Afterimage | του Αντρέι Βάιντα

Για ένα ακόμη Σαββατόβραδο βρέθηκα στον κινηματογράφο Άστορ στο Πανεπιστήμιο και παρακολούθησα την ταινία Afterimage του Πολωνού σκηνοθέτη Αντρέι Βάιντα. Η συγκεκριμένη ταινία μάλιστα αποτελεί το κύκνειο άσμα του μεγάλου σκηνοθέτη που «έφυγε» φέτος σε ηλικία 90 ετών, αφήνοντας πίσω του πλούσια φιλμογραφία 56 ταινιών.Όπως είχε δηλώσει ο ίδιος, ήθελε να σκηνοθετήσει την ιστορία ενός καλλιτέχνη για αρκετό διάστημα. Επέλεξε, λοιπόν, τη ζωή του επιτυχημένου Πολωνού ζωγράφου Βλάντισλαβ Στρεμίνσκι.

Ο Στρεμίνσκι έζησε τα ταραγμένα χρόνια πριν και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σε μία χώρα όπου η δύναμη του σταλινικού καθεστώτος άρχιζε σταδιακά να ισχυροποιείται και οποιοσδήποτε άλλος πολιτικός και ιδεολογικός δρόμος διωκόταν και αφανιζόταν. Ο ζωγράφος αντιτάχθηκε στη σοβιετοποίηση της Πολωνίας και στην υποχρέωση του σοσιαλιστικού ρεαλισμού ως μοναδική επιλογή για τους καλλιτέχνες. Ακόμη κι όταν γνώρισε τον εξευτελισμό και βρέθηκε στα όρια της επιβίωσης δεν πρόδωσε την ιδεολογία του κι έτσι παρέμεινε ένας από τους λίγους αμετακίνητους ανθρώπους της τέχνης.

Υπήρξε ολοκληρωτικά αφοσιωμένος στην τέχνη του, σε μια τέχνη αφηρημένη κι αφαιρετική, που δεν διακρίνεται εύκολα. Ουσιαστικά αφιέρωσε τη ζωή του σε αυτήν, ίσως εν τέλει θυσιάζοντας την. Γι’ αυτό, αν και πατέρας, άνδρας και πρώην σύζυγος δεν κατάφερε ποτέ να ανταποκριθεί στις προσδοκίες που τον βάραιναν. Πιστός σε αυτούς όπως και πιστοί σε αυτόν παρέμειναν οι μαθητές του, παρά την απομάκρυνση και τη βίαιη προσπάθεια του κράτους να εξαφανίσει κάθε αποτύπωμα του Στρεμίνσκι. Εξάλλου, δεν επρόκειτο για έναν ακόμη μοντέρνο ζωγράφο, αλλά για τον άνθρωπο που έγραψε το καλλιτεχνικό επαναστατικό βιβλίο “The theory of vision”, εισήγαγε νέους ζωγραφικούς όρους και υπήρξε ο ιδρυτής του δεύτερου στον κόσμο Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Lodz το 1934.
Ο καταξιωμένος Μπόγκουσλαβ Λίντα ενσάρκωσε τον ρόλο του ριζοσπάστη διάσημου ζωγράφου άκρως επιτυχημένα ανταποκρινόμενος στις σίγουρα μεγάλες απαιτήσεις μιας τέτοιας βιογραφικής ταινίας. Ρεαλισμός, ακεραιότητα και ήπιοι τόνοι χαρακτηρίζουν γενικότερα τις ερμηνείες του επιτυχημένου cast. Όσον αφορά τη σκηνοθεσία, ο Βάιντα απέφυγε τους συμβολικούς τόνους παρότι η ίδια η ζωή του Στρεμίνσκι μπορούσε να χρωματιστεί πιο τολμηρά. Για άλλη μια φορά, στο επίκεντρο της θεματικής του σκηνοθέτη βρίσκεται ο άνθρωπος ως ατομικότητα και ως κοινωνικό ον σε εποχές ταραγμένων πολιτικών και κοινωνικών δρωμένων.

Η ταινία αποτελεί την επίσημη πρόταση της Πολωνίας για το Oscar Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας και τη συμμετοχή στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τορόντο το 2016. Μολονότι αναφέρεται σε παλιότερα γεγονότα δεν παύει να είναι επίκαιρη και να φωτίζει τη διαρκή απειλή της τέχνης, τη στράτευση. Ο Βάιντα αποχαιρέτισε τον κινηματογραφικό κόσμο αφήνοντας πίσω του έναν ύμνο στην αντίσταση και τη δύναμη της Τέχνης με άρωμα από τη δική του αιώνια πατρίδα…

«Ο Θεός έδωσε δύο μάτια στον σκηνοθέτη. Ένα για να κοιτάζει μέσα από την κάμερα κι ένα για να κοιτάζει τον κόσμο γύρω του.» – Αντρέι Βάιντα