Mε το θάνατο του Αλμπέρ Ουντερζό κλείνει ένας κύκλος για τα ευρωπαϊκά κόμικ. Ο κορυφαίος σχεδιαστής θα πάει να συναντήσει τον φίλο και συνάδελφο του Γκοσινί, τον Μορίς, τον Ταμπαρί και πολλούς ακόμα δημιουργούς. Στις δεκαετίες μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα έργα τους έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής σκηνής κόμικ και ειδικά στην ανάδειξη της περίφημης γαλλο-βελγικής σκηνής. O όρος bandes dessinées (BD – όρος που έχει ταυτιστεί με τα κόμικ στη Γαλλία) με τον οποίο έγινε γνωστή η γαλλο-βελγική «σχολή» προϋπήρχε ήδη από τη δεκαετία του ’30. Όμως, είναι μέσα από περιοδικά όπως το Pilote και μέσα από τις ιστορίες του Ιζνογκούντ, του Λούκυ Λουκ και -ίσως, περισσότερο από όλους- του Αστερίξ που ο όρος καθιερώθηκε και έγινε ευρύτερα γνωστός. Η σκηνή αυτή αποτέλεσε το επίκεντρο του ευρωπαϊκού κόμικ καθώς και συνέβαλε στη διαφοροποίηση του από τα αμερικάνικα (κυρίως υπερηρωικά) κόμικ της ίδιας περιόδου.
Η ζωή του Ουντερζό είναι στο επίκεντρο αυτής της εξέλιξης. Γνωρίζει τον Γκοσινί το 1951 και μαζί ξεκινάνε να δουλεύουν πάνω στα κόμικ του Ινδιάνου Ούμπα-Πα και του κουρσάρου, Ζαν Πιστόλε. Το 1959 ξεκινάει σε συνέχειες στο περιοδικό Pilote η ζωή του Αστερίξ ενώ το 1961 κυκλοφορεί σε άλμπουμ η πρώτη ολοκληρωμένη ιστορία : Αστερίξ ο Γαλάτης. Τα πρώτα 24 τεύχη, από το 1961 μέχρι το 1979 γνωρίζουν τεράστια επιτυχία. Με τον θάνατο του Γκοσινί το 1977, ο Ουντερζό συνεχίζει μόνος του, αναλαμβάνοντας πλέον και το σενάριο των ιστοριών των ανυπότακτων Γαλατών μέχρι τη συνταξιοδότηση του το 2011 ενώ εκδίδει και δύο συλλογές μικρών ιστοριών του Αστερίξ γραμμένες από τον Γκοσινί .
Τα κόμικ του Αστερίξ αγαπήθηκαν πλατιά, στη Γαλλία και σε όλο τον κόσμο. Ο πρωταγωνιστής έζησε (και ζει) μία διπλή ζωή. Από τη μία, έγινε σύμβολο αναστήλωσης της εθνικής περηφάνιας της Γαλλίας που βίωσε την ήττα και τη ναζιστική κατοχή στο Β’ ΠΠ και χρειάστηκε η παρέμβαση των Συμμάχων για να απελευθερωθεί. Από την άλλη, οι Γαλάτες των Γκοσινύ-Ουντερζό παραμένουν μέχρι και σήμερα ένα από τα ανατρεπτικά σύμβολα της ποπ κουλτούρας, ως μία ανυπότακτη στάση μπροστά στην εξουσία. Οι μπούφλες του Οβελίξ και η λεπτή ειρωνεία του Αστερίξ συνδυάζονται ΣΕ ΤΙ. Αυτές είναι οι αντιφάσεις της μαζικής κουλτούρας εντός της οποίας διεξάγεται διαρκής σύγκρουση για την οικειοποίηση και νοηματοδότηση των συμβόλων. Ετσι, τα κόμικ του Αστερίξ «πατάνε» συγχρόνως τόσο σε μία εικόνα της διαχρονικά περήφανης και ένδοξης «γαλλικότητας» όσο και στο πνεύμα της ανατρεπτικής δεκαετία του ‘60. Ας μην ξεχνάμε ότι το πρώτο τεύχος Αστερίξ κυκλοφόρησε το 1961 -Αστερίξ ο Γαλάτης- ενώ μετά τον (γαλλικό και όχι μόνο) Μάη του ’68, έχουμε ιστορίες ιδιαίτερα πολιτικές και (με τον τρόπο τους) ριζοσπαστικές όπως ο Αστερίξ στους Ελβετούς (1970), η Κατοικία των Θεών (1971) και το Οβελία και Σία — σίγουρα ένα από τα καλύτερα τεύχη της σειράς.
