Σκεφτόμαστε την ελληνική τηλεόραση των 90s και 00s που σημάδεψε τα παιδικά μας χρόνια και μας πλημμυρίζει η νοσταλγία, ο ενθουσιασμός, η παιδική αθωότητα και μπόλικη καλτίλα. Περνάνε αστραπιαία από το μυαλό μας πολλές διαφορετικές μεταξύ τους φιγούρες που συνθέτουν ένα κομμάτι του εαυτού μας που ανήκει στο παρελθόν. Ποιο παρελθόν; Θέλει τόσο πολύ να ξαναβγεί στην επιφάνεια, που βλέπουμε ξανά σε επανάληψη για πολλοστή φορά το Κωνσταντίνου και Ελένης…
Μιλάμε για την εποχή που δεν κάναμε scroll down αλλά “ζάπινγκ” ή για τους πιο μερακλήδες “tour“. Μιλάμε για την εποχή που το ίντερνετ ήταν σε πιο περιορισμένη χρήση και η τηλεόραση ήταν το πιο σύνηθες μέσο για ενήμερωση κα ψυχαγωγία. Μιλάμε για την εποχή εκείνη, που ο Γιώργος Λάνθιμος έβαζε τον Ρουβά να τρέχει στην Πεντέλη για τις αναγκές του καινούριου του video clip. Κριτικές και γνώμες στο ίντερνετ, Ιmdb κλπ, δεν έπαιζαν τόσο εύκολα και τα βλέπαμε… όλα.
Για να χτυπήσεις φλέβα χρυσού στο δίχτυ των συγκινητικών αναμνήσεων δεν χρειάζεται να κάνεις πολλά… Αρκεί να αναφέρεις ενδεικτικά κάποια λίγα ονόματα. Ας πούμε Κωνσταντίνος Μαρκοράς ή Σωσώ Παπαδήμα. Δυό Ξένοι, Εγκλήματα, καλοκαιρίνα αβάσταχτα πρωινά με Ρετιρέ και απάλευτα μεσημέρια με Baywatch, Ατρόμητους και άλλα πολλά, πολλά ακόμα.
Το 1987 η ΕΡΤ αναδιαρθρώνεται εν’ όψει της εισαγωγής των ιδιωτικών σταθμών. Η ΕΡΤ1 και ΕΡΤ2 συγχωνεύονται σε ένα ενιαίο φορέα που εποπτεύεται από το κράτος μέσω του Υπουργείου Προεδρίας της Κυβερνήσεως και έχει διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια. Προς το τέλος του 1989 εμφανίζονται στις τηλεοπτικές συχνότητες τα δύο πρώτα ιδιωτικά κανάλια, το Mega Channel και ο Antenna TV, γεγονός που σηματοδοτεί την ουσιαστική αναδιάρθρωση του επικοινωνιακού πεδίου της χώρας. Kάνοντας skip ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, βρισκόμαστε στην περίοδο που τα ιδιωτικά κανάλια έχουν εδραιωθεί και η παραγωγή προγραμμάτων είναι απλά ασταμάτητη.
Έρωτας και πάθος, Aναστασία και αλλες σειρές μας βάζουν στην ιδέα του ερωτικού δράματος για να φτάσουμε αργότερα στα ανάλογα Τζιβάερι, Ψίθυροι καρδιάς, Άγγιγμα ψυχής, σειρές που παρουσίαζαν μια πιο σκοτεινή πλευρά του πάθους, της αγάπης και του έρωτα. Στις δραματικές σειρές της εποχής οι χαρακτήρες ενσωμάτωναν όλες τις τάσεις υποταγής, αναπαράγοντας διαρκώς στερεότυπα και δίνοντας στα βράδια μας έναν πολύ μαύρο τόνο. Ο ρόλος των γυναικών που ήταν υποταγμένες στον άντρα ή τον πατέρα τους, η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς σε ομοφυλόφιλα ζευγάρια, έκανε ακόμα και τις “επαναστατικές” σχέσεις να είναι όσο το δυνατόν πιο συμβατικές. Και αυτές οι σχέσεις ήταν και το κυρίαρχο στοιχείο της σειράς.
