Πολλές φορές έχουμε ακούσει ότι το έργο ενός καλλιτέχνη αυτονομείται από τον ίδιο και αποκτά τη δική του αυταξία. Βέβαια είναι προφανές ότι κάθε καλλιτεχνικό έργο είναι ένα ανθρώπινο δημιούργημα και επομένως δεν μπορεί παρά να φέρει τις ιδέες, τις αξίες (ακόμα και τις «λόξες») του κάθε καλλιτέχνη και της εποχής του, ακόμα κι όταν καταφέρνει αυτός με κάποιο έργο του να ξεπερνά ακόμα και τον εαυτό του. Η πιο συχνή καλλιτεχνική φιγούρα που αναφέρεται σε αυτού του τύπου τις συζητήσεις είναι φυσικά ο Νταλί και μάλλον όλοι γνωρίζουμε τους λόγους…
Όμως τι συμβαίνει σε αυτή την περίπτωση με τους καλλιτέχνες που στην εποχή τους θεωρήθηκαν «τρελοί» και στιγματίστηκαν από τον κοινωνικό τους περίγυρο; Δεν είναι λίγες αυτές οι περιπτώσεις καλλιτεχνών. Το αποκορύφωμα βέβαια είναι η περίοδος της ναζιστικής Γερμανίας όπου το ναζιστικό καθεστώς εκδίωκε όποιον καλλιτέχνη (κυρίως τους μοντερνιστές) δεν ταίριαζε με τα φασιστικά του πρότυπα ως «τρελό» και «εκφυλισμένο». Ανάμεσα στους καλλιτέχνες που στιγματίστηκαν και που τα έργα τους εκτέθηκαν σε εκθέσεις που καλούσαν τον κόσμο να έρθει να δει πόσο «τρελοί» είναι αυτού του είδους οι καλλιτέχνες ξεχωρίζουν ονόματα όπως του Κλεέ και του Καντίνσκι.
Στην Ελλάδα υπήρξε έντονη λογοκρισία στο παρελθόν με αποκορύφωμα της επταετία της Χούντας, όμως ποτέ δεν έλαβε τέτοιες διαστάσεις. Γι’ αυτό και δεν έχουμε πολλούς Έλληνες καλλιτέχνες να έχουν στιγματιστεί ως «τρελοί» προκειμένου να λογοκριθούν και να εκδιωχθούν. Στα καθ’ ημάς περισσότερο κυνηγήθηκαν οι ανατρεπτικές ιδέες, οι οποίες κατά περιόδους ήταν απαγορευμένες όπως ήταν απαγορευμένος και ο κύριος εκφραστής τους, το Κομμουνιστικό Κόμμα.
Η περίπτωση του Χαλεπά δεν είναι μία ιστορία λογοκρισίας σε καμία περίπτωση (αντιθέτως η μη ενασχόλησή του με τα «κοινωνικά δρώμενα» θεωρήθηκε μία απ’ τις αρετές της τέχνης του). Όμως είναι η ζωή ενός καλλιτέχνη που για πολλά χρόνια της ζωής του θεωρήθηκε «τρελός» απ’ τον κοινωνικό του περίγυρο και γι’ αυτό έζησε για δεκαετίες τον εγκλεισμό στα φρενοκομεία της εποχής. Πρόκειται για μία σκληρή ιστορία, όπου σε έναν καλλιτέχνη με ολοφάνερο ταλέντο δεν επιτράπηκε -λόγω υποτροφίας- να ολοκληρώσει τις σπουδές του στο Μόναχο και λίγο καιρό αφότου επέστρεψε στην Ελλάδα έζησε τον εγκλεισμό για τέσσερις δεκαετίες. Όμως η καλλιτεχνική του ιδιοφυία δεν χάθηκε σε αυτά τα «σκοτεινά χρόνια» της ζωής του. Γι’ αυτό όταν επέστρεψε στο νησί του, στην Τήνο, συνέχισε να δουλεύει με τα ελάχιστα υλικά που διέθετε μέχρι που έζησε τη δική του «Ανάσταση» με την επιστροφή του στην Αθήνα, όπου αφοσιώθηκε αποκλειστικά πλέον στο έργο του, το οποίο τον καθιέρωσε στο πάνθεον της νεοελληνικής γλυπτικής.
Η ζωή του Χαλεπά έχει έντονα μυθιστορηματικά στοιχεία. Αυτός ήταν και ένας απ’ τους βασικούς λόγους που επέλεξαν ο Δημήτρης Βανέλλης (σενάριο), ο Θανάσης Πέτρου (σχέδιο) και οι Εκδόσεις Πατάκη να την μεταφέρουν σε comic. Και το αποτέλεσμα τους δικαιώνει απόλυτα, αφού η πολυτελής σκληρόδετη έκδοση τους εύκολα μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα απ’ τα καλύτερα ελληνικά comics της χρονιάς.
