Η αλήθεια είναι ότι όσοι έχουμε γεννηθεί τη δεκαετία του ’90, καθώς και οι περισσότεροι millennials, έχουμε μια ιδιαίτερη αγάπη προς τις ταινίες της Disney και την αίσθηση της μαγείας που εκπέμπουν, κάνοντάς μας μέχρι και σήμερα να περνάμε ευχάριστα τα μεσημέρια του Σαββάτου ή της Κυριακής, ξεχνώντας πως, σε αντίθεση με τον παλιό καλό καιρό, σε λίγο έρχεται η Δευτέρα και θα πρέπει να πάμε για δουλειά. Την ίδια ακριβώς αίσθηση αναβιώνω προσωπικά βλέποντας κλασσικές ταινίες του Hollywood, ενώ, ομολογουμένως, δεν υπάρχει καλύτερη πριγκίπισσα από την Audrey Hepburn, ένα κορίτσι που πίστευε στο ροζ, στη δύναμη ενός χαμόγελου και φυσικά … στα διαμάντια, αλλά αυτό είναι άσχετο στη δική μας περίπτωση και ακόμα πιο άσχετο ως προς το περιεχόμενο της δικής μας τσέπη. Audrey, παλιοκόριτσο, προκαλείς.
Στο παραπάνω συμπέρασμα κατέληξα μετά την ολιγοήμερη καραντίνα, που υποβλήθηκα μετά τα Χριστούγεννα (αλήθεια, υπάρχει κάποιος που να βγήκε τότε και να μην κόλλησε Covid -19;), βυθισμένη στην πολυθρόνα μου και βλέποντας με τις ώρες παλιές ταινίες της Disney και του Hollywood, καταλήγοντας εν τέλει να παρακολουθώ τη φιλμογραφία της Audrey. Έτσι, παρακολούθησα το My Fair Lady, ένα musical του 1964, σε σκηνοθεσία George Cukor, με πρωταγωνιστές την Hepburn και τον Rex Harrison, μα περισσότερο και από τη μπαναλιτέ, τον μισογυνισμό και την παλιακότητα της ταινίας με εξέπληξε κάτι άλλο. Η καταφανής ομοιότητά της με τουσ Δυο Ξένους, τηλεοπτική σειρά των Ρήγα και Αποστόλου που μεσουρανούσε τη δεκαετία του ’90, ενώ οι επαναλήψεις της έχουν γαλουχήσει γενιές μέχρι και σήμερα. Προφανώς, ξέρετε για ποιο πράγμα μιλάω.
Για όσους δεν γνωρίζουν, ωστόσο, (άτιμοι και απρόβλεπτοι Gen Z) πρόκειται για την ιστορία μιας παρουσιάστριας πρωινής εκπομπής (με όρους 90s “πρωινατζούς”), χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, που βάζει στοίχημα με τον καλύτερο της φίλο, να καλλιεργηθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε να παίξει θέατρο ακόμα και στην Επίδαυρο, μαθητεύοντας κοντά σε έναν καθηγητή αρχαίου δράματος, ο οποίος είναι εξαιρετικά σνομπ, εμπαθής, προκατειλημμένος, ενώ χαρακτηρίζεται από όλες τις ιδιορρυθμίες της αστικής του τάξης, καθότι πρόκειται για γόνο πλούσιας οικογένειας. Από την άλλη μεριά, το My Fair Lady είναι η ιστορία μιας φτωχής κοπέλας, που πουλάει στο δρόμο λουλούδια, προκειμένου να επιβιώσει, ενώ τα φρικτά αγγλικά της, η ανεπαρκής μόρφωσή της και οι άξεστοι τρόποι της παρακινούν το ενδιαφέρον ενός επίσης σνομπ, πλούσιου, ιδιότροπου,μισάνθρωπου και μισογύνη καθηγητή, ο οποίος βάζοντας στοίχημα με έναν φίλο του, αποφασίζει να την εκπαιδεύσει, προκειμένου να αναμορφώσει το χαρακτήρα της και να μιλάει αγγλικά με τους τρόπους μιας πριγκίπισσας.
