Για το πρώτο μέρος του αφιερώματος κάντε κλικ εδώ.
5. Οι αναμνήσεις του Bizco και άλλες ποδοσφαιρικές ιστορίες – Πάκο Ιγνάθιο Τάιμπο ΙΙ – Δαίμων του τυπογραφείου, 2016
Ο Πάκο Ιγνάθιο Τάιμπο ΙΙ είναι ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους ισπανόφωνους συγγραφείς, με μεγάλη βιβλιογραφία και πολλές διακρίσεις, με φόρτε του την αστυνομική λογοτεχνία, αλλά και την εξαιρετική βιογραφία του Che Guevara. Στο εν λόγω βιβλίο-σφηνάκι, παρουσιάζεται μια άγνωστη ιστορία του, η ιστορία του “Bizco” (αλλήθωρος) Padilla, ενός ανθρώπου που από 17 χρονών βρισκόταν στη φυλακή ως πολιτικός κρατούμενος, μαθαίνοντας και αγαπώντας το ποδόσφαιρο πίσω από τα κάγκελα, με έναν πολύ ιδιαίτερο και βίαιο τρόπο. Έναν τρόπο όμως που έφτασε να σώσει όμως τους πολιτικούς κρατούμενους της φυλακής, όταν ο διευθυντής έστειλε τους υπόλοιπους κατάδικους εναντίον τους.
Στην έκδοση αυτή περιέχονται τρία ακόμα ιστορικά κείμενα για την σχέση ποδοσφαίρου και πολιτικής, όπως οι σχέσεις του Χαβιέρ Ζανέτι της Ίντερ με τους Ζαπατίστας και το «ματς του θανάτου» στο κατεχόμενο από τους Ναζί Κίεβο όπου μια ομάδα επίλεκτων παικτών των Ντιναμό και Λοκομοτίβ Κιέβου αντιμετώπισαν μία εκ των ομάδων των Ναζί.
4. Το ποδόσφαιρο στη σκιά και στο φως – Εντουάρντο Γκαλεάνο – Εκδόσεις Πάπυρος, 2016
Το ποδόσφαιρο είναι ένα φαινόμενο που έχει πολλούς πολέμιους αλλά και πάρα πολλούς εραστές. Ένας από αυτούς ήταν και ο τεράστιος Εντουάρντο Γκαλεάνο, ο οποίος από μικρός ονειρευόταν να γίνει μεγάλος και τρανός μπαλαδόρος, αλλά δυστυχώς οι ποδοσφαιρικές αλάνες του Μοντεβιδέο, απέδειξαν πως ήταν αμπαλότερος των αμπάλων. Τελικά τίμησε την στρογγυλή θεά, κάνοντας αυτό που ήξερε καλύτερα, χρησιμοποίησε την πένα του. Το Ποδόσφαιρο στην σκιά και στο φως είναι μια αριστουργηματική ωδή στο άθλημα αυτό από «έναν ζητιάνο που περιφέρεται ανά τον κόσμο, παρακαλώντας για λίγο καλό ποδόσφαιρο στα γήπεδα», όπως αυτοπροσδιορίζεται ο ίδιος ο Γκαλεάνο. Το εν λόγω βιβλίο αποτελείται από πολλές μικρές ιστορίες, στις οποίες παρελαύνουν μεγάλες προσωπικότητες και θρυλικοί αγώνες του ποδοσφαίρου αλλά και σκέψεις και συναισθήματά του συγγραφέα, για την ιστορία του αθλήματος και τους δεσμούς του με την κοινωνία, φωτεινούς και σκιερούς. Και όπως λέει ο ίδιος ο Γκαλεάνο η μπάλα είναι «είναι ένα κορίτσι που πρέπει να του φερθείτε με πολλή αγάπη».
