(προσοχή, ακολουθούν spoilers)
Αν η τέχνη είναι μία προσπάθεια φαντασιακής, ουτοπικής επίλυσης των πραγματικών αντιφάσεων της κοινωνικής ζωής, διαθέτει ένα πολιτικό ασυνείδητο, όπως υποστηρίζει ο Jameson, που μπορεί να έρθει στην επιφάνεια. Από την άλλη μεριά, η εγγενής αντίφαση της τέχνης στην εποχή του καπιταλισμού είναι, όπως λέει ο Adorno, η απειλητική για τον καπιταλισμό δύναμη της αυτονομίας της από την οριακά καθολική εμπορευματική μορφή και, ταυτόχρονα, η ωφέλιμη για τον καπιταλισμό πλάνη της πως διαθέτει μια τέτοια αυτονομία, πέρα από κάθε εμπορευματική μορφή. Με αυτή την έννοια, διαβάζοντας το One Piece, ίσως πιστέψουμε ότι αποκομίζουμε μια καλλιτεχνική έκφραση της αναγκαιότητας ενός νέου αντικρατικού και αντικαπιταλιστικού ρεύματος, περισσότερο από όσο αρμόζει σε ένα manga και ένα anime το οποίο ακολουθεί τις επιταγές ενός best-seller εμπορεύματος της βιομηχανία του θεάματος. Από την άλλη μεριά, ίσως έχουμε δίκιο. Ίσως το One Piece είναι μορφή μιας καλλιτεχνικής δημιουργίας που εκφράζει, παρά τις αντιφάσεις της, σε τελική ανάλυση τάσεις χειραφέτησης και όχι τάσεις υποταγής.
Όσοι διαβάζουμε το manga ή/και παρακολουθούμε το anime του One Piece, γνωρίζουμε πως το κεντρικό θέμα του αφορά τη σύγκρουση ενός πληρώματος πειρατών, των Strawhats, με άλλους πειρατές και με την Παγκόσμια Κυβέρνηση, το Ναυτικό. Όνειρο του καπετάνιου των Strawhats, του Luffy, είναι η απόκτηση του One Piece, του θησαυρού που άφησε όταν εκτελέστηκε από το Ναυτικό ο βασιλιάς των πειρατών Gold. D.Roger, και η κατάκτηση έτσι του τίτλου του Βασιλιά των Πειρατών. Τα μέλη του πληρώματος των Strawhats συνδέονται μεταξύ τους έχοντας διαφορετικά όνειρα, τα οποία συγκλίνουν προς το ίδιο ταξίδι. Γνωρίζουμε επίσης ότι οι Revolutionaries έχουν ως κύριο σκοπό την ανατροπή του πολιτικού συστήματος, και πως οι Revolutionaries με τους Strawhats τελικά συγκλίνουν, μέσα από διαφορετικές διαδρομές, στην πάλη τους ενάντια στην Παγκόσμια Διακυβέρνηση. Οι Revolutionaries είναι το πολιτικό νεύρο του αντικρατικού μετώπου, μολονότι ακόμα παραμένουν αδιευκρίνιστα τα χαρακτηριστικά της νέας πολιτικής τάξης που θέλουν να οικοδομήσουν, ενώ οι Strawhats και οι σύμμαχοί τους είναι ελεύθερες ατομικότητες που συνενώνονται με βάση τις επιθυμίες και τα όνειρά τους ακολουθώντας ένα κοινό δρόμο.