Στη συνέχεια θα δούμε πέντε από τις καλύτερες ιστορίες που σχεδίασε ο Ουντερζό μαζί με τον Γκοσινί. Δεν συμπεριλαμβάνουμε την Κατοικία των Θεών και το Οβελίξ και ΣΙΑ καθώς έχουν ήδη μπει σε άλλη λίστα. Επίσης, πρέπει να τονιστεί ότι το σχέδιο του Αστερίξ έχει τη δική του ιστορία και εξέλιξη. Συχνά θεωρείται ότι έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τα οποία μάλιστα έχουν διατηρηθεί ακέραια στις νέες εκδόσεις από τους σύγχρονους δημιουργούς, Φερί και Κονράντ. Μεταξύ αυτών των χαρακτηριστικών, ξεχωρίζουν οι καθαρές γραμμές, τα έντονα και φωτεινά χρώματα. Aντίστοιχα, θεωρείται παγιωμένη η φιγούρα των δύο πρωταγωνιστών, τα χαρακτηριστικά του προσώπου τους, οι αναλογίες κλπ. Ωστόσο, αν εξετάσουμε τα πρώτα τεύχη (Αστερίξ ο Γαλάτης, Γύρος της Γαλατίας, Αστερίξ και Κλεοπάτρα κ.α.), ανακαλύπτουμε μια διαφορετική παλέτα χρωμάτων με κατά κανόνα πιο σκούρες αποχρώσεις, λιγότερο στυλιζαρισμένες γραμμές και πιο έντονα και ρεαλιστικά χαρακτηριστικά των πρωταγωνιστών.
Το σχέδιο αυτό ίσως μας ξενίζει σήμερα, όμως είναι κομμάτι της πορείας της δουλειάς του Ουντερζό. Και, όπως θα δούμε και στα παρακάτω παραδείγματα, μέσα στα πρώτα τεύχη του Αστερίξ βρίσκονται εξαιρετικές ιστορίες.
Ο Μάντης
Στον Μάντη, μία καταιγίδα έρχεται να ταράξει το χωριό και δημιουργεί την ευκαιρία ώστε ένας τσαρλατάνος, προσποιούμενος τον Μάντη, να εκμεταλλευτεί τις προλήψεις του γαλατικού χωριού. Σε μία διαφορετική ιστορία από το συνηθισμένο, με τους Ρωμαίους σε δεύτερο ρόλο, το τεύχος του Μάντη είναι ένα πανέξυπνο σχόλιο για τη τάση των ανθρώπων να ακούνε μόνο όσα τους συμφέρουν και να καταφεύγουν στον ανορθολογισμό σε δύσκολες στιγμές. Η ίδια η φιγούρα του Μάντη είναι εξαιρετικά δοσμένη ενώ οι πρώτες σελίδες του τεύχους, με τις εναλλαγές στο φωτισμό, ακολουθώντας τους κεραυνούς στο χωριό, είναι από τις καλύτερες στιγμές του Ουντερζό
Ο Αστερίξ στην Ισπανία
Στην κατηγορία «ταξίδια του Αστερίξ», αυτό είναι ένα από τα πιο κλασικά. Ο Αστερίξ αναλαμβάνει να επιστρέψει στην πατρίδα του τον Πέπε, τον κακομαθημένο γιο ενός αρχηγού ανυπότακτων Ισπανών, ο οποίος απήχθη από τους Ρωμαίους. Στο ταξίδι, ο Ουντερζό ξεδιπλώνει το ταλέντο του. Το τοπίο μεταβάλλεται όσο οι πρωταγωνιστές προχωράνε μέσα στην Ισπανία, τα πρόσωπα «αγριεύουν», τα χαρακτηριστικά γίνονται πιο έντονα και τονίζονται οι αντιθέσεις με τα στρογγυλεμένα χαρακτηριστικά των Γαλατών.
