Όταν ένα βιβλίο ξεκινάει με αφιέρωση «στις γυναίκες που δολοφονήθηκαν ή έπεσαν θύματα βίας» σε προετοιμάζει αμέσως για ιστορίες σκληρές αλλά και πραγματικές ταυτόχρονα. Ίσως δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε έναν πιο κοφτό και απότομο τρόπο να μας βάλει ο συγγραφέας στο θέμα του έργου του, που είναι οι άνθρωποι, οι καθημερινοί, οι φτωχοί, οι καταπιεσμένοι, αυτοί που τους κυνηγάει το κράτος γιατί τολμούν να αγωνιστούν και καμιά φορά τους σκοτώνει κι όλας. Και στο κέντρο του βιβλίου βρίσκονται οι γυναίκες, στις οποίες ο Ντεμίρτας αποτίει ένα φόρο τιμής στο πάθος τους για τη ζωή.
Όμως το θέμα του βιβλίου αυτού δεν είναι το μοναδικό του στοιχείο που τραβάει την προσοχή. Ένας απ’ τους καθοριστικούς παράγοντες που διαμόρφωσαν το τελικό αποτέλεσμα του βιβλίου είναι οι συνθήκες υπό από τις οποίες γράφτηκε. Κι εδώ αναφέρομαι στη συγγραφή του μέσα από τις φυλακές υψίστης ασφαλείας της Αδριανούπολης, στιες οποίες βρίσκεται προφυλακισμένος από το 2016 ο συγγραφέας του ο Σελαχαττίν Ντεμίρτας, πρώην αρχηγός του φιλοκουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (HDP), με την κατηγορία της «τρομοκρατικής δράσης». Και παραμένει για χρόνια προφυλακισμένος, παρά την καταδίκη της Τουρκίας απ’ το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο κάλεσε το κράτος να επισπεύσει τη δίκη του και της επέβαλλε να του αποδώσει αποζημίωση για ηθική βλάβη λόγω της καθυστέρησης της εκδίκασης της υπόθεσής του. Ο Ντεμίρτας είναι άλλο ένα θύμα του ολοκληρωτικού καθεστώτος του Ερντογάν, το οποίο καταστέλλει όποιον αντιστέκεται, και δολοφονεί χρόνια τώρα Κούρδους αγωνιστές στα πεδία της μάχης. Ναι πράγματι ο Ερντογάν δεν είναι μόνο ο ανταγωνιστής της ελληνικής αστικής τάξης στη διαμάχη ποιος θα κυριαρχήσει στη Μεσόγειο και ποιος θα προκαλέσει κάποιο νέο θερμό επεισόδιο, ώστε να κηρυχτούν ΑΟΖ για τα κέρδη των επιχειρήσεων. Ο Ερντογάν και το κόμμα του είναι παράλληλα και σκληρός πολέμιος της Αριστεράς, των μειονοτήτων και των δημοκρατικών πολιτών, έχοντας αποδείξει το μίσος τους ενάντια στον εσωτερικό εχθρό, δηλαδή τους φτωχούς και καταπιεσμένους που αμφισβητούν την εξουσία του ολοκληρωτικού καθεστώτος τους.
Αυτοί οι τελευταίοι, οι φτωχοί και καταπιεσμένοι των πόλεων και των χωριών της Τουρκίας είναι οι πρωταγωνιστές των διηγημάτων του βιβλίου του Ντεμίρτας που εκδόθηκε πρόσφατα και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη. Είναι αυτοί οι άνθρωποι που προσπαθούν καθημερινά τα κανάλια να μας πείσουν ότι είναι εχθροί μας επειδή είναι Τούρκοι, όμως στην πραγματικότητα ενώ γεωγραφικά βρίσκονται στην άλλη πλευρά της Μεσογείου, κοινωνικά βρισκόμαστε στην ίδια όχθη μαζί τους. Δεν είναι τυχαίο ότι στα διηγήματα του βιβλίου θα διαβάσουμε για καθημερινούς ανθρώπους που θα μας θυμίσουν πολύ δικούς μας ανθρώπους. Οι πρωταγωνιστές του βιβλίου είναι άνθρωποι που δεν διαφέρουν και πολύ από εμάς, είτε με την καλή είτε και με την κακή έννοια.