Καθώς όλη η ιστορία εκτυλίσσεται στον θαλάσσιο λείο χώρο και σε ένα αρχιπέλαγος νησιών, τόσο οι αντικρατικές δυνάμεις των πειρατών και των επαναστατών όσο και το Κράτος, το Ναυτικό, κινούνται νομαδικά. Η Παγκόσμια Κυβέρνηση συνεργάζεται και ενσωματώνει τις νομαδικές, ευκίνητες και δικτυακές πολεμικές μηχανές διαφόρων πειρατών (Shichibukai), κυνηγών επικηρυγμένων (bounty hunters) και άλλων δυνάμεων στην επίσημη κρατική στρατιωτική μηχανή του Ναυτικού. Όπως υποστηρίζουν όμως οι Deleuze-Guattari στην πολιτική τους φιλοσοφία (βλ. εδώ και ένα σύντομο σχόλιο εδώ) η νομαδική πολεμική μηχανή έχει εγγενώς την τάση να αυτονομείται από την εδαφική, κεντροθετημένη αυτοκρατορική μηχανή.
Αυτές οι ”γραμμές φυγής” από το Κράτος παράγονται λόγω της αναπόφευκτης απόκλισης της κρατικής δικαιοσύνης από τον εαυτό της κατά την εφαρμογή της. Παρότι το Ναυτικό αξιώνει, όπως σε τελική ανάλυση κάθε κράτος, πως υπηρετεί το δόγμα της Απόλυτης Δικαιοσύνης, τελικά αποδεικνύεται πως κάτι τέτοιο στη πραγματικότητα δεν ισχύει.
Η Απόλυτη, δίχως προϋποθέσεις, Δικαιοσύνη ερμηνεύεται αναγκαστικά από τα πρόσωπα που την εφαρμόζουν και τα πρόσωπα που την υπόκεινται, και το γεγονός αυτό ο Derrida το ονομάζει διαφωρική μόλυνση της απροϋπόθετης Δικαιοσύνης κατά την εκτέλεσή της ως καταναγκαστικό, υπό συγκεκριμένες εμπειρικές προϋποθέσεις, δίκαιο. Το χάσμα ανάμεσα στην αφηρημένη, υπερηθική υπόσχεση της Δικαιοσύνης και τον θετό, κοινωνικο-ιστορικά προσδιορισμένο Νόμο, το χάσμα ανάμεσα στη Δικαιοσύνη, το Νόμο και τον εκτελεστή του, αλλά και το χάσμα ανάμεσα στην τυπική αφαίρεση του Νόμου και την εκάστοτε συγκεκριμένη, ενική περίπτωση που πρέπει να κριθεί, είναι αδύνατο να γεφυρωθεί.
Το κρυμμένο μυστικό της Κρατικής λειτουργίας είναι αυτή η εσωτερική της διαστροφή και η φαντασίωση πληρότητας στην οποία στηρίζεται η μυστικιστική αυθεντία της Απόλυτης Δικαιοσύνης. Μια αυθεντία η οποία θεμελιώνεται στην απώθηση μιας πρωταρχικής βίας του Κρατικού Δικαίου, που κατά ένα αμείλικτο λογικό παράδοξο δεν μπορεί να δικαιολογηθεί με τα μέσα του ίδιου του δικαίου, ως ιδρυτική στιγμή της γενεαλογίας του. Αυτή η γνώση της πρωταρχικής, εξ ορισμού προ-δικαιικής βίας του Κράτος είναι που αποκαλύπτεται στο Ohara Incident ως επικίνδυνη για το καθεστώς. Είναι η γνώση που, από τη σκοπιά της αρχαιολογίας του, αφορά το βαθμό 0 του Κρατικού Δικαίου, την Void Century, εποχή στην οποία έλαβε χώρα ένας μεγάλος πόλεμος που καθόρισε τη μορφή του νεώτερου κόσμου και του πολιτικού κατεστημένου του One Piece, καθόρισε δηλαδή με όρους ενός συσχετισμού δύναμης το τί είναι δίκαιο και τί όχι, την ίδια την ηθική, πολιτική και έννομη τάξη. Η Void Century ονομάζεται έτσι, όχι απλώς γιατί η Παγκόσμια Κυβέρνηση εξάλειψε κάθε ίχνος πληροφορίας γύρω από αυτήν (με εξαίρεση όσα έχουν αναγραφεί στα poneglyphs), αλλά και γιατί αντιπροσωπεύει ιστορικά τη συστημική λήθη στην οποία πάντα βυθίζεται από το Κράτος η ιστορική καταγωγή του Δικαίου.
