Νωρίς το θυμηθήκαμε...
Η αλήθεια είναι πως 6 σχεδόν μήνες μετά την κυκλοφορία του στις αίθουσες αλλά και αρκετό καιρό μετά το ανέβασμά του στις streaming πλατφόρμες, ίσως δεν έχει και τόσο νόημα ένα (ακόμα) κείμενο για την νέα ταινία του Γιώργου Λάνθιμου. Ωστόσο, μια (επανα)θέαση ακόμα αλλά και η σκέψη ότι το 2024 σχεδόν τελειώσε και, από ότι φαίνεται, είναι μια υπερβολικά φτωχή κινηματογραφικά χρονιά, μας ανάγκασαν να ξαναγυρίσουμε στο έργο του Λάνθιμου, για να βρούμε λίγη από αυτή τη weird καλοσύνη και το υπαρξιακό ρίγος που, ανά στιγμές, έχουμε ανάγκη.
Μετά λοιπόν το οσκαρικό Poor Things, ο Λάνθιμος, ξανά με τη συντροφιά και το σενάριο του Ευθύμη Φιλίππου, ανατρέχει στις ρίζες του και μας δίνει ένα στρυφνό, εφιαλτικό τρίπτυχο ιστοριών για την εξουσιαστική «καλοσύνη» και τη μοίρα των ανθρώπων όταν, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, της αντιτίθενται. Η οποία, κατά την παράδοση έχει μια καταστροφική, μακάβρια και συχνά (ελαφρώς) χιουμοριστική λύτρωση.
Back to the roots
Η συνεργασία με τον Φιλίππου επαναφέρει τον Λάνθιμο, σεναριακά αλλά και οπτικά, σε θεματικές που τον απασχόλησαν στον παρελθόν, κατά την περίοδο όπου στην Ελλάδα, κοινωνικά κυριαρχούσε η μιζέρια της κρίσης (άσχετο που αυτή δεν έφυγε ποτέ από τη χώρα, σε αντίθεση με τον σκηνοθέτη) και, κινηματογραφικά, το Greek weird wave, ένα συνονθύλευμα αμήχανων ερμηνειών σε σουρεαλιστικές καταστάσεις οι οποίες αναδείκνυαν τις προβληματικές των Ελλήνων δημιουργών τόσο για το περιβάλλον που βίωναν όσο, και για να είμαστε ειλικρινείς, την αντίθεσή του με το περιβάλλον στο οποίο είχαν μεγαλώσει, το οποίο όχι μόνο δεν τους ετοίμασε για έναν κόσμο που αλλάζει συνεχώς, αλλά ουσιαστικά τους έκοψε τόσο τα φτερά ώστε δεν μπορούσαν να προσαρμοστούν σε κανέναν κόσμο, τουλάχιστον με την «κανονικότητα» που απαιτούσε από αυτούς ο σύγχρονος καπιταλισμός. Αυτή η μη προσαρμοστικότητα, που δεν είχε απαραίτητα σχέση με την ύπαρξη ή μη του queerness (αυτό έμελλε να γίνει το κυρίαρχο θέμα της επόμενης γενιάς) ήρθε στο πανί σε μια σειρά ταινιών, από τις οποίες αυτές του Λάνθιμου και του Φιλίππου ξεχωρίζουν.
Κύριος παρονομαστής αυτών των θεματικών αποτέλεσε η ιερή ελληνική οικογένεια. Οι προβληματικές της, η πίεση των παραδόσεων, η έλλειψη ουσιαστικής, συναισθηματικής και πολλές φορές ακόμα και γλωσσικής επικοινωνίας μεταξύ των μελών της, ακόμα και (η, καλύτερα, ειδικά όταν) μοιράζονταν την ίδια στέγη, η παρεμβατικότητα, ο έλεγχος και η υποταγή που απαιτούσε από όλα τα μέλη της στον Πατέρα (ακόμα και αν αυτός δεν ήταν άνδρας πολλές φορές), όλα αυτά αποτέλεσαν εκφάνσεις των θεμάτων των ταινιών του weird wave. Στο Kinds of Kindness, οι δύο δημιουργοί επιστρέφουν σε αυτόν τον ποταμό έμπνευσης, όμως πλέον έχουν αμφότεροι τα υλικά και τα εργαλεία να σπάσουν την κοίτη του και να βγάλουν αυτές τις προβληματικές από το στενό, εθνικό τους περιβάλλον. Στις 3 ιστορίες, οι οποίες συνδέονται τόσο από την παρουσία των ίδιων ηθοποιών στους κεντρικούς ρόλους όσο και από το κοινό βλέμμα, οι δύο δημιουργοί πιάνουν την «καλοσύνη» την εξουσίας, της ίδιας εξουσίας που βρίσκεται στον πυρήνα της ελληνικής οικογένειας σε διάφορες μορφές της.