Μέσα στις σελίδες του βιβλίου θα γνωρίσουμε γυναίκες που σηκώνουν το ανάστημά τους και αντιμιλούν, όπως αντιμιλάει το θηλυκό σπουργίτι στο διήγημα «Ο άντρας μέσα μας», νεαρούς άντρες και γυναίκες που ερωτεύονται, όπως ο Χουσεΐν και η Τζεμάλ στα «Χαιρετίσματα στα μαύρα μάτια», γυναίκες σκληρά εργαζόμενες, όπως η Ναζάν και άντρες και γυναίκες διαδηλωτές στο «Με λένε Νάζο, είμαι καθαρίστρια». Άνθρωποι καθημερινοί, άνθρωποι που κάτι μας θυμίζουν γιατί δεν είναι τόσο διαφορετικοί από εμάς. Όμως, όπως συμβαίνει και σε εμάς πολλές φορές, αυτοί οι καθημερινοί άνθρωποι έχουν και τη σκοτεινή τους πλευρά, όταν ασκούν καταπίεση στην οικογένειά τους, όταν διατηρούν προκαταλήψεις αιώνων ή ακόμα κι όταν συμμετέχουν σε αποτρόπαια εγκλήματα για να υπερασπιστούν την τιμή τους σύμφωνα με απαρχαιωμένες πια κοινωνικές συμβάσεις.
Ο Ντεμιρτάς ούτε κρύβεται, ούτε εξιδανικεύει. Στις ιστορίες του οι άνθρωποι αποτυπώνονται με αξιοθαύμαστο ρεαλισμό, χωρίς υπερβολές και ωραιοποιήσεις. Παρ’ όλο που τον γοητεύουν οι φτωχοί, οι καθημερινοί άνθρωποι, οι δικοί του άνθρωποι, μας παρουσιάζει και την καλή και την κακή τους πλευρά χωρίς να φοβάται ότι θα παρεξηγηθεί ο σκοπός του. Βουτάει στις σκέψεις τους, στις αντιλήψεις τους, στους έρωτες και τα βάσανά τους με έναν μοναδικά ελκυστικό τρόπο που μαγνητίζει τον αναγνώστη.
Και φυσικά μιλάει πολιτικά. Γιατί οι πρωταγωνιστές των ιστοριών εντάσσονται μέσα στο περιβάλλον της σύγχρονης Τουρκίας και οι ζωές τους επηρεάζονται απ’ το πολιτικό της τοπίο. Γι’ αυτό στο φόντο πολλών ιστοριών βρίσκεται ο ολοκληρωτισμός, οι φυλακές αγωνιστών, αλλά και οι διαδηλώσεις κι ένα βαθύ ταξικό ένστικτο που υποδεικνύει συχνά στους πρωταγωνιστές να αμφισβητήσουν την κυρίαρχη πραγματικότητα και να παλέψουν για ένα καλύτερο μέλλον. Όμως ο Ντεμίρτας δεν κάνει κοινωνιολογική μελέτη της σύγχρονης Τουρκίας. Γράφει λογοτεχνία και μάλιστα με έναν εξαιρετικό τρόπο γραφής, ο οποίος αποκαλύπτει έναν φοβερά ταλαντούχο συγγραφέα ακόμα και παρά το γεγονός ότι το «Πριν το Ξημέρωμα» είναι μόλις το πρώτο του λογοτεχνικό βιβλίο. Ο ρεαλισμός του συγγραφέα συνδυάζεται με την ανάγκη του να εξερευνήσει τον εσωτερικό κόσμο των ανθρώπων γύρω του. Κι έτσι κατορθώνει να μιλήσει με τη γλώσσα της συνείδησης, όπως αναφέρεται και στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.
Αν θέλετε να διαβάσετε κάτι ανάλαφρο στην ξαπλώστρα της παραλίας, τότε μην πάρετε αυτό το βιβλίο μαζί σας. Κρατήστε το για να το διαβάσετε αργά και ήσυχα. Γιατί μπορεί να περιέχει διηγήματα που διαβάζονται εύκολα λόγω του μικρού μεγέθους τους, όμως στις σελίδες αυτού του βιβλίου θα ανακαλύψετε ιστορίες από αυτές που σφίγγουν το στομάχι και που χαράσσονται στην μνήμη για καιρό. Είναι διηγήματα που χρειάζονται μια βαθιά ανάσα μετά την ανάγνωσή τους και που σε βάζουν σε σκέψεις για το πόσα κοινά μας ενώνουν και πόσα λίγα τελικά μας χωρίζουν με ανθρώπους τους οποίους μας έμαθαν να μισούμε χωρίς να ξέρουμε καν το λόγο. Αυτό το βιβλίο όμως έχει τη δύναμη αυτών των βιβλίων που δεν χωρίζουν, αλλά που ενώνουν τους ανθρώπους, που χτίζουν μια γέφυρα ανάμεσα στις δύο όχθες και σμίγουν τους λαούς, όχι για να πολεμήσουν αυτή τη φορά, αλλά για να αδελφωθούν και να κοιτάξουν κατάματα τον πραγματικό τους εχθρό, τους ολοκληρωτισμούς και τους καταπιεστές τους.