Ήδη από τη σύντομη περίληψη των δύο θεαμάτων είναι ορατή η ομοιότητα στο κόνσεπτ τους, κάτι που δεν θα πρέπει να ξενίζει, αφού η παρθενογένεση είναι κάτι το άγνωστο σε ζητήματα μαζικής κουλτούρας. Επιπλέον, και στις δύο περιπτώσεις οι δημιουργοί έχουν καταφέρει να ενσωματώσουν στη γενική ιδέα στοιχεία εντοπιότητας, έτσι ώστε το κάθε έργο ανταποκρίνεται στην ελληνική και αμερικάνικη πραγματικότητα αντίστοιχα, όπως ακριβώς και οι πρωταγωνιστές του. Στόχος, ωστόσο, αυτού του προβοκατόρικου άρθρου είναι να καταδείξει τις εξόφθαλμες αναλογίες που υπάρχουν ανάμεσα στα δύο έργα και ειδικότερα:
Ο μύθος του Πυγμαλίωνα και ο εγγενής μισογυνισμός του
Τόσο οι Δυο Ξένοι, όσο και το My Fair Lady στηρίζονται στο μύθο του Πυγμαλίωνα, που διασώζεται από τον Οβίδιο. Πρόκειται για τον έρωτα ενός βασιλιά -γλύπτη για το ίδιο του το γλυπτό,το οποίο αποτυπώνει την τέλεια γυναίκα. Όπως, λοιπόν, στο μύθο αυτό, που εκφράζει την ανάγκη των ανδρών να διαμορφώνουν κάθε είδους θηλυκότητα κατά τις δικές τους επιθυμίες και βούληση (mansplaining alert), έτσι και στα δύο έργα, οι δύο καθηγητές αντιμετωπίζουν τις δύο ηρωίδες σαν tabula rasa και αρχίζουν να τις διαμορφώνουν από την αρχή. Όταν, δε, τελειώσουν το έργο τους, βλέπουν μπροστά τους το αποτέλεσμα, την ιδεατή γι’ αυτούς γυναίκα και την ερωτεύονται. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, δεν ερωτεύονται παρά τον εαυτό τους και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ο μύθος του Πυγμαλίωνα βρίσκεται στην ίδια θεματική ενότητα με εκείνον του Ναρκίσσου. Πράγματι, τόσο ο ήρωας του μύθου, όσο και οι δύο καθηγητές στέκονται απαξιωτικά απέναντι στο γυναικείο φύλο, τις εκπαιδεύουν βάναυσα, τις ταλαιπωρούν συναισθηματικά και τις διαμορφώνουν κατά το δοκούν με εξαιρετική αναλγησία, αντικειμενικοποιώντας τες και αδιαφορώντας για τα συναισθήματά τους. Προς υπεράσπιση, ωστόσο, της ελληνικής βερσιόν, αυτής των Δυο Ξένων, η Μαρίνα κερδίζει την ρεβάνς! Δυστυχώς, δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο για την δόλια Eliza, η οποία μπλέκει στον πατριαρχικό ιστό της αράχνης και υποτάσσεται εντελώς, προσφέροντας στο τέλος της ταινίας στον καθηγητή τις…παντόφλες του!
Κοινό μουσικό χαλί
Είναι γεγονός ότι οι Δύο Ξένοι είναι μία από τις πιο αγαπημένες ελληνικές σειρές και ο λόγος δεν είναι μόνο το ότι, όπως φαίνεται, στηρίζεται πάνω σε μια δοκιμασμένη συνταγή της μεγαλύτερης βιομηχανίας κατασκευής πολιτισμού και συνειδήσεων, όπως είναι το Hollywood, αλλά και το ότι μέσα από την αφήγηση της κεντρικής ιστορίας αγγίζονται διάφορα ζητήματα πολιτικής και μη επικαιρότητας, ακόμα και της τρας ελληνικής πραγματικότητας των 90ς. Επιπλέον, είναι μια σειρά, που πέρα από το ότι μοιάζει με παραμύθι, όντας η πιο πετυχημένη ελληνική συναισθηματική κομεντί, είναι γεμάτη γέλιο, pop αναφορές (μέχρι και η ίδια η σειρά από μόνη της είναι μια τέτοια, όπως θα αποδείξουμε), υπέροχες ερμηνείες και μουσική! Όλα αυτά τα στοιχεία, που συνθέτουν την επιτυχία της γίνονται φανερά ήδη από τους τίτλους αρχής της σειράς, όπου οι δύο πρωταγωνιστές παρουσιάζονται να χορεύουν, μέσα σε ένα εντελώς κινηματογραφικό χώρο, μοιάζοντας με ήρωες του Hollywood. Πράγματι, το intro της σειράς είναι τόσο catchy, που σίγουρα είναι από αυτά που ποτέ δεν θα κάνεις skip. Σε αυτό συμβάλει ιδιαίτερα το τραγούδι που χρησιμοποιείται ως μουσική επένδυση, το οποίο δεν είναι άλλο από το κεντρικό ost του My Fair lady! Ο λόγος δεν είναι άλλος παρά για το I Could Have Danced All Night των Lerner Alan Jay και Loewe Frederick, το οποίο τραγουδάει η πρωταγωνίστρια μαγεμένη, μετά από τον χορό της με τον καθηγητή Henry Higgins. Αλίμονό της! Είναι το σημείο που, μάλλον, τον ερωτεύεται!