Tα είδης της Καλοσύνης
Στην εξουσία του Πατέρα στην πρώτη, της πανίσχυρης φιγούρας που ορίζει με τον λόγο της κάθε πτυχή της ζωής και των μεθόδων αναπαραγωγής της, βιολογικής και κοινωνικής. Ο έλεγχος είναι μάλιστα τόσο έντονος και σε τέτοιο βαθμό ώστε το άτομο να μην μπορεί να σταθεί μόνο του μακριά από αυτή την εξουσία, και καταλήγει να την επιζητά. Με κάθε μέσο. Στην εξουσία του συζύγου μετά, τη διάπλαση της γυναικείας κατάστασης σύμφωνα με μια παρελθοντική εικόνα. Ταυτόχρονα βέβαια η δεύτερη ιστορία εστιάζει και σε μια ενδοσκόπηση της ίδιας της γυναικείας συνθήκης υπό την ιδιότητα της συντρόφου, και άλλων (παρά)λογικών συνδέσεων με την λέξη «σύντροφος». Η τρίτη είναι ίσως η πιο ξεκάθαρη αλλά και weird, και, φαινομενικά, αφορά τη θρησκευτική εξουσία και την προσμονή του τέλειου (γυναικείου) δοχείου.
Οι πρωταγωνιστές των ιστοριών έχουν μια εναλλασσόμενη βαρύτητα μεταξύ τους. Μπορεί η Emma Stone να διατηρεί το σκηνοθετικό βλέμμα πάνω της και η τρίτη ιστορία να βασίζεται κυρίως στη δική της σωματική ερμηνεία, όμως συνολικά, ο Jesse Plemons ( Power of the Dog, I’m Thinking About Ending Things) ήταν αυτός που ξεχώρισε ως μια σταθερή, βραδυφλεγής δύναμη στην οποία στηρίχθηκαν οι δύο πρώτες ιστορίες. Στις φετινές Κάννες έγιναν πολλά παράλογα (η βράβευση του Anora ίσως το μεγαλύτερο) όμως η νίκη του Plemons εκεί ως πρωταγωνιστή δεν ήταν ανάμεσά τους. Ταυτόχρονα, η Margaret Qualley (Substance, Drive Away Dolls) αποδεικνύει, για μία ακόμα φορά, το ότι αποτελεί μία από τις πιο ενδιαφέρουσες νέες ηθοποιούς του Holywood.
Ο Λάνθιμος, μετά το οριακά μαξιμαλιστικό και large Poor Things, επιστρέφει σε πιο κλειστοφοβικές συνθήκες και καταστάσεις οπτικά. Μικρά δωμάτια, βρόμικα μοτέλ, κουβούκλια αυτοκινήτων, άδεια γκαράζ, τροχαία, μισοφαγωμένα σάντουιτς και περίεργοι πτήσεις για άλλες διαστάσεις. Όλα εμποτισμένα με μια βιτριολική, δύστροπη και οριακά μισάνθρωπη ματιά, η οποία έχει σκοπό να καυτηριάσει όχι δεδομένες συνθήκες, αλλά τις ίδιες μας τις αντιδράσεις σε αυτές. Και αυτό αφορά και τους πρωταγωνιστές αλλά, κυρίως, και το κοινό. Μέσα λοιπόν σε μια γενικευμένη αίσθηση ένδειας και μιζέριας, το Kinds of Kindness είναι όχι το αντίδοτο, αλλά η απόλυτη συμπύκνωση των μεγάλων προβλημάτων που ζούμε στην καθημερινότητά μας και τα κουβαλάμε κάτω από το δέρμα μας.