Η νομοτελειακή ευθραυστότητα και πολυσήμαντη ερμηνεία της Δικαιοσύνης, το 0 που εμφανίζεται όχι μόνο στην ίδρυσή της αλλά κυκλοφορεί σε κάθε στιγμή της ύπαρξής της, οδηγεί αναγκαστικά στη μερική αποτυχία απονομής της και στην καταστροφική για το Δίκαιο ασάφεια, ειδικά μπροστά σε ορισμένες εξαιρετικές, αποκαλυπτικές περιπτώσεις, περί του τί πραγματικά είναι μια δίκαιη κρίση, ενόψει του πώς, πότε, τί και γιατί αυτής της κρίσης. Αυτή η δομική αμφισημία της Δικαιοσύνης αναπόφευκτα οδηγεί και στη δυνατότητα ιδιοποίησης της Ιδέας της από τις αντικρατικές και τις επαναστατικές δυνάμεις ώστε αυτές να ασκήσουν ριζική κριτική και έμπρακτη αμφισβήτηση απέναντι στην έννομη τάξη, στο όνομα της Δικαιοσύνης σε σχέση με την οποία κάθε έννομη τάξη αναγκαστικά υπολείπεται.
Νομαδική, τελικά, είναι η ίδια η κίνηση της Δικαιοσύνης όπως αυτή αποσυγκεντρώνεται από το μονοπώλιο της ερμηνείας και απόφασης του Ναυτικού και διασπείρεται στους φορείς της και στις συγκεκριμένες συγκυριακές και επιτόπιες καταστάσεις, μέσα στις οποίες στη πραγματικότητα δεν ”εκτελείται”, σαν να επρόκειτο για τη μηχανική αναπαραγωγή ενός κώδικα, αλλά διαρκώς και δημιουργικά ασκείται, διακυβεύεται και τελικά εκ-τίθεται. Γιατί το στήριγμα της Δικαιοσύνης είναι πάντοτε μια επιθυμία. Σαδιστική δικαιοσύνη όπως, για παράδειγμα, την απονέμουν οι φρουροί του Κρατικού Νόμου στη Φυλακή Υψίστης Ασφαλείας του Impel Down, ή όπως απονέμεται από τους Ιερείς που βασανίζουν τους θνητούς δοκιμάζοντας την πίστη τους στο Θεό και το Νόμο του, σαδισμός που επενδύει κάθε απονομή δικαιοσύνης στο τιμωρητικό της σκέλος δείχνοντας την εξάρτηση του νόμου από την επιθυμία τόσο του θύτη όσο και την επιθυμία του θύματος-γιατί, αν απομυστικοποιήσουμε το Νόμο από την ιερότητα της Δικαιοσύνης, δεν έχουμε παρά μια σχέση θύτη και θύματος. Αλλά και μαζοχιστική δικαιοσύνη όπως απονέμεται όχι ως εξαναγκασμός αλλά ως αυτοθυσία για χάρη ενός Άλλου. Και στις δύο περιπτώσεις, ο Νόμος δεν πηγάζει από μια υπερβατική αναγκαιότητα αλλά είναι παρά μια εμμενής στο σώμα επιθυμία-όπως στη Σωφρονιστική Αποικία του Κάφκα, γραμμένος στο σώμα.
Είναι τόσες οι ερμηνευτικές εκδοχές της ”Απόλυτης Δικαιοσύνης” από τους ανώτερους αξιωματούχους εκτελεστές του Δικαίου του Ναυτικού, που η σχιζοφρενοποίηση της Δικαιοσύνης ασκεί στο Κράτος μια εκπληκτική ειρωνεία.