Όμοιοι χαρακτήρες
Μαρίνα Κουντουράτου/Eliza Doolittle
Οι δύο ηρωίδες μοιάζουν σε πολλά. Είναι και οι δύο χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, εντελώς ακαλλιέργητες, μα δυναμικές και εξαιρετικά καλόκαρδες. Παράλληλα, και οι δύο παρουσιάζονται σαν γνήσιες εκπρόσωποι της λαϊκής τάξης, με όλα τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που αυτό συνεπάγεται, την αυθεντικότητα, την ισχυρογνωμοσύνη και τη θρασύτητα των απλών ανθρώπων. Η ανάπλαση του χαρακτήρα, που δέχονται από τους δύο καθηγητές, δε, φαίνεται να τις αναβαθμίζει, αφού δίνει στην μία (Μαρίνα) παιδεία και στην άλλη (Eliza) μια ευκαιρία να σταματήσει να πουλάει λουλούδια στο δρόμο σαν ζητιάνα προκειμένου να εργαστεί σαν πωλήτρια σε ένα fancy ανθοπωλείο, ωστόσο τις αποξενώνει από την τάξη και τον ίδιο τον εαυτό τους, προκαλώντας τους ένα αίσθημα μελαγχολίας και εγκλωβισμού. Πράγματι, δε θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι πέρα από ένα έργο για τον έρωτα, στην παθογενή του μάλιστα μορφή, το My Fair Lady, δεν είναι παρά ένα αφήγημα γύρω από την αναμόρφωση της εργατικής τάξης βάσει της (μεσο)αστικής ηθικής και μάλιστα με έναν τρόπο που μοιάζει με παιχνίδι για την άρχουσα τάξη. Από την άλλη μεριά, η Μαρίνα καταφέρνει, ως ένα σημείο, όχι μόνο ν αντισταθεί σε αυτή την αλλοτρίωση, αλλά να επηρεάσει τον κ. Μαρκορά ως ένα άλλο, καταλήγοντας, ωστόσο, σε μια λούμπεν εκδοχή του εαυτού του, αφού οι διαφορετικές τους καταβολές αδυνατούν να συναντηθούν επί της ουσίας.
Κωνσταντίνος Μαρκοράς/ Henry Higgins
Πρόκειται για δύο αντικειμενικά αντιπαθητικούς χαρακτήρες. Σνομπ, μισάνθρωποι, υπερόπτες, νευρικοί με μισογύνικες ροπές, ιδιότροπο, οξύθυμο χαρακτήρα και άπειρα mommy issues, μπορεί κατά τις δεκαετίες του ’90 και του ’60 αντίστοιχα να θεωρούνταν ιδιαιτέρως αρρενωποί, σήμερα, όμως, οι περισσότεροι μπορούμε να αντιληφθούμε την τοξικότητα. Και αν ο “δικός μας” Κωνσταντίνος Μαρκοράς, στο τέλος, “λυγίζει”, αφού βέβαια έχει τυραννήσει και απογοητεύσει την ηρωίδα επανειλημμένως με την απαίσια συμπεριφορά του, ο Henry Higgins παραμένει ανυποχώρητος όσον αφορά τη στάση του απέναντι στην Eliza. Πράγματι, καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας, ακόμα και στο τέλος της, αυτή αρκείται σε απλές ενδείξεις των συναισθημάτων του καθηγητή, ο οποίος επουδενί καταδέχεται να τα παραδεχτεί σε ένα πλάσμα, που αντιμετωπίζει περισσότερο σαν “δημιούργημά” του, παρά σαν αληθινή γυναίκα. Αλλά και ως τέτοια να της συμπεριφερόταν δε θα άλλαζαν και πολλά, αφού με τον ίδιο τρόπο φέρεται σε όλες τις γυναίκες που βρίσκονται γύρω του. Πρόκειται για έναν εξαιρετικά απαράδεκτο χαρακτήρα, ο οποίος μάλιστα τραγουδάει με μπρίο “why can’t a woman be more like a man?”, εκφράζοντας τα μισογύνικα παραπονάκια του από τον άδικο τούτο κόσμο. Πσυχούλα μου.