Ειδικά στην ιδιωτική τηλεόραση, δράμα θεωρούταν ό,τι περιστρεφόταν γύρω από τον έρωτα με ό,τι προεκτάσεις και αν έπαιρνε αυτό, με αποτέλεσμα όλες αυτές οι σειρές να μοιάζουν δραματικά (!) μεταξύ τους. Ακόμα κι όταν η σύγκρουση που εξεταζόταν αφορούσε ένα ευρύ κοινωνικό ζήτημα (Η αγάπη ήρθε από μακριά, Μη μου λες Αντίο), η σειρά δυσκολευόταν πολύ να απομακρυνθεί από τον πυρήνα της ερωτική σχέσης.
Βέβαια, όταν μιλάμε όμως για ελληνική τηλεόραση στα 90΄s και 00΄s κανείς δεν σκέφτεται το “Τζιβαέρι”. Ευτυχώς! Το μυαλό του πάει στις κωμωδίες της εποχής, οι οποίες δουλεύουν με διαφορετικά σχήματα, χρώματα, είδη, θέματα. Υπερβολικές καταστάσεις, θεατρικά χαρακτηριστικά με πιο σταθερά σκηνικά, μακρόσυρτοι παραλογισμοί και μεγάλες εντάσεις σε κάθε σκηνή, συνθέτουν τις κωμωδίες της εποχής, οι οποίες έχουν κι άλλα προβλήματα να λύσουν εκτός από αταίριαστους έρωτες και σύνθετα τρίγωνα. Έχουν και τέτοια προβλήματα (Δυο ξένοι), σαφώς λιγότερο γλυκανάλατα και μελό, αλλά τα ελληνικά sitcoms ασχολούνται και με την καθημερινότητα μιας παρέας (Απαράδεκτοι) ή μιας οικογένειας ή και δύο οικογενειών (Χάι Ροκ, Πάτερ Ημών).
Στο τέλος της χρυσής δεκαετίας των 90’s έρχονται και σφραγίζουν αυτή την χρυσή εποχή οι Δυο ξένοι, τα Εγκλήματα και το Κωνσταντίνου και Ελένης έχοντας πάρει την σκυτάλη από τα ήδη επιτυχημένα Ντόλτσε Βίτα και Απαράδεκτοι. Ειδικά οι δύο πρώτες σειρές δεν βασίστηκαν στο μοτίβο δύο πρωταγωνιστών και πολλών μικρών ρόλων που διαρκώς ανατροφοδοτούν τη σχέση των δύο κύριων χαρακτήρων, αλλά αντιθέτως άπλωσαν το σενάριο ενσωματώνοντας διαφορετικούς χαρακτήρες και δίνοντας τους μερικές φορές έναν επιτηδευμένο τόνο. Ο Λευτέρης Παπαπέτρου ήταν αρκετά τολμηρός σε αυτό (Ντόλτσε Βίτα, Εγκλήματα, Είσαι το ταίρι μου).
Ας σταθούμε σε μια χρονιά σημαντική για την αμερικανική τηλεόραση. To 1994 στην Αμερική κάνουν ντεμπούτο τα “Φιλαράκια” και στην Ελλάδα το “Εμείς και Εμείς”, έχοντας ένα αρκετό παρόμοιο concept. Μία παρεά φίλων, που κάποιοι από αυτούς μεταξύ τους έχουν και ερωτική σχέση, ζουν καθημερινές άβολες στιγμές που τις αντιμετωπίζουν με χιούμορ και “ανευθυνότητα”. Χαρακτηριστική ομοιότητα αυτών των 2 σειρών είναι οι guest εμφανίσεις. Από την μία Ben Stiller, Brad Pitt, George Clooney και από την άλλη κάπου στο όμορφο Μέτς, έσκαγε μύτη ο Μαζωνάκης με την χορωδία του και ξεκινούσαν τα τραγούδια και οι χοροί (με την διαφορά βέβαια ότι ο Βrad Pitt υποδυόταν κάποιο ρόλο ενώ o Μαζωνάκης τον εαυτό του). Αν και αυτή η σύγκριση είναι σίγουρα άστοχη και άδικη για τα “Φιλαράκια”, έχει μια αξία να σημειώσουμε πόσο εύκολα μπορούν να αποτυπώθουν στις δυο σειρές οι δυο τόσο διαφορετικοί πολιτισμοί.