Forms of justice are shown in the series. Marines may choose to display signs of Justice based on their own interpretations or opinions of the word “Justice”. Some example of different opinion-based ideas on justice include Kuzan who declared he served a “Lazy Justice”, Rob Lucci who claimed to serve a “Dark Justice” (闇の正義 Yami no Seigi?)[3] and Smoker who told Tashigi to create her own “personal justice”. In the CP9 Mini series, Rob Lucci was seen to have done an “Excessive Justice” to the Candy Pirates. The extreme nature of his attack against them horrified the citizens that witnessed his strike
http://onepiece.wikia.com/wiki/Justice
(για άλλες αναφορές του One Piece στην έννοια της δικαιοσύνης, http://onepiece.wikia.com/wiki/Special:Search?search=justice&fulltext=Search)
— Kuzan on justice to Jaguar D. Saul
O Luffy, σαν την εν ενεργεία Αποδόμηση του Derrida ή την νομαδική πολεμική μηχανή των Deleuze-Guattari, περνώντας κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του από τα πιο διαφορετικά φανταστικά νησιά με τα πιο διαφορετικά κλίματα, ήθη και έθιμα και τα πιο ετερογενή πλάσματα, αποκαθιστά τη Δικαιοσύνη την οποία έχουν παραβιάσει οι τοπικές ελίτ ή άλλοι πειρατές, με την ανοχή ή και την ενεργό συμμετοχή του ίδιου του Κράτους, του Ναυτικού-επιβάλλοντας μια νέα, πραγματική Δικαιοσύνη. Έτσι αντιστρέφει εντελώς τα πρόσημα σε ό,τι μέχρι τότε κρινόταν δίκαιο ή άδικο, καλό ή κακό. Και, όπως ορίζει η σκέψη του Derrida, το λογικά δεύτερο βήμα της αποδόμησης, μετά την αντιστροφή των προσήμων μιας δυαδικής σχέσης που είναι ασύμμετρη έχοντας ισχυρό και αδύναμο πόλο, είναι η αποδόμηση του ίδιου του τύπου της σχέσης, και όχι απλώς η αντιστροφή των προσήμων της. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι, αν εγκαθιδρυόταν ποτέ μια νέα τάξη πραγμάτων από τους Strawhats και τους Revolutionaries, αυτή δεν θα ήταν άλλο ένα μυθικό, κρατικό Δίκαιο στηριγμένο στο δόγμα μιας Απόλυτης Δικαιοσύνης, αλλά μια Δικαιοσύνη δίχως Κράτος, με την έλευση μιας, με όρους του Benjamin στο δοκίμιό του Για μια Κριτική της Βίας, θεϊκής βίας, που δεν θα έρθει να αντικαταστήσει την υπάρχουσα έννομη τάξη με κάποια άλλη, αλλά θα καταργήσει τη μορφή κάθε έννομης τάξης.
Και αν για τον Benjamin αυτή η θεϊκή βία, που ούτε συντηρεί ούτε θεσπίζει κρατικό δίκαιο αλλά το καταργεί, είναι μια έκφραση οργής όχι ως βίαιο μέσο αλλά ως αυτοσκοπός, και μία ισχύς αφοπλιστική αλλά και αναίμακτη, τότε το Haki ειδικά του Luffy (και όχι του Donfamingo) είναι μια μορφή εκδήλωσης της μπενγιαμινικής θεϊκής βίας.
