Το Whiplash (στα ελληνικά γνωστό ως «Χωρίς μέτρο») αποτελεί ένα δράμα για δύο χαρακτήρες, δύο μουσικούς της jazz, έναν δάσκαλο και έναν μαθητή, (J.K. Simmons και Miles Teller αντίστοιχα). Οι υπόλοιποι χαρακτήρες είτε συμπληρώνουν έναν από τους δύο, κυρίως τον μαθητή Miles Teller, είτε μπορεί να ειδωθούν υπό το πρίσμα συμβόλου, όπως ο πατέρας του που τον υποδύεται ο Paul Reiser, σκηνοθέτης ο ίδιος αλλά και ηθοποιός. Ο πατέρας λοιπόν θέλει ο γιος του να είναι καλά, ευτυχισμένος και χωρίς να πονά, ό,τι δηλαδή θέλουν όλοι οι γονείς για τα παιδιά τους. Ο ίδιος ο γιος όμως έχει αποφασίσει πως η μοναδική ευτυχία είναι η επιτυχία, όχι όμως και την κοινή αντίληψη του όρου. Ο χαρακτήρας του Miles Teller δεν θέλει χρήματα, αμάξια και αποδοχή από τους γύρω του. Η επιτυχία που αποζητά είναι το Απόλυτο, η καλλιτεχνική αθανασία. Δε θέλει να είναι από τους καλύτερους. Θέλει να είναι Ο Καλύτερος, ένας βιρτουόζος που θα θεωρείται θρύλος, εν ζωή και, πολύ σημαντικότερο, αφού φύγει.
Έτσι λοιπόν αφιερώνει όλο του το χρόνο στα drums και καταφέρνει να τον προσέξει ο διαβόητος για την επιμονή στην τελειότητα χαρακτήρας του J.K. Simmons. Εδώ ξεκινάει η πραγματική πίεση και η χημεία της ταινίας, Όταν ο μαθητής εξωθείται στα άκρα, όταν όχι μόνο ψυχολογικά, αλλά και σωματικά, και υπερβαίνει τα όρια (κορυφαίες οι σκηνές όπου ο Miles Teller κυριολεκτικά ματώνει πάνω στο drum set του). Τα όρια μεταξύ του επιτρεπτού και της ωμής ψυχολογικής βίας εξαφανίζονται και όλα επιτρέπονται, όλα θυσιάζονται στο βωμό της τελειότητας.
Να σημειωθεί ότι τέτοιες ταινίες όπου η προτεσταντική νοοτροπία του πόνου ως οδού για την κάθαρση και την συγχώρεση δεν είναι πρωτότυπες. Και κάτι τέτοιο είναι λογικό. Η αισθητική αυτή καθόρισε σε μεγάλο βαθμό τον δυτικό πολιτισμό και υλοποιήσεις της βρίσκονται πραγματικά παντού. Είναι πολύ εύκολο μια τέτοια ταινία να ξεφύγει και να παραδοθεί στην ευκολία των κλισέ, στην εικονογραφική ευκολία που έχουμε συνηθίσει και ως ένα βαθμό αναμένουμε. Οφείλω να παραδεχτώ πως σε κάποιο βαθμό αυτό γίνεται. Αντικειμενικά η ιστορία δεν είναι κάτι το καινούργιο, ούτε οι ήρωες συμπεριφέρονται με κάποιο τρόπο που ξαφνιάζει. Ακόμα και η ερμηνεία του J.K. Simmons, για την οποία τόσα ακούστηκαν, για την οποία πήρε όλα τα σημαντικά κινηματογραφικά βραβεία, δεν είναι μια ερμηνεία που ξεφεύγει από αυτό που θα ονομάζαμε αναμενόμενο.
Αλλά…
Το Whiplash καταφέρνει και ξεπερνά άλλες τέτοιες ταινίες με ένα μοναδικό τρόπο. Χωρίς να σπάει τα αποδεκτά όρια της προτεσταντικής αισθητικής και νοοτροπίας, τα ωθεί στα άκρα τους. Αυτό το καταφέρνει με εξαιρετικά δυνατές ερμηνείες, και όχι μόνο του J.K. Simmons, ο οποίος φαίνεται πως είναι σε τρομερή φόρμα και σε όλη τη ταινία είναι προφανές ότι ξέρει πως εκείνη την ώρα παίζει για να κερδίσει Όσκαρ. Η ερμηνεία του Miles Teller ως μαθητή αποφασισμένου να κερδίσει την αιωνιότητα είναι πραγματικά υπέροχη. Σε κάνει πραγματικά να νιώσεις άβολα, με την καλύτερη έννοια του όρου, καθώς σκέφτεσαι μέχρι που είναι διατεθειμένος να φτάσει κάποιος για να πετύχει το στόχο του, τι είναι διατεθειμένος να ανεχθεί και να δικαιολογήσει.
Άλλο σημείο που η ταινία κερδίζει είναι το αστραπιαίο και εκπληκτικό μοντάζ. Παρόμοιο με την ταχύτητα ενός upbeat jazz κομματιού, οι γρήγορες εναλλαγές εικόνων δημιουργούν ένταση και σασπένς που καμία άλλη ταινία φέτος δεν παρουσίασε. Ο Damien Chazelle, σεναριογράφος και σκηνοθέτης πραγματικά αξίζει εύσημα. Όταν έβλεπα το «Whiplash» πραγματικά ένιωθα την ασφυκτική πίεση. Αυτό επιτεύχθηκε και με άλλους τρόπους στο σκηνοθετικό επίπεδο. Οι κλειστοί χώροι, τα μουντά χρώματα, τα πιεσμένα και «υψηλά» πλάνα δημιούργησαν την αίσθηση του κλειστού, της μη επιλογής.
Όλα αυτά αναμενόταν να σταματήσουν στο τέλος. Και όμως, στο τέλος δεν υπήρξε καμιά αποδοχή, καμία «συγχώρεση». Μια σιωπηλή παραδοχή, ένα έκπληκτο βλέμμα και φρενήρης μουσική μονό. Και αυλαία. Αυτό το anticlimax τέλος ταιριάζει απόλυτα στο έργο. Λιτό, απλό που μιλά ξεκάθαρα με μουσική. Εξαιρετικό όπως κ όλη η ταινία. Σίγουρα αξίζει κανείς να δει το «Whiplash» για πολλά περισσότερα από την ερμηνεία του έφερε Όσκαρ στον J.K. Simmons, πράγμα όχι και λίγο.