Mε τα “Φιλαράκια” σε μία περίεργη κυρίως οικονομικά περίοδο για την Ελλάδα, γνωρίσαμε-αγαπήσαμε-ζηλέψαμε τον τρόπο ζωής στην Ν.Υόρκη, το χιούμορ, τις παραδόσεις αλλά και τις αγκυλώσεις της. Ή τέλος πάντων γνωρίσαμε μια φωτεινή εκδοχή της Αμερικής και θελήσαμε να την πλησιάσουμε. Άλλωστε και οι ελληνικές κωμωδίες κάτι τέτοιο προσπαθούσαν να κάνουν. Μπορεί να άγγιζαν καθημερινά προβλήματα αλλά δεν ξέφευγαν από τα όρια που της συγκρατούσαν στο πλαίσιο της δήθεν γενικευμένης ευημερίας. Ή μήπως ξέφευγαν;
Οι κωμωδίες της εποχής ήταν κάπως πιο προωθημένες από τις αντίστοιχες δραματικές σειρές. Εμφάνιζαν κάποιες παραφωνίες που ήθελαν να προσθέσουν κάτι στην εικόνα της τυπικής ελληνικής οικογένειας. Δεν λέμε πως τα κατάφεραν. Πολλές φορές πέτυχαν ακριβώς το αντίθετο. Αλλά ίσως μισάνοιξαν ένα παράθυρο σε ανθρώπους και καταστάσεις που δεν ήταν και πολύ ορατές. Νευρωτικές προσωπικότητες με διαρκή εκρηκτικά συναισθηματικά ξεσπάσματα αγκαλιάζουν κάθε καθημερινό πρόβλημα της κοινωνίας και είτε το εκτονώνουν είτε το διογκώνουν. Σκηνές που αναδεικνύουν τη σαπίλα της κοινωνίας, με μια γκριμάτσα αποδοκιμασίας μπροστά σε φαινόμενα έμφυλης βίας και καταπίεσης, σκηνές που βάζουν φρένο στον έρωτα που ξεπέφτει και νοσεί μπροστά στην ευκολία των καιρών, σκηνές που μιλάνε για τα δικαιώματα των gay, των ιερόδουλων, και όλα αυτά σε μία περίοδο που θεωρητικά όλα έβαιναν καλώς.
Οι αναπαραστάσεις των LGBTQI ατόμων είναι πάντα ένα σημαντικό και δύσκολο ζήτημα. Ο πρώτος γκέι άντρας της ελληνικής τηλεόρασης είναι ο Γιάννης από τους Απαράδεκτους, χαρακτήρας καρικατούρα αλλά συμπαθής και πολύ ομαλά ενταγμένος στην παρέα του. Αυτή η στερεοτυπική εικόνα του γκέι άντρα υπάρχει ακόμα στις ελληνικές κωμωδίες, αλλά έχουμε δει και αξιοπρεπείς απεικονίσεις στους Δυο Ξένους, στην Πολυκατοικία και στο πολύ πρόσφατο Εθνική Ελλάδος. Κι αυτό είναι κάτι από τις καλές στιγμές της ελληνικής τηλεόρασης, αυτές που χαζεύουμε ακόμα τρώγοντας στα γρήγορα.
Μέσα στην κρίση τα ΜΜΕ χάνουν την επαφή με την κοινωνία συνολικά. Αναξιόπιστα δελτία ειδήσεων, εχθρική στάση στα κινήματα κλπ. Το κοινό απομακρύνεται και από τις σειρές. Οι ξένες παραγωγές και οι πλατφόρμες που τις κάνουν πολύ εύκολα προσβάσιμες κερδίζουν το κοινό της από κάθε άποψη φτωχής ελληνικής τηλεόρασης. Όμως ανεξάρτητα από το αν είναι οι νεότερες σειρές καλές ή όχι (κάτι που θα μπορούσαμε να εξετάσουμε στο μέλλον), εμείς πάντα θα γυρνάμε στις δεκαετίες εκείνες. Τις αγαπήσαμε ως παιδιά χωρίς πολλά γιατί και πώς και τώρα επιστρέφουμε να δούμε αν υπήρχε όντως εκεί κάτι που να άξιζε. Τα πιο πρωτότυπα σενάρια του Παπαπέτρου, οι ατάκες της Παπαδοπούλου, οι προβολείς των Ρήγα- Αποστόλου και του Καπουτζίδη που ρίξανε το φως στην καταπίεση ενός γκέι άντρα και των γυναικών μας κάνουν ακόμα να χαμογελάμε με τα δεκάδες memes που κατακλύζουν το ίντερνετ.
[youtube https://www.youtube.com/watch?v=SuG5CfG-JS4&w=914&h=514]