Αν η μυθική βία θεσπίζει το δίκαιο, η θεϊκή καταστρέφει το δίκαιο˙ αν η πρώτη θέτει όρια, η δεύτερη τα καταστρέφει απεριόριστα˙ αν η μυθική βία ενοχοποιεί και ταυτόχρονα τιμωρεί, η θεϊκή βία εξιλεώνει˙ αν η πρώτη απειλεί, η δεύτερη χτυπάει˙ αν η πρώτη είναι αιματηρή, η δεύτερη είναι θανάσιμη αναίμακτα
[…] Πλήττει τους προνομιούχους, τους λευίτες, τους πλήττει απροειδοποίητα και χωρίς προηγουμένως να τους έχει απειλήσει, τους χτυπά ασταμάτητα μέχρι να τους εξολοθρεύσει. Ταυτόχρονα όμως ενέχει κάτι λυτρωτικό και δεν πρέπει να παραγνωριστεί η βαθιά σχέση μεταξύ του αναίμακτου και του λυτρω-
τικού χαρακτήρα αυτής της βίας. Γιατί το αίμα είναι το σύμβολο της γυμνής ζωής. Η ενεργοποίηση της έννομης βίας ανάγεται χρονικά, πράγμα που δεν μπορεί να παρουσιαστεί αναλυτικότερα στο σημείο αυτό, στην ενοχοποίηση της γυμνής φυσικής ζωής, η οποία μεταβιβάζει στους ζωντανούς, αθώους και δυστυχείς, την τιμωρία η οποία «εξιλεώνει» την ενοχή της γυμνής ζωής και επιπλέον λυτρώνει τους ένοχους, όχι όμως από την ενοχή, αλλά από το δίκαιο. Επειδή, με τη γυμνή ζωή παύει η κυριαρχία του δικαίου επί των ζωντανών. Η μυθική βία είναι αιματηρή εξουσία πάνω στη γυμνή ζωή για λογαριασμό της εξουσίας, ενώ η θεϊκή βία είναι καθαρή εξουσία πάνω στο σύνολο της ζωής για λογαριασμό όλων των ζωντανών. Η πρώτη απαιτεί θυσία, η δεύτερη τη δέχεται […] Η εκπαιδευτική βία, η οποία στην τελειοποιημένη μορφή της βρίσκεται εκτός δικαίου, είναι μία από τις εκδηλώσεις της. Αυτές οι εκδηλώσεις, λοιπόν, δεν ορίζονται μέσω των θαυμάτων που κάνει άμεσα ο θεός, αλλά μέσω της εξιλεωτικής στιγμής τους που χτυπά αναίμακτα και τελικά, μέσω της απουσίας κάθε νομοθεσίας. […]
Η θεϊκή βία, η οποία είναι σύμβολο και σφραγίδα, αλλά ποτέ μέσο της ιερής εκτέλεσης, μπορεί να αποκληθεί βία που κυριαρχεί.
Είναι πολύ πιθανό το One Piece, το οποίο βρίσκεται στο μυθικό νησί Raftel και στο οποίο οδηγείται κανείς μέσω των πληροφοριών που αναγράφονται στα poneglyphs, να αφορά μια γνώση καταστρεπτική για το καθεστώς, εκείνη που προσπάθησε να εξαλείψει το Ναυτικό στο Ohara Incident. Είναι μια θεϊκή, προφητική και εκπαιδευτική βία, όπως το θέτει ο Benjamin, τη μύηση προς την οποία προσφέρει η Nico Robin, και ο Lyffy καλείται να την ανακαλύψει, διαθέτοντας το σπάνιο χάρισμα του Conqueror’s Haki και το θρυλικό μυστήριο του γράμματος D. στο όνομά του.
Η κοινωνία που ήδη χτίζει ο Luffy, είναι μια κοινότητα χωρίς Κράτος, που όλες και όλοι είναι nakama, που όλες και όλοι δίνουν τον εαυτό τους με τις ελάχιστες προϋποθέσεις, ως όργανο της απόλαυσης του άλλου. Έτσι και ο Luffy, με ψυχή και σώμα, όλα αυτά τα χρόνια της περιπλάνησής του, προσφέρει τον εαυτό του στη διάθεση των ανθρώπων που τον έχουν ανάγκη-όταν αυτό συνάδει με το ισχυρό και σχεδόν ενστικτώδες αίσθημα δικαιοσύνης που έχει. Ο Luffy απονέμει τη πραγματική Δικαιοσύνη πέρα από το Κράτος αλλά και ενάντια στο Κράτος, αποδομεί σε όλο του το ταξίδι την ίδια τάξη του κρατικού δικαίου και της αρχής της (χρηματικής) ανταλλαγής των ισοδυνάμων δωρίζοντας τον εαυτό του χωρίς υλικά ανταλλάγματα, συνενώνει με την αντίληψή του περί Δικαιοσύνης τις διαφορετικές φυλές και τα διαφορετικά είδη πλασμάτων.