3. Hoolifan – Μάρτιν Νάιτ, Μάρτιν Κινγκ – Εκδόσεις Απρόβλεπτες, 2017
Η κουλτούρα του ποδοσφαίρου ήταν ανέκαθεν ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της εργατικής τάξης στην αγγλική κοινωνία, με αποτέλεσμα να έχουν γραφτεί για αυτό πάρα πολλά πράγματα, αναλύοντας κυρίως την οπαδική βία από μία κοινωνιολογική σκοπιά. Το Hoolifan κάνει ακριβώς το αντίθετο. Ο Μάρτιν Νάιτ, σκληροπυρηνικός οπαδός της Chelsea, παρουσιάζει μια ωμή και συγκλονιστική μαρτυρία για τον χουλιγκανισμό στα αγγλικά γήπεδα, κυρίως των δεκαετιών του ’70 και του ’80, πολλά χρόνια πριν την έλευση του Αμπράμοβιτς στην ομάδα του Λονδίνου. Στο εν λόγω βιβλίο παρουσιάζεται μια λεπτομερής καταγραφή των γηπεδικών εμπειριών του συγγραφέα, από τις εκδρομές με τα τρένα και τους τσαμπουκάδες με αντίπαλους οπαδούς, μέχρι και τις παράπλευρες κοινωνικές συνθήκες που επηρέαζαν τη γηπεδική αυτή ζωή, όπως η οικογένεια, ο ρατσισμός, ακόμα και η μόδα της κάθε εποχής. Ουσιαστικά το Hoolifan είναι ένα εκ των έσω νοσταλγικό κειμήλιο για την κουλτούρα του ποδοσφαίρου στην Αγγλία των τελευταίων δεκαετιών του 20ου αιώνα, και αποτελεί ένα ιδανικό ανάγνωσμα για όποιον θέλει να καταλάβει τον οπαδισμό αλλά και την εποχή που εδραιώθηκε στην αγγλική κοινωνία.
2. Η σβάστικα στο γήπεδο – Τζιοβάνι Τσερούτι – Ελευθεριακή Κουλτούρα, 2017
Μέχρι και την δεκαετίες του ’30 και οριακά του ’40, οι Εβραίοι αθλητές και παράγοντες είχαν πολύ μεγάλη και σημαντική παρουσία στο ποδοσφαιρικό γίγνεσθαι της Ευρώπης. Τρανταχτά παραδείγματα αποτελούν οι τεράστιες ομάδες της Μπολόνια και της Τορίνο στην Ιταλία εκείνα τα χρόνια, οπού χάρη στο ταλέντο δύο μεγάλων Ούγγρων Εβραίων αθλητών, μεγαλούργησαν. Μέχρι να εδραιωθεί η φασιστική και ναζιστική πραγματικότητα και στην Ιταλία. Τέτοιες, όχι και τόσο γνωστές, ιστορίες περιέχονται στην εν λόγω έκδοση, όπως επίσης και το πώς ποδοσφαιρικοί σύλλογοι όπως πχ ο Άγιαξ, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διάσωση Εβραίων κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κυριαρχίας, και ο Τζιοβάνι Τσερούτι φαίνεται πως γνωρίζει το αντικείμενο και συνθέτει το σκηνικό αξιοπρέπειας που ένα πολύ σημαντικό κομμάτι του ποδοσφαίρου διέθετε εκείνα τα χρόνια.
