“Κανένα σπίτι στα χέρια τραπεζίτη”- Ελλάδα
“Ουτε κόσμος δίχως σπίτια, ούτε σπίτια δίχως κόσμο” Ισπανία
Μία από τις πιο επίκαιρες και ουσιώδεις εκδόσεις που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή στη χώρα μας είναι το “Έδώ Έζησε: Η Ιστορία μιας Έξωσης” από τις εκδόσεις Angelus Novus. Αυτό το πολύ δυνατό κόμικ, με το σκληρό εξώφυλλο και την ακόμα πιο σκληρή υπόθεση, δεν παίρνει το υλικό του από κάποιο φανταστικό κόσμο, αλλά από τις ιστορίες απλών και καθημερινών ανθρώπων που από την μια στιγμή στην άλλη έχασαν όχι μόνο το σπίτι τους αλλά και το δικαίωμα να ονειρεύονται.
Το Εδώ Εζησε, σε σενάριο του Σεβιγιάνου συγγραφέα Isaac Rosa μπορεί να εστιάζει σε μια φανταστική οικογένεια της Ισπανίας, και να κάνει πρόσωπο της αφήγησης του την νεαρή Αλίθια (πόσο όμορφη είναι η σύμπτωση άραγε με τη δική μας αλήθεια;), ωστόσο δεν περιορίζεται σε μια μονοπρόσωπη ιστορία, ούτε αποτελεί μια μεταφορά οικονομικών όρων σε καρέ, όπως το αξιόλογο Σούπερκραχ. Ανοίγει το βλέμμα του και, έχοντας ένα πρωτογενές υλικό από συνεντεύξεις ανθρώπων που έχασαν από την μια στιγμή στην άλλη το σπίτι τους από τα νύχια κάποιας τράπεζας ή κάποιου κερδοσκοπικού fund, καταφέρνει και δομεί έναν πολύ προσωπικό χάρτη ανθρώπων που υπάρχουν εκεί έξω, υποφέρουν, ζουν και μαθαίνουν ο ένας από τον άλλον να αντιστέκονται.
Συνδέοντας το παρόν με το παρελθόν και με το μέλλον, τόσο σχεδιαστικά και σεναριακά όσο και εννοιολογικά, η πρωταγωνίστρια μαθαίνει για το παρόν της Ισπανίας και το δικό της μέσα από μια σειρά σχέσεων, πρώτα με την λογοτεχνία (εξαιρετική η χρήση των αποσπασμάτων από το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ), μετά με έναν άνθρωπο που έχασε την ίδια της ταυτότητα και μετά με ένα κίνημα. Μήπως έτσι δεν γίνεται πάντα άλλωστε; Μόνο μέσα από την έμπνευση και την κατανόηση του παρελθόντος και των προβλημάτων του μπορούμε να αντισταθούμε στο παρόν και να ελπίζουμε για το μέλλον. Βέβαια για την έναρξη της διαδικασίας απαιτείται ένα βίωμα προσωπικό. Έτσι η νεαρή Αλίθια ριζοσπαστικοποιείται μόνο όταν βλέπει με τα ίδια της τα μάτια την πόλη των εξώσεων, τα άδεια σπίτια και τις ιστορίες πόνου που κρύβουν, τις αυτοκτονίες στο άκουσμα του χτυπήματος του κλητήρα, τις ξεριζωμένες ζωές που ζουν σε καταλήψεις και έχουν μόνο την αλληλεγγύη των άλλων για να κρατηθούν…