O Luffy δεν θέλει να είναι αφεντικό. Είναι σαν τους φύλαρχους των Κοινωνιών ενάντια στο Κράτος που παρατήρησε ο ανθρωπολόγος Pierre Clastres, και τους ξανασυναντάμε σε κάθε πραγματικά επαναστατική οργάνωση, Κομμούνα, Κοινότητα: η ισχύς του είναι τρωτή προς τους συντρόφους και τις συντρόφισσές του, πολύ συχνά η εμπιστοσύνη του Zorro, του Usopp, του Sanji, της Nami και των άλλων μελών του πληρώματος προς το πρόσωπό του έχει χαθεί, όμως ο Luffy τελικά ξανακερδίζει πάντοτε την εμπιστοσύνη τους δίνοντας περισσότερα από όσα παίρνει, σε μια ασύμμετρη σχέση χρέους του αρχηγού-καπετάνιου προς τους ακολούθους του και όχι το αντίστροφο.Όπως έχουν παρατηρήσει πολλοί ήρωες στο One Piece, η πραγματικά μεγάλη δύναμή του είναι να οικοδομεί διαρκώς νέες, δίχως επιβολή, συντροφικές σχέσεις. Σε ένα πρόσφατο τεύχος του manga, είδαμε τον Luffy να αρνείται να γίνει το αφεντικό ενός μεγάλου αριθμού πειρατών και πληρωμάτων, που προσφέρθηκαν εθελοντικά (και εθελόδουλα) να γίνουν υποτακτικές δυνάμεις των Strawhats υπό τις εντολές του.
Αυτό για μένα είναι το πραγματικό θέμα του One Piece. Το Κράτος της Απόλυτης Δικαιοσύνης απέναντι στην Κοινότητα των nakama που απονέμει νομαδικά, σε κάθε νησί και σε κάθε ενική κοινωνική σχέση που σφυρηλατεί, μια πραγματική δικαιοσύνη δίχως Κράτος, βασισμένη στην υπεραπόλαυση των πιο προσωπικών ονείρων και την αμοιβαία δωρεά, όχι στο χρηματικό υπολογισμό και τη συσσώρευση κεφαλαίου. Παρότι το One Piece γενικά απωθεί στο πολιτικό του ασυνείδητο το ζήτημα της εργασίας και του Κεφαλαίου, το πνεύμα του δεν είναι μόνο αντικρατικό αλλά και αντικαπιταλιστικό, γιατί η δικαιοσύνη των Strawhats συνολικά (και παρά τις ατομικές ιδιορρυθμίες της Nami, που δεν αποτελούν παρά μια χιουμοριστική πινελιά και τίποτε περισσότερο) δεν αποσκοπεί ποτέ στο θησαυρισμό και στη λεηλασία πλούτου, παρά μόνο στα αναγκαία για την επιβίωση και τον αγώνα, σε αντίθεση με τη βία των συμβατικών πειρατών.
Είναι, άραγε, η δυνατότητα μιας τέτοιας Δικαιοσύνης δίχως Κράτος η εικονική πραγματικότητα και η φαντασίωση ενός manga? Ή μήπως, όλες και όλοι οι One Piece fans εμπνέονται από ένα στόχο που αντιστοιχεί σε γεγονότα, προβλήματα και προοπτικές της πραγματικής ζωής, σε εκλάμψεις ενός είδους Δικαιοσύνης που δεν έχουμε συνειδητοποιήσει και δεν έχουμε πραγματώσει κοινωνικά ακόμα;