1.Το ποδόσφαιρο των μελλοθάνατων – Κέβιν Σίμσον – MVPublications, 2017
Όπως και στο προηγούμενο βιβλίο, έτσι και στο Ποδόσφαιρο των μελλοθάνατων ο κοινός παρανομαστής είναι ένας, η ναζιστική θηριωδία. Με την έρευνά του αυτή, ο Κέβιν Σίμσον επιχειρεί να προβάλει το ρόλο του ποδοσφαίρου μέσα στα Στρατόπεδα Συγκέντρωσης, όταν μια μπάλα για λίγες στιγμές οδηγούσε τις άρρωστες θηριωδίες των Ναζί να μοιάζουν με έναν εφιάλτη, όσο παράλογο και αν ακούγεται αυτό. Μια περίοδο που με το Μουντιάλ του 1934 και τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936, οι Φασίστες και οι Ναζί επιχειρούσαν να ελέγξουν τον αθλητισμό προς όφελός τους, κάποιοι καταραμένοι τον χρησιμοποιούσαν για να επιβιώσουν, κυρίως ψυχολογικά. Φαίνεται παράλογο αλλά υπήρχαν περιπτώσεις όπου μια ντρίπλα, μια ασίστ ή ένα γκολ ήταν αρκετά για να χαρίσουν την επόμενη μπουκιά ή την επόμενη ανάσα σε έναν κρατούμενο στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Και εν τέλει το βιβλίο αυτό, αποτελεί ένα καλοδουλεμένο ιστορικό κειμήλιο για το πώς το ποδόσφαιρο, ακόμα και εν μέσω πολέμου και άρρωστων μαρτυρίων, παραμένει κάτι παραπάνω από ένα παιχνίδι.
-. Τα πλούτη είναι πάντα κρυμμένα (Ecstasy) – Ίρβιν Γουέλς – Εκδόσεις Οξύ, 2017
Εδώ έχουμε να κάνουμε με μία ιδιαίτερη περίπτωση, καθώς μιλάμε για ένα διήγημα και όχι για ένα βιβλίο, από τον μάστορα συγγραφέα της χημικής γενιάς, Ίρβιν Γουέλς. Στο δεύτερο διήγημα της συλλογής Ecstasy, η γηπεδική κουλτούρα δεν πρωταγωνιστεί, χωρίς όμως να μπαίνει και σε δεύτερη μοίρα. Ουσιαστικά πρόκειται για μια ιστορία χημικού έρωτα -και εκδίκησης- στην οποία οι κεντρικοί ήρωες είναι κομμάτια του παζλ της εργατικής τάξης της Αγγλίας, επηρεασμένοι, και χτυπημένοι, από τα χημικά προϊόντα που έχουν κυκλοφορήσει στην αγορά. Ο Ντέιβ, κεντρικός (;) χαρακτήρας του διηγήματος, είναι φανατικός οπαδός της Γουεστ Χαμ, με την αγάπη του αυτή να βρίσκεται πάντα στο κάδρο της ιστορίας του, με τον Ίρβιν Γουελς να παρουσιάζει πώς η γηπεδική κουλτούρα και βία είναι σημαντικά κομμάτια της αγγλικής εργατικής τάξης. Έτσι κι εδώ, που ουσιαστικά ο Ντέιβ εκδικείται για την κοπέλα (μια ακρωτηριασμένη punk από χημικό φάρμακο) που αγάπησε, μέχρι και το τέλος, φυσάει όμορφες φυσαλίδες.
Φυσικά τα παραπάνω ήταν μόνο ένα μικρό δείγμα των βιβλίων που έχουν κυκλοφορήσει για το ποδόσφαιρο, ακόμα και την τελευταία δεκαετία, και δεν είναι ούτε απαραίτητα τα καλύτερα ούτε τα αγαπημένα μου, αποτελούν όμως τα βιβλία που προσωπικά μου έκαναν την μεγαλύτερη αίσθηση.
Ειδική μνεία επίσης πρέπει να γίνει στο περιοδικό Humba! το οποίο είναι εδώ και πολλά χρόνια μία από τις καλύτερες προσπάθειες εκεί έξω -μαζί με συλλογικότητες όπως οι Radical Fans United– ώστε να προωθηθεί μία διαφορετική οπαδική και γηπεδική κουλτούρα μακριά από άρρωστες νοοτροπίες.
Κλείνοντας, ιδανικός επίλογος για τα δύο αυτά άρθρα είναι τα λόγια του Αλμπέρ Καμύ: «Όλα όσα ξέρω για την ηθική και την αίσθηση καθήκοντος, τα έχω μάθει από το ποδόσφαιρο».