Με λιτά εκφραστικά μέσα, που δε μασάνε τα λόγια τους ούτε καταφεύγουν σε διδακτισμούς και εύκολα κατηγορώ, ο Rosa μας δίνει όχι μία ιστορία, αλλά ένα πλέγμα αφηγημάτων που διαπλέκονται και αλληλοεπηρεάζονται, ενώ ταυτόχρονα στήνει και ένα φασματικό επίπεδο, που τέμνει κάθετα τα πάντα. Μας δίνει τόσο πλοκές προσωπικές όσο και την γενική ιστορία της ιδιοκατοίκησης στην Ισπανία, η οποία αποτελεί κεντρική πολιτική επιλογή ήδη από τα χρόνια της δικτατορίας του Φράνκο. Πιάνει το νήμα όλων των πολιτικών μεθοδεύσεων, των ηθελημένων παραπληροφορήσεων και της κερδοσκοπίας, η οποία πετάει τον κόσμο από του, σαν δύναμη κατοχής στην ίδια χώρα. Παράλληλα μιας εξιστορεί μια ιστορία ενηλικίωσης και περάσματος από το ιδιωτικό άχθος στην δημόσια αρένα, η οποία όμως πλέον διαφωτίζεται από τον αγώνα και την αλληλεγγύη. Η Αλίθια μαθαίνει να ακούει και να μιλά. Και, ταυτόχρονα με όλα αυτά, μια ιστορία του τι θα γινόταν αν…
Το ταυτόχρονο είναι χαρακτηριστικό και του σχεδίου της Christiana Bueno. Η καλλιτέχνιδα καταφέρνει με έναν φαινομενικά απλό και απτό τρόπο να συνδυάσει διαφορετικές χρονικότητες μέσα στο ίδιο καρέ, ενώ περνάει με ευκολία από το παρελθόν στο φασματικό παρόν και από εκεί στον ρεαλισμό αυτού που όντως υπάρχει. Επιπλέον, οι λακωνικές γραμμές του σχεδίου, που θυμίζουν επίτηδες αρχιτεκτονικά σχέδια, όπως φανερώνει και η πληθώρα τέτοιων σκίτσων στις σελίδες του graphic novel, όχι μόνο καθιστούν πιο εύληπτη την ιστορία, αλλά και την ενισχύουν. Το συναισθηματικά φορτισμένο σκιτσογράφημα της Christiana Bueno εστιάζει σε ανθρώπους και σπίτια, μέσα στα οποία υπάρχουν σημάδια, όνειρα και ζωές που χάνονται από την μια στιγμή στην άλλη. Συγχρόνως, ο ενιαίος χρωματισμός, ανά χρονική περίοδο, δίνει συνοχή σε μια φαινομενικά μόνο απλή ιστορία.
Αξιοσημείωτη είναι και η σημαντική δουλειά της μετάφρασης από την Κορίνα Βασιλοπούλου, η οποία δεν μεταφέρει απλά τους διαλόγους από τα ισπανικά στα ελληνικά, αλλά παρέχει και ένα ολόκληρο πλαίσιο κατανόησης της ιστορίας χωρίς το οποίο η ανάγνωσή της θα ήταν το λιγότερο ελλιπής. Την ίδια στιγμή, η ίδια η έκδοση του Angelus Novus παραπέμπει σε ιστοσελίδες συντονισμών και οργανώσεων που αντιστέκονται στους πλειστηριασμούς σε Ισπανία και Ελλάδα. Γιατί το Εδώ Έζησε δεν αρκείται στο να πάρει υλικό από την πραγματικότητα και να το μεταπλάσει σε Τέχνη. Περισσότερο το ενδιαφέρει να μεταπλάσει, μέσα από την Τέχνη, την ίδια την πραγματικότητα, κάτι που μόνο μέσω της αντίστασης μπορεί να γίνει.
Το Έδώ Έζησε δεν είναι ένα απαισιόδοξο έργο. Είναι έντονα συναισθηματικό, πολύ ανθρώπινο και, ενώ δεν έχει ψευδαισθήσεις για το πόσο δύσκολο είναι το παρόν, καταφέρνει και χαμογελά για το μέλλον. Όχι γιατί θα είναι εύκολο, αλλά γιατί βλέπει πως μέσα στα χαλάσματα των εξώσεων, έχει φυτρώσει το λουλούδι της αντίστασης από τα κάτω.