Ο «Χαλεπάς» είναι ένα από αυτά τα comics που δεν απευθύνεται στενά στους λάτρεις των comics της χώρας, αλλά σε ένα πολύ ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Μπορεί να διαβαστεί από φιλότεχνους κάθε ηλικίας και γενικώς από αναγνώστες που δεν έχουν συνηθίσει τη φόρμα των comics. Εντάσσεται στην κατηγορία εκείνων των comics που έχουν δημιουργήσει τη συζήτηση αν θα πρέπει να τα ονομάζουμε graphic novels, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν πολυδιαβασμένοι τίτλοι όπως το Αϊβαλί του Soloup (που πρόσφατα εκδόθηκε και στην Αμερική) και ο Ερωτόκριτος των Γούση, Παπαμάρκου, Ράγκου (που πρόσφατα τύπωσε τη 10η χιλιάδα του!).
Το σενάριο του Δημήτρη Βανέλλη καταφέρνει να αφηγηθεί με μυθιστορηματικό τρόπο τη ζωή ενός από τους σημαντικότερους Έλληνες καλλιτέχνες βασιζόμενος σε μία πλούσια βιβλιογραφία και κάνοντας εκτενή χρήση αποκομμάτων εφημερίδων, επιφυλλίδων και άλλων σχετικών κειμένων της εποχής. Τη ζωή του Χαλεπά την αφηγείται σε μία ιστορία που κινείται μεταξύ δράματος και θρίλερ, πριν φτάσει στην τελική λύτρωση η οποία διατηρεί έντονα δραματικά στοιχεία. Ο νέος αναγνώστης γνωρίζει με αυτό τον τρόπο τους σημαντικότερους σταθμούς της ζωής του Χαλεπά και παράλληλα έρχεται και σε μία πρώτη επαφή με το έργο του. Μπορεί έτσι το comic να λειτουργήσει και ως έναυσμα για να μυηθεί κάποιος στην γλυπτική του Χαλεπά. Όμως σίγουρα θα αποτελέσει μία πολύτιμη προσθήκη και στη βιβλιοθήκη ενός φιλότεχνου ήδη εξοικειωμένου με το έργο του Χαλεπά, ο οποίος μπορεί να ταξιδέψει ξανά στο παρελθόν του καλλιτέχνη μέσα από την οπτική των Βανέλλη και Πέτρου.
Όσον αφορά το σχέδιο του Θανάση Πέτρου (Γρα-Γρου, Παραρλάμα, Το Γιουσούρι, Ένα Γλυκό Ξημέρωμα, Στη Μάχη των Θερμοπυλών) αυτό είναι ιδιαίτερα ζωγραφικό, και σε κάποια δισέλιδα ίσως θυμίζει περισσότερο ζωγραφικό πίνακα και όχι comic. Ο Πέτρου με το ασπρόμαυρο σχέδιό του δίνει ιδιαίτερη έμφαση στα τοπία, τα κτήρια και τις ενδυμασίες που μαρτυρούν την εποχή στην οποία εκτυλίσσεται η ιστορία. Μπορούμε μάλιστα να βρούμε σκηνές που το σχέδιό γεμίζει έντονες αποχρώσεις, προκειμένου να δώσει ένταση. Αυτή την τεχνική τη χρησιμοποιεί κυρίως στα «σκοτεινά χρόνια» του Χαλεπά και ιδιαίτερα στις δραματικές σκηνές που εκφράζει την ψυχική διαταραχή που τον οδήγησε στον ψυχιατρικό εγκλεισμό. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει και η λεπτομέρεια με την οποία ο Πέτρου αναπαριστά τα σημαντικότερα γλυπτά του Χαλεπά τα οποία κατέχουν ιδιαίτερη θέση στο comic αφού ο αναγνώστης τα συναντά στην εποχή που δημιουργήθηκαν και τα τοποθετεί ανάλογα με το εκάστοτε στάδιο της ζωής του καλλιτέχνη.
Τελικά ο «Χαλεπάς» των Θανάση Πέτρου και Δημήτρη Βανέλλη πρέπει να χαρακτηριστεί graphic novel; Η συζήτηση επ’ αυτού είναι μεγάλη και έχουν υποστηριχθεί αξιόλογα επιχειρήματα και απ’ την μία και απ’ την άλλη πλευρά. Πάντως, κατά την άποψή μου, ο «Χαλεπάς» είναι ένα απ’ αυτά τα έργα για τα οποία τα comics πήραν τον χαρακτηρισμό «9η Τέχνη». Το έργο των Πέτρου και Βανέλλη είναι μία μοναδική αφήγηση, η οποία θα μπορούσε να πάρει τη μορφή και άλλων τεχνών, αλλά έχει ιδιαίτερη αξία που μεταφέρεται στο χαρτί με τη μορφή του comic. Και αυτό όχι γιατί είναι πιο προσιτό στις νεότερες ηλικίες -όπως εύκολα θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς- αλλά γιατί τα comics είναι μία τέχνη με τη δική της καλλιτεχνική αξία και τη δική τους ομορφιά. Αρκεί να τα προσέξει κανείς για να το καταλάβει. Και μέσα απ’ τις σελίδες του Χαλεπά μπορεί να πάρει μία ιδέα γι’ αυτή την τέχνη και τις δυνατότητές της.
