικά αγώνες για ειρήνη και κοινωνική δικαιοσύνη. Αντιτάχθηκε στον πόλεμο ιδεολογικά αλλά και με την επιστημονική στάση του, ενώ διατηρούσε μέχρι το τέλος της ζωής την ελπίδα για μία κοινωνία ισότητας και δικαιοσύνης.
Υπάρχουν πολλές στιγμές της ζωής του ιδιοφυούς φυσικού που είναι ευρύτερα γνωστές, όπως η διάσημη αντιπάθειά του για το σχολείο, η ειρηνική στάση ζωής του αλλά και η ακούσια συμβολή της θεωρίας του στην ανακάλυψη της ατομικής βόμβας. Ήδη από μικρά παιδιά μαθαίνουμε στοιχεία της προσωπικότητας αυτού του κορυφαίου ανθρώπινου νου, που βοήθησε την ανθρωπότητα να κατανοήσει τον κόσμο όσο λίγοι, αν και ο ίδιος υποστήριζε ότι για να φτάσει να διατυπώσει τις δικές του θεωρίες είχε προηγουμένως πατήσει «στους ώμους γιγάντων». Εκτός από τη μοναδική συμβολή του στις σύγχρονες επιστήμες και τις επιστημονικές μελέτες που ενέπνευσε, έχουν γραφτεί για το ευρύ κοινό αμέτρητα αφιερώματα, έχουν γυριστεί ντοκιμαντέρ, ενώ η ζωή του έχει πρόσφατα βρεθεί στο επίκεντρο της επιτυχημένης σειράς Genius του National Geographic. Ανάμεσα σε όλες αυτές τις πολύτιμες πηγές πληροφόρησης γεννήθηκε το 2015 κι ένα comic για τη ζωή και το έργο του Αϊνστάιν, το οποίο μεταφράστηκε φέτος το καλοκαίρι στα ελληνικά απ’ τις εκδόσεις Πατάκης.
Η βιογραφία του Αϊνστάιν αποτελεί το τρίτο μέρος μίας σειράς γαλλικών comic βιογραφιών που δημιούργησαν η Corinne Maier και η Anne Simon για τις εκδόσεις Dargaud. Σε στυλ ευρωπαϊκού comic στα προηγούμενα τεύχη της σειράς τους αφηγήθηκαν τη ζωή και το έργο του Μαρξ και του Φρόυντ, ενώ η comic τριανδρία τους συμπληρώθηκε με τον Αϊνστάιν. Είναι βέβαιο ότι με κανένα απ’ τα τρία comics δεν μπορεί ο αναγνώστης να αποκτήσει μία σφαιρική και ολοκληρωμένη εικόνα για τη ζωή και κυρίως για το πλούσιο έργο των τριών κορυφαίων (ο καθένας στον τομέα του) επιστημόνων (και επαναστατών της σκέψης και της πράξης, ιδιαίτερα όσον αφορά τον Μαρξ). Όμως καθεμία απ’ τις τρεις βιογραφίες είναι μία ευχάριστη και επαρκής εισαγωγή στη βιογραφία και τις κυριότερες ιδέες τριών προσωπικοτήτων που σημάδεψαν τον 20ο και τον 21ο αιώνα, που μπορεί να εμπλουτίσει τις γνώσεις αναγνωστών κάθε ηλικίας για γνωστές ή άγνωστες πτυχές της εργο-βιογραφίας τους και επιπρόσθετα να αποτελέσει μία διασκεδαστική αφετηρία για περαιτέρω μελέτη.
Στις σελίδες του comic για τον Αϊνστάιν περιηγούμαστε στη ζωή του κορυφαίου επιστήμονα, απ’ την παιδική του ηλικία, όπου δεν μπορούσε να ανταπεξέλθει στα μαθήματα του σχολείου, ως την αναγνώριση απ’ την επιστημονική κοινότητα για τη συμβολή του στη Φυσική και στην απονομή του Νόμπελ Φυσικής. Οι δημιουργοί του comic διεισδύουν στην προσωπική του ζωή, όχι με σκοπό το κουτσομπολιό, αλλά με στόχο την κατανόηση της προσωπικότητας του λαμπρού επιστήμονα. Ο Αϊνστάιν για πολλά χρόνια δούλευε ως ένας απλός υπάλληλος γραφείου στο γραφείο ευρεσιτεχνιών της Βέρνης, εξοικονομώντας με αυτό τον τρόπο πολύτιμο χρόνο για τις επιστημονικές του έρευνες. Παντρεύτηκε δύο φορές, δεν ήταν και ο πιο στοργικός πατέρας, ενώ απεχθανόταν τη δημοσιότητα. Αυτές κι άλλες πλευρές της προσωπικής ζωής του κορυφαίου φυσικού σκιαγραφούνται σε χιουμοριστικό ύφος στο comic, αποδεικνύοντας ότι εκτός από ένα απ’ τα χαρισματικότερα μυαλά που έχουν περάσει απ’ αυτό τον πλανήτη, ο Αϊνστάιν ήταν κι αυτός ένας άνθρωπος, όπως κι εμείς, ο οποίος έζησε έναν αιώνα νωρίτερα σε μία κοινωνία που δεν διαφέρει τόσο ριζικά από τη δική μας.
Σε μία σελίδα του comic ο Αϊνστάιν συναντιέται με τον Charlie Chaplin ο οποίος του λέει «εμένα ο κόσμος με θαυμάζει επειδή με καταλαβαίνει, εσάς σας θαυμάζει επειδή δεν σας καταλαβαίνει». Και πράγματι δεν είναι καθόλου εύκολο για τον μη ειδικό να αντιληφθεί τη θεωρία της σχετικότητας. Όμως είναι ευκολότερο να κατανοήσει αφενός τη ριζική αλλαγή που επέφερε στην προσπάθεια κατανόησης του σύμπαντος. Αφετέρου είναι κρίσιμο να γνωρίσει ο αναγνώστης την εποχή και τις κοινωνικο-πολιτικές ιδέες του Αϊνστάιν, οι οποίες διαμόρφωσαν και τις επιστημονικές αρχές του. Εξορισμένος απ’ το ναζιστικό καθεστώς και στιγματισμένος ως Εβραίος (πολιτισμική ταυτότητα που διατηρούσε παρ’ όλο που ήταν άθεος), ο Αϊνστάιν είχε ήδη από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο αντιταχθεί στον πόλεμο και είχε αρνηθεί να ενισχύσει την πολεμική βιομηχανία με τις επιστημονικές του γνώσεις. Υπήρξε αμετανόητος ειρηνιστής και υπέρμαχος μίας δίκαιης κοινωνίας και γι’ αυτό είναι ακόμα πιο τραγική η θέση του όταν αντιλήφθηκε ότι η επιστημονική θεωρία του χρησιμοποιήθηκε (με αφορμή ένα γράμμα του στον Ρούσβελτ, αλλά χωρίς τη δική του έμπρακτη συμμετοχή) στην κατασκευή της ατομικής βόμβας που σκότωσε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους στη Χιροσίμα το 1945. Στις τελευταίες σελίδες του comic, σχετικά με αυτό το τραγικό γεγονός, εμφανίζεται να σκέφτεται: «Άθελά μου γέννησα ένα τέρας. Η βόμβα έφυγε από τα χέρια μου. Συνειδητοποίησα ότι η επιστήμη μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τις χειρότερες καταστροφές. Κόπηκαν τα φτερά μου».
Αν κάτι σημαντικό λείπει από την εξιστόρηση του comic των Maier και Simon, αυτό σίγουρα είναι η κοινωνική προβληματική που αναπτύσσει ο Αϊνστάιν στο εμβληματικό του άρθρο «Γιατί Σοσιαλισμός», γραμμένο το 1949. Εκεί ασκεί σφοδρή κριτική στον καπιταλισμό της εποχής του, στον οποίο «η παραγωγή πραγματοποιείται για τη χάρη του κέρδους και όχι για το όφελος, αλλά δεν υπάρχει εγγύηση ότι όλοι όσοι θέλουν και μπορούν να εργαστούν θα μπορέσουν σίγουρα να βρουν δουλειά». Στον αντίποδα υπερασπίζεται την «επίτευξη του σοσιαλισμού», μίας «σχεδιασμένης οικονομίας» στην οποία «θα αποτραπεί η μετατροπή της γραφειοκρατίας σε δύναμη που κατέχει την πλήρη εξουσία», «θα προστατευτούν τα δικαιώματα του ατόμου» και ταυτόχρονα θα υπάρχει «εγγύηση ενός δημοκρατικού αντίβαρου στην εξουσία της γραφειοκρατίας».
Το γεγονός ότι η υπεράσπιση της ουσίας του σκοπού του Σοσιαλισμού, όπως τον αντιλαμβανόταν ο Αϊνστάιν, απουσιάζει εντελώς απ’ τις σελίδες του comic, δεν είναι ένα τυχαίο ή ένα μεμονωμένο γεγονός, αφού ο προσεκτικός αναγνώστης θα εντοπίσει παρόμοια «ατοπήματα» και στις βιογραφίες του Φρόυντ και (κυρίως) του Μαρξ. Δυστυχώς οι δύο δημιουργοί επιλέγουν εύκολα το δρόμο της αποσιώπησης σημαντικών πτυχών της ριζοσπαστικής σκέψης και δράσης των προσωπικοτήτων που επιλέγουν να παρουσιάσουν, προκειμένου τα comics τους να είναι πιο εύπεπτα για το ευρύ αναγνωστικό κοινό και -πιθανότατα- πιο ταιριαστά με τις προσωπικές τους ιδεολογικές και πολιτικές απόψεις. Όμως μία βιογραφία πρέπει να μένει στο μέγιστο βαθμό πιστή στον ίδιο τον βιογραφούμενο, όσο κι αν δεν μπορεί εντελώς να απεμπολήσει την υποκειμενική ματιά του βιογράφου. Αυτή είναι οπωσδήποτε μία μελανή σελίδα ολόκληρης της τριλογίας των Maier και Simon, οι οποίες όμως, κατά τα άλλα, έκαναν μία αξιοπρόσεκτη δουλειά στην παρουσίαση σημαντικών προσωπικοτήτων του 20ου αιώνα και στην εκλαϊκευση των θεωριών τους, απευθυνόμενες στο ευρύ αναγνωστικό κοινό κάθε ηλικίας.