Ο Γύρος της Γαλατίας
Εδώ έχουμε μία από τις πρώτες ιστορίες του Αστερίξ με τις διαφορές στο σχέδιο που λέγαμε και παραπάνω. Με αφορμή ένα στοίχημα με ένα Ρωμαίο, οι πρωταγωνιστές μας πρέπει να διασχίσουν όλη τη Γαλατία και να φέρουν αναμνηστικά από κάθε στάση του ταξιδιού. Η γεωγραφία της σύγχρονης Γαλλίας -μαζί με τα στερεότυπα για τις διαφορετικές περιοχές- μεταφέρονται στην εποχή του Αστερίξ. Η Λουτέτια (Παρίσι) έχει μποτιλιάρισμα, η Μασσαλία είναι εμπορικό κέντρο κ.ο.κ. Σε ένα από τα πιο πληθωριστικά και απαιτητικά τεύχη του Αστερίξ, ο Ουντερζό διαπρέπει.
Ο Αστερίξ Λεγεωνάριος
Ο πόλεμος με τους Ρωμαίους είναι ένα σταθερό θέμα στα κόμικ του Αστερίξ. Ωστόσο, πάντα αποδίδεται σε μικρή κλίμακα και χιουμοριστικά, ως μία υπόθεση μεταξύ ενός οργανωμένου στρατού και μίας έξαλλης ορδής Γαλατών που στο τέλος επικρατούν. Στο Λεγεωνάριο, η ιστορία μεταφέρεται στους ρωμαικούς εμφυλίους και τη σύγκρουση του Καίσαρα με τον Σκιπίωνα. Για να σώσουν έναν Γαλάτη που επιτάχθηκε, οι Αστερίξ και Οβελίξ κατατάσσονται στο στρατό του Καίσαρα που αποτελείται, μεταξύ άλλων, από τους διάφορους λαούς που έχει κατακτήσει. Αυτή η συμμαχία των ανυπότακτων μέσα στο κέντρο της στρατιωτικής ιεραρχίας, προκαλεί πονοκεφάλους στους ανώτερους. Μέσα στην πειθαρχημένη μάζα των ρωμαϊκών λεγεώνων που συγκρούονται, οι χαρακτήρες κρατάνε την ανθρωπιά τους.
Η Διχόνοια
Ο Ρωμαίος Ζιζάνιους γλυτώνει την εκτέλεση στη Ρώμη με την υπόσχεση να διασπείρει τη διχόνοια, στην οποία ειδικεύεται, στο γαλατικό χωριό. Ένα τεύχος αφιερωμένο στη μικρότητα, την ιδιοτελεία και την καχυποψία που αναδεικνύει το άσχημο πρόσωπο των ανυπότακτων και όχι μόνο. Ο Ουντερζό εκμεταλλεύεται την ευκαιρία για να επιδείξει την προσοχή του στη λεπτομέρεια και να «στραπατσάρει» τις μορφές όλων των χαρακτήρων.
Προφανώς, η λίστα είναι λειψή. Θα μπορούσαν να προστεθούν οι σελίδες του Ουντερζό για τη νύχτα στη Ρώμη και τους εγκληματίες μαζί με τους όποιους περνάνε τη νύχτα οι Αστερίξ και Οβελίξ στο τεύχος Οι Δάφνες του Καίσαρα. Ή τα καρέ με τις εβλετικές τράπεζες και τις υπέροχες στιγμές κραιπάλης στα ρωμαϊκά όργια από το Αστερίξ στους Ελβετούς.
Η λίστα είναι ατελείωτη. Ο Ουντερζό, μαζί με τον Γκοσινί, χρησιμοποίησε τον κόσμο του γαλατικού χωριού για να διηγηθεί ένα πλήθος ιστοριών με μία μεγάλη γκάμα σεναρίων και σχεδίων. Ισως αυτό, περισσότερο από κάθε τι, να δείχνει το ταλέντο του.
