Λίγο-πολύ όλοι έχουμε μια αγαπημένη ταινία, που όταν κάποιος μας ρωτήσει: «ξέρεις καμιά καλή ταινία να δω επειδή βαριέμαι» θα του την προτείνουμε ανεπιφύλακτα. Εγώ δυστυχώς υστερώ αυτής της δυνατότητας, καθώς έχω πολλές υπ’ όψιν που μ’ αρέσουν. Το μόνο σίγουρο πάντως είναι, ότι ως fan των “οπαδικών” ταινιών, ανάμεσα στις εκατοντάδες που υπάρχουν από τις πιο γνωστές όπως green street hooligans μέχρι και τις πιο παρακμιακές, που οριακά έχουν γυριστεί από κάμερα κινητού, έχω ξεχωρίσει μία. Το Cass.
Και αυτό γιατί δεν είναι η κλασσική τέτοιου τύπου ταινία που δείχνει όλη την ώρα ξυλίκι, επειδή πουλάει. Μainstream, ξεπερασμένο. Το Cass είναι μια ταινία που καταπιάνεται με όλο το φάσμα της οπαδικής κουλτούρας καθώς και της κυρίαρχης πολιτικής για την αντιμετώπιση του φαινόμενου του χουλιγκανισμού, με τρόπο που θυμίζει ολοκληρωτικά καθεστώτα. Ας τα πάρουμε λίγο με την σειρά. Η ταινία διαδραματίζεται στην Αγγλία του ’80, όπου μία λευκή μάνα αποφασίζει να υιοθετήσει ένα μαύρο αγόρι. Κατά τη διάρκεια της ταινίας διαφαίνεται μια σχετική αποστασιοποίηση του πατέρα προς την υιοθεσία λόγω του χρώματος του Cass, πράγμα που θέτει βάσεις για τον ενδοοικογενειακό ρατσισμό. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ειδική εικόνα συνήθως αντικατοπτρίζει και την γενική (άνθρωπος-κοινωνία) καθώς υπάρχει διαλεκτική σχέση μεταξύ τους.
Έτσι λοιπόν, το αγόρι αυτό έρχεται αντιμέτωπο και με την συνολικότερη ρατσιστική κουλτούρα που κυριαρχεί. Εγκλωβισμένος λοιπόν, στο σύμπλεγμα κατωτερότητας που τον διακατέχει προσπαθεί να οικοδομήσει ένα σκληρό ”φαίνεσθαι” παρ’ όλο που αυτό βρίσκεται σε αναντιστοιχία με το ”είναι” του. Αυτό τον ωθεί να ενταχθεί σε μια ομάδα hooligans της West Ham, όπου το χρώμα δεν παίζει ρόλο, αρκεί μόνο η πίστη στην ομάδα. Τη σειρά λοιπόν, του ρατσισμού και της κοινωνικής καταπίεσης έρχεται να διαδεχθεί η οπαδική κουλτούρα και το κοινωνικό περιθώριο. Εδώ υπάρχει μόνο ένας νόμος: να μην χάσουμε σύγκρουση μεταξύ οπαδών και αμαυρωθεί η φίρμα μας.
O Cass λοιπόν, όντας πλέον ένας σκληροτράχυλος άντρας, με εμφανείς ηγετικές ικανότητες, βρίσκεται στον σκληρό πυρήνα του club και υιοθετεί λούμπεν δράσεις που έχουν ένα και μόνο σκοπό: να καταπνίξουν το αίσθημα κατωτερότητάς του μέσω της βίαιης επιβολής του. Βέβαια τίποτα δεν είναι αποκομμένο από το κοινωνικό πλαίσιο. Όπως είπαμε βρισκόμαστε στην Αγγλία του ’80 όπου τέτοια φαινόμενα έχουν πάρει μεγάλες διαστάσεις και απαιτείται η άμεση αντιμετώπισή τους. Η απάντηση βρίσκεται στην Θάτσερ, η οποία με ένα πολύ σκληρό νόμο περί οπαδών, όχι απλώς νομιμοποιήσε την αυθαίρετη καταστολή, αλλά επέβαλλε και βαρύτατες ποινές προς τους συλληφθέντες. Μάλιστα, ο πρωταγωνιστής μας φαίνεται να είναι ο πρώτος που καταδικάζεται με μεγάλη ποινή.
Έτσι λοιπόν έρχεται αντιμέτωπος με νέους νόμους διαφορετικούς από αυτούς της κοινωνίας και των οπαδών. Τους νόμους της φυλακής. Εκεί ο καθένας ζει σε βάρος του άλλου, κάτι που ο Cass λόγω του αγαθού «είναι» του δεν άφησε να περάσει έτσι απλά. Αξιοσημείωτο δε είναι, αν και παρουσιάζεται έμμεσα, ότι οι φυλακές δεν αποτελούν σωφρονιστικά ιδρύματα, στα οποία π.χ. μπορείς να περισυλλογιστείς, αλλά είναι χρόνος να γίνεις «καλύτερος» σε αυτό που έκανες, γι’ αυτό και ύστερα από την αποφυλάκισή του γύρισε στα παλιά λημέρια και στις γνώριμες συνήθειες.
Φτάνοντας λοιπόν προς το τέλος της ταινίας, ένας έρωτας έρχεται να αλλάξει τα δεδομένα (το ξέρω ό,τι πιο cult κυκλοφορεί αλλά με διέψευσε γιατί συμβάλλει για το τέλος το οποίο δεν θα spoil-αρω). Στο σημείο αυτό, όντας και κοντά στα 30 ο Cass μπαίνει στη φασή των αστικών προτύπων, δουλεία-οικογένεια-σοβαρότητα και τα ρέστα, ωστόσο οι παλιές συναλλαγές δεν έχουν ολοκληρώσει και διψούν ακόμη για εκδίκηση, καθώς οι διενέξεις τέτοιου τύπου είναι ένας φαύλος κύκλος, ένας μαφιόζικος κύκλος που τελειώνει μόνο όταν αποκατασταθεί η τιμή.
Η τιμή βέβαια αυτή κόστισε πολύ ακριβά στον Cass, καθώς η τελευταία σκηνή,που όσο και αν θέλω δεν αξίζει να κάνω spoil, είναι ότι πιο creepy μπορεί να σκεφτεί κανείς. Εν κατακλείδι να προσθέσουμε ένα πραγματάκι. Ιστορικά το γήπεδο είναι ένας χώρος στον οποίο οι καταπιεσμένοι έβρισκαν απάγκιο τις Κυριακές, έπειτα από μια δύσκολη εργασιακή βδομάδα. Αυτό γιατί το ποδόσφαιρο είναι ένα άθλημα που κυριαρχεί σε όλες τις γωνιές του κόσμου, ένα λαϊκό άθλημα που αποτελεί σημείο αναφοράς για την οικοδόμηση κοινωνικών σχέσεων, κάτω από τη στέγη της συλλογικής χαράς. Για αυτό στη νέα εποχή του καπιταλισμού, όπου οι ομάδες είναι κατ’ ουσίαν επιχειρήσεις, αποπροσανατολίζουν το κοινό και το διαιρούν στο όνομα μιας ομάδας με όρους μίσους, πρέπει να σηκώσουμε την παντιέρα ψηλά με ένα και μόνο σύνθημα: AGAINST MODERN FOOTBALL.
Κείμενο: Xρήστος Μπούγος