Ντένη Μαρκορά/ Mrs Higgins
Παρακολουθώντας τη σειρά Δυο Ξένοι και βλέποντας το χαρακτήρα της Ντένης Μαρκορά, δεν μπορεί κανείς παρά να αναρωτηθεί πως είναι δυνατόν να υπάρχει μια τέτοια μορφή. Ιδιόρρυθμη, εκκεντρική, αστή, μα καλόκαρδη η μητέρα του Κωνσταντίνου αποτελεί μια όαση για την κεντρική ηρωίδα και μια δυνατή σύμμαχο, απέναντι στην καταδυνάστευση που υφίσταται από αυτόν. Τον ίδιο ρόλο έχει και στο My Fair Lady η μητέρα του καθηγητή Higgins, υπέρκομψη, θηλυκή, “κοσμάρα”, δίνοντας στην Eliza άσυλο και προστασία, όταν η απαράδεκτη συμπεριφορά του γιου της την αναγκάζει να μείνει επί της ουσίας άστεγη! Υπέροχες και οι δύο δημιουργούν ένα είδος γυναικείας αδελφότητας, ενδυναμώνοντας τις δύο ηρωίδες και χαρίζοντας στους θεατές πολλά χαμόγελα και το αίσθημα της δικαίωσης.
Φλώρα Μπαρμπαρίτσα/ Mrs Pearce
Ένας τέτοιος ξινός και κακομαθημένος τύπος, όπως αυτός του καθηγητή, δεν θα μπορούσε παρά να έχει την πιστή οικονόμο του, μια γυναίκα που τον μεγάλωσε σαν μάνα και έχει υποστηρικτικό ρόλο στην εξέλιξη της πλοκής. Ο χαρακτήρας αυτός, λοιπόν, υπάρχει τόσο στους Δύο Ξένους, μέσα από την ενσάρκωση της αξιαγάπητης (not) Φλώρας Μπαρμπαρίτσα, όσο και στο My Fair Lady, μέσα από τη σκληροτράχηλη κ. Pearce. Και οι δύο αγαπούν τους καθηγητές σαν μάνες. Και οι δύο λειτουργούν σαν στρατηγοί, αυστηρές και εξαιρετικά μεθοδικές, αναπτύσσοντας μια ιδιαίτερη σχέση με την κεντρική ηρωίδα. Και ενώ η Φλώρα, σαν κλασσική Ελληνίδα μάνα, δεν συμπαθεί την Μαρίνα ποτέ, αφού την ανταγωνίζεται στην καρδιά του Κωνσταντίνου, η κ. Pearce αγκαλιάζει την Eliza με έναν διακριτικό, μα ταυτόχρονα ζεστό τρόπο.
Πέτρος/ Hugh Pickering
O Πέτρος δεν έχει επίθετο! Αυτή είναι μια διαπίστωση ενδεικτική του πόσο npc character είναι! Παρ’ όλα αυτά, ο ρόλος του ως κολλητός φίλος του καθηγητή Μαρκορά, καθώς και η υποστηρικτικότητα απέναντι στην Μαρίνα είναι στοιχεία που απαντώνται στον εμφανώς πιο ενεργητικό Hugh Picjering, έμπιστο φίλο του καθηγητή Higgins, από τον οποίο η Eliza λαμβάνει μια περισσότερο…ανθρώπινη αντιμετώπιση!
