Η ιστορία του χιπ χοπ και της ραπ μουσικής είναι μακρά και οι καλλιτέχνες που έχτισαν την κουλτούρα γύρω του πολλοί. Παρόλα αυτά είναι κάποιοι που ανά δεκαετία καταφέρνουν να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό την αισθητική του είδους, να το εξελίξουν και να «μεγαλώσουν» την επόμενη γενιά διαμορφώνοντας τον ήχο της χωρίς καν να το αντιληφθούν. Η μουσική εν γένει και το χιπ χοπ ειδικά, αποτελούν μια ειδική περίπτωση στο κανόνα. Οι ήχοι διαρκώς αλλάζουν και μετεξελίσσονται (ή και μεταλλάσσονται), ενώ παράλληλα αποτελούν αγνό κράμα της εποχής τους. Ασχέτως της διαχρονικής αξίας που μπορούν να έχουν ο κάθε καλλιτέχνης, το κάθε κομμάτι ή το κάθε άλμπουμ, το βίωμα της περιόδου που γράφτηκαν είναι που αποτυπώνεται στη τελική. Γιατί το ραπ είναι βίωμα και το Εγώ του κάθε καλλιτέχνη παίρνει τον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Μερικές φιγούρες που επηρέασαν ανεπανόρθωτα την ραπ μουσική των 00ς ήταν το συγκρότημα Clipse. Οι Clipse είναι η συνιστώσα των αδελφών Pusha T και Malice και προέρχονται από την πόλη της Βιρτζίνια. Στην πορεία τους έβγαλαν 3 άλμπουμ, όπου την μουσική παραγωγή ανέλαβαν εξ’ ολοκλήρου το δίδυμο The Neptunes – αποτελούμενο από τους goats Pharell Williams και Chad Hugo – που μαζί με τους Clipse αναδείχθηκαν ίδια περίοδο στον χώρο, και μέσα από τη συνεργασία τους ανέπτυξαν πολλά από τα χαρακτηριστικά που τους ξέρουμε όλοι. Η συνεργασία αυτών των δύο έδωσε μερικές από τις πιο λαμπρές στιγμές στην ιστορία του ραπ που συζητιούνται έως και σήμερα.
Βίος και πολιτεία
Με singles όπως το Grindin ή το When The Last Time (και τα δύο από το άλμπουμ Lord Whilin’) κατάφεραν να επιδράσουν στη ραπ σκηνή σε μια περίοδο όπου το είδος βίωνε μια πρωτοφανή κρίση ταυτότητας. Το gangsta rap είχε επέλθει της εποχής του και έμοιαζε να φτάνει το ταβάνι του, τόσο μουσικά όσο και λυρικά και θεματικά. Οι Clipse απάντησαν σε αυτό με το coke rap, ένα δημοφιλές υποείδος του χιπ χοπ και της ραπ, που κυρίως αναφέρεται στα βιώματα των drug dealers στα αμερικάνικα γκέτος. Μέσα από τις δεκαετίες έχει περάσει από πολλές διαβαθμίσεις στην απήχηση του, ωστόσο οι Clipse αποτέλεσαν πρωτοπόρο στοιχείο του.
Από τη μία, ο Pusha T αναλαμβάνει τον ρόλο του «κακού», του τύπου που δεν μετανιώνει για τη ζωή του και τις πράξεις του. Από την άλλη, ο Malice παίρνει τον ρόλο του σκεπτόμενου και φιλόσοφου, που δεν νιώθει άνετα με τις πράξεις του και προσπαθεί να καταλάβει πως λειτουργεί τελικά αυτός ο κόσμος. Και οι δύο μαζί κάνουν για ένα πραγματικά εκρηκτικό δίδυμο που στιχουργικά αποτυπώνει όλη τη κουλτούρα του δρόμου. Δένοντας με την παραγωγή των Neptunes προς μια μινιμαλιστική προσέγγιση στον ήχο του ραπ, που έδινε τόσο μια απλότητα όσο και το μεγαλύτερο-από-τον-εαυτό-της αίσθημα.
«Came back for the money, that's the devil in me»
Η τελευταία τους κυκλοφορία ήταν το (πλέον μακρινό) 2009 με το Till The Casket Drops, όπου μετά από αυτό ο Malice αποφάσισε να αφήσει πίσω του το coke rap και στράφηκε προς τη θρησκεία και τον χριστιανισμό. Όπως είχε αναφέρει και ο ίδιος σε μια συνέντευξή του, η στιγμή που αποφάσισε να τα αφήσει όλα πίσω του ήταν ενώ περίμενε τον αδελφό του να ανέβει στο αεροπλάνο και εκείνος είχε αργήσει παραπάνω από ότι άλλες φορές, και νόμισε πως οι μπάτσοι τον είχανε δέσει και αυτόν όπως πολλούς φίλους τους, ανακαλύπτοντας την παράνομη δραστηριότητά τους.
Μετά από αυτό ακολούθησε η μετατροπή του Malice σε No Malice, όπου και έκανε ραπ με θρησκευτική θεματολογία, ενώ ο Pusha T μπήκε στην Good Music του Kanye West – φτάνοντας να γίνει και ο πρόεδρος της δισκογραφικής – και ακολουθώντας μια σόλο καριέρα. Ο Pusha όντας πλέον ένας σόλο καλλιτέχνης, κυκλοφόρησε μερικά από τα πολύ δυνατά και iconic ραπ άλμπουμ, με το Daytona και το It’s Still Dry να ξεχωρίζουν. Μαζί με τον Kanye συνεργάστηκαν σε μια σειρά κομματιών, όπως το Runaway, γράφοντας ιστορία στη ραπ μουσική.
Όπως καταλαβαίνει κανείς, η επιστροφή τους μετά από 16 χρόνια απουσίας δεν είναι ένα απλό ζήτημα. Η λήξη της συνεργασίας του Pusha με τον Kanye το 2022 – κυρίως λόγω της καθόδου του Kanye που μανιωδώς ήθελε να προσδεθεί με τον ναζισμό και άλλα φασιστικά πρότυπα – άφησε τον Pusha χωρίς ένα μουσικό «σπίτι». Ο Malice επιδίωκε να επιστρέφει στο ραπ και ήταν «πεινασμένος» μετά από τόσα χρόνια απουσίας. Έτσι, λοιπόν, μαζί με τον Pharell να αναλαμβάνