Στο τέλος του φετινού Φεστιβάλ των Καννών, η ηθοποιός Jessica Chastain (The Huntsman: Winter’s War) – η οποία ήταν μέλος της κριτικής επιτροπής- είπε ότι οι απεικονίσεις των γυναικών στις ταινίες του φεστιβάλ της φάνηκαν “αρκετά ανησυχητικές”.
Για πολλούς, αυτό δεν αποτελεί είδηση. Η έλλειψη γυναικών στις ταινίες -είτε μπροστά είτε πίσω από την κάμερα- βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της κριτικής απέναντι στο Χόλυγουντ τα τελευταία χρόνια, καθώς ακαδημαϊκοί και συγγραφείς περιγράφουν αναλυτικά τους διάφορους τρόπους μέσα από τους οποίους είτε υπο-εκπροσωπούνται οι γυναίκες είτε φορτώνονται με στερεοτυπικούς ρόλους.
H Stacy Smith, καθηγήτρια επικοινωνίας στο πανεπιστήμιο της νότιας Καλιφόρνιας, ερευνά τις αναπαραστάσεις του φύλου και της φυλής στον κινηματογράφο και την τηλεόραση και βρήκε ότι από τους 5.839 χαρακτήρες στις 129 πιο επικερδείς ταινίες μεταξύ του 2006 και του 2011, λιγότερο από το 30 τοις εκατό είναι κορίτσια ή γυναίκες. Ταυτόχρονα, μόλις οι μισές από τις ταινίες πληρούν τα κριτήρια του τεστ Μπέχντελ, το οποίο εξετάζει αν μια ταινία προβάλλει τουλάχιστον δύο γυναίκες που μιλούν μεταξύ τους για κάτι πέρα από κάποιον άνδρα.
Παρά την άνιση μάχη που δίνουν οι γυναίκες στις ταινίες, δεν είναι όλα μαύρα. Οι ταινίες τρόμου είναι ένα είδος όπου οι γυναίκες αναβαθμίζονται συνεχώς. Βεβαίως, τα ουρλιαχτά είναι ακόμα ένα βασικό χαρακτηριστικό μιας τρομακτικής ταινίας. Αλλά οι γυναίκες αναλαμβάνουν κεντρικούς ρόλους — όχι ως θύματα αλλά ως τέρατα και ήρωες.
Η αντιστροφή της τάσης
Κάθε χρόνο, το Ινστιτούτο Geena Davis για το Φύλο και τα ΜΜΕ δημοσιεύει έρευνες που δείχνουν πώς η ανισότητα στην αναπαράσταση του φύλου στις ταινίες επηρεάζει τις γυναίκες και τα κορίτσια.
Για παράδειγμα, βρήκαν ότι οι θετικοί και κεντρικοί ρόλοι για τις γυναίκες “κινητοποιούν τις γυναίκες να είναι πιο φιλόδοξες”, σε επαγγελματικό και προσωπικό επίπεδο. Αλλά όταν υπάρχει έλλειψη σε θετικές απεικονίσεις των γυναικών, εμφανίζεται αρνητική επίδραση.
Μια πρόσφατη έρευνα της Google και του Ινστιτούτο μελέτησε αυτό το φαινόμενο μεταξύ των φύλων. Ανέπτυξαν ένα συντελεστή με τη βοήθεια τεχνολογίας τεχνητής νοημοσύνης. Ο στόχος ήταν η αναγνώριση συσχετίσεων ανάμεσα στο φύλο και τη διάρκεια παρουσίας και ομιλίας στην ταινία, που ο κανονικός θεατής μπορεί να παραβλέψει. Τα αποτελέσματα επανέλαβαν όσα είναι ήδη γνωστά: στον κινηματογράφο, οι άνδρες εμφανίζονται και μιλάνε διπλάσια από ότι οι γυναίκες.Ωστόσο υπήρχε μία εξαίρεση: ταινίες τρόμου
Αναγέννηση για τις ταινίες τρόμου
Κατά κάποιο τρόπο, αυτό βγάζει νόημα. Ένα πρόσφατο άρθρο του Guardian περιγράφει πώς οι γυναίκες ιστορικά έλκονταν από αυτό το είδος. Πολλές από τις πιο δημοφιλείς ταινίες τρόμου έχουν γυναίκες πρωταγωνίστριες: το Carrie, το The Descent και το The Witch είναι μερικά παραδείγματα.
Φυσικά, οι ίδιες οι ταινίες τρόμου πάντα έδειχναν ενδιαφέρον για τις γυναίνες. Παραδοσιακά, οι γυναίκες και τα κορίτσια είναι τα θύματα τρελών δολοφόνων και τεράτων και ουρλιάζουν πολύ. Ωστόσο, μαζί με την εποχή αλλάζουν και οι συνθήκες και φαίνεται ότι έχει συμβεί μια αναγέννηση των ταινιών τρόμου την τελευταία δεκαετία.
Το είδος δεν αντλεί πλέον ικανοποίηση από τη θυματοποίηση των γυναικών και εστιάζει στις γυναίκες ως επιζήσαντες και ως πρωταγωνιστές. Εχει απομακρυνθεί από τους μαχαιροβγάλτες και τα βασανιστήρια σε πιο ουσιαστικές και εκλεπτυσμένες ταινίες που σχολιάζουν κοινωνικά ζητήματα και είναι πιο καλαίσθητες.
Νωρίτερα μέσα τη χρονιά, το Get Out του Jordan Peele έσπασε τα ταμεία. Κατέκρινε τις φυλετικές διακρίσεις και, επιπλέον, είχε ως “κακιά” μια όμορφη, νεαρή λευκή γυναίκα. Το 2015, το The Witch, η ταινία τρόμου του Robert Egger, έκανε αναπάντεχη επιτυχία. Με βαθμολογία 91 τοις εκατό στην ιστοσελίδα Rotten Tomatoes, το The Witch κέρδισε το κοινό όντας μια ιστορικά ακριβής ταινία που περιλάμβανε μια ανατροπή με φεμινιστική χροιά. Στην πουριτανή Αμερική του 17ου αιώνα, η έφηβη πρωταγωνίστρια, Thomasin, τα βάζεις με τους γονείς και τα αδέρφια της που πιστεύουν ότι έχει γίνει μάγισσα και την κατηγορούν για όλα τις ατυχίες που πλήττουν την οικογένεια. Φυσικά, είναι απλά ένα έφηβο κορίτσι — ένα επικίνδυνο πλάσμα, φαίνεται να μας λέει η ταινία, μέσα σε μία κουλτούρα που ελέγχεται από τους άνδρες.
Το Get Out και το The Witch έρχονται για να ενωθούν με άλλες ταινίες τρόμου με γυναίκες πρωταγωνίστριες όπως οι Stroker, Under the Skin, Rec, The Conjuring, Ginger Snaps, American Mary, Jennifer’s Body, You’re Next.
Η αλλαγή της αφήγησης
Για πολλές δεκαετίες, γυναίκες που ήταν ενεργές σεξουαλικά πέθαιναν πρώτες στις ταινίες τρόμου ως τιμωρία για τη σεξουαλική “αμαρτία” τους. Το έχουμε δει στις ταινίες Halloween, Παρασκευή και 13, Ο Σχιζοφρενής δολοφόνος με το πριόνι και Εφιάλτης στο δρόμο με τις Λεύκες.
Η ταινία ¨It follows” του 2015 ανατρέπει αυτή την αφήγηση. Η Maika Monroe πρωταγωνιστεί ως η Jay, μια νεαρή γυναίκα που παλεύει με έναν αόρατο και άγνωστο αντίπαλο που την καταδιώκει αφότου έκανε σεξ σε ένα ραντεβού. Αλλά η ταινία δεν θέλει να τιμωρήσει τη Jay– ή κάποια άλλη γυναίκα χαρακτήρα- επειδή έκανε σεξ. Ένας κριτικός κινηματογράφου υποστήριξε ότι η ταινία ουσιαστικά κατακρίνει την κουλτούρα του βιασμού, τονίζοντας την τραυματική εμπειρία του πώς τα θύματα βιασμού αντιμετωπίζονται από την κοινωνία, τους φίλους και την οικογένεια. Αυτή η τρομακτική και αναγνωρισμένη τανία επιτρέπει στη Jay να γίνει η γυναίκα που όλοι θα θέλαμε να είμαστε: ερευνά, πολεμάει το διώκτη της και στο τέλος νικά.
Ακόμα και παλιά και φαινομενικά φθαρμένα franchise κάνουν ριμέικ με γυναίκες πρωταγωνίστριες. Η πρώτη ταινία “Amityville Horror” του 1979 αξιοποίησε την πραγματική ιστορία ενός σπιτιού ενός σπιτιού στο Amityville της Νέας Υόρκης. Με βάση το σενάριο μιας διαλυόμενης πυρηνικής οικογένειας που τρομοκρατείται από ένα στοιχειωμένο σπίτι, προέκυψαν 12 σίκουελ και πρίκουελ. Ωστόσο, αυτό το καλοκαίρι το κοινό θα δει μια ακόμα προσθήκη στη σειρά ταινιών Amityville. Στην ταινία Amityville: The Awakening πρωταγωνιστούν οι Jennifer Jason Leigh και η Bella Thorne ως μία ανύπαντρη μητέρα και η κόρη της που αναγκάζονται να υποστούν τη ζωή στο διαβόητο σπίτι. Η αφίσα της ταινίας παρουσιάζει την Bella Thorne να στέκεται πάνω από το σπίτι, υπαινισσόμενη ότι μπορεί να είναι πιο σημαντική (και πιο ισχυρή) από το τρομακτικό σπίτι.
Καθώς ο ρόλος των γυναικών σε άλλους τους τομείς της κοινωνίας συνεχίζει να ενισχύεται, είναι λογικό ότι θα συμβεί το ίδιο και στις ταινίες τρόμου. Μετά την τεράστια επιτυχία της Wonder Woman, η ελπίδα είναι ότι και άλλα είδη ταινιών θα ακολουθήσουν το δρόμο των ταινιών τρόμου και θα δεχθούν τις γυναίκες ως πρωταγωνίστριες, ηρωίδες, ακόμα και ως μάγισσες σε κάποιες περιπτώσεις.