Νίκος/ Zoltan Karpathy
Κι άλλος npc character, τόσο στους Δύο Ξένους, όσο και στο My Fair Lady. Πρόκειται για συναδέλφους των δύο καθηγητών, σεξπηρολογίας και γλωσσολογίας αντίστοιχα, που τελούν σε ανταγωνιστική σχέση ως προς την σχέση τους με τις κεντρικές ηρωίδες. Έτσι, από την μία ο Νίκος διεκδικεί την Μαρίνα για μαθήτρια υποκριτικής και από την άλλη ο Zoltan Karpathy την Eliza για βοηθό του, σαν δασκάλα φωνητικής και γλωσσολογίας. Και στις δύο περιπτώσεις είναι εκείνος ο υποστηρικτικός χαρακτήρας με τον οποίο οι ηρωίδες, εφαρμόζοντας την τακτική “γραμματόσημο”, ασκούν πίεση στους δύο καθηγητές αντίστοιχα, με στόχο να υπογραμμίσουν την αξία τους σε αυτούς.
Αίας Μανθόπουλος/ Freddy Eynsford- Hill
Επιτέλους ένας side character με επίθετο! Τόσο ο Αίας, όσο και ο Freddy είναι απόλυτα ερωτευμένοι με την Μαρίνα και την Eliza αντίστοιχα και διατεθειμένοι να τις παντρευτούν, προκειμένου να ζήσουν μαζί ευτυχισμένοι. Και οι δύο ηρωίδες το σκέφτονται. Ωστόσο, απορρίπτουν την πρόταση αυτών των επίσης τοξικά αρρενωπών αρσενικών, που καραδοκούν στην γωνία, κάθε αδύναμη στιγμή τους, για να απλώσουν τα δίχτυα τους και να κερδίσουν έτσι μία θέση στην καρδιά τους (friendzone sexism alert).
Οι ηρωίδες αντεπιτίθεται!
Γίνεται φανερό ότι και στα δύο έργα, οι δύο κεντρικές ηρωίδας υφίστανται μεγάλη ταλαιπωρία, απογοήτευση και βάσανα εξαιτίας του έρωτά τους για τους δύο καθηγητές. Σε αυτό συμβάλει όχι μόνο ο ιδιότροπος, μισογύνικος χαρακτήρας τους, αλλά και το αίσθημα της εξάρτησης από αυτούς, εξαιτίας της πολύμηνης εκπαίδευσή κοντά τους, το οποίο μοιάζει να έχει προκαλέσει ένα είδος συνδρόμου της Στοκχόλμης. Μολαταύτα, και οι δύο αποφασίζουν να επαναστατήσουν, όταν αντιλαμβάνονται ότι η συμπεριφορά των καθηγητών είναι ασέβαστη και πέρα για πέρα κακοποιητική ως προς το πρόσωπό τους. Συνεργοί τους σε αυτό είναι οι μητέρες των δύο τυράννων τους. Η έκβαση, ωστόσο, της επανάστασης της κάθε μίας ηρωίδας είναι διαφορετική, αφού η, μεν, Μαρίνα, ακόμα και με πόνο ψυχής, αποφασίζει να μην “λυγίσει”, ούτε να υπομείνει άλλο την υποτίμηση που συνεχώς δέχεται, η, δε, Eliza, υποχωρεί για λόγους, που μένουν αδιευκρίνιστοι, την ίδια στιγμή που φαίνεται να αποκτά το πάνω χέρι.
Happy Ending
Προφανώς, όπως σε όλα τα παραμύθια, έτσι και σε αυτή την κλασσική, παλιά, cheesy ταινία του Hollywood υπάρχει happy ending και ιδιαίτερα για τον καθηγητή Higgins, αφού η Eliza, μετά την επανάσταση της και την επιβεβαίωση που πήρε ότι αυτός τελικά νοιάζεται, έστω και λίγο, για εκείνη, επιλέγει να μείνει στο πλευρό του, χωρίς όρους. Από την άλλη μεριά, η ανυποχώρητη Μαρίνα κερδίζει ένα αμοιβαίο happy ending, αφού η στάση της αναγκάζει τον καθηγητή να υποχωρήσει και να αλλάξει στάση απέναντί της ή τουλάχιστον έτσι φαίνεται, καθώς πολλές φορές το happy end δεν είναι παρά ιστορίες που ακόμα δεν έχουν τελειώσει. Αν ρωτάτε τη γνώμη μου, εγώ πιστεύω ότι αυτός δεν άλλαξε ποτέ και σε κάποιο παράλληλο σύμπαν, εκείνο των πρωταγωνιστών παλιών σειρών και ταινιών, αυτή έχει πάθει αναφυλαξία από τις αναθυμιάσεις της τοξικότητάς του.
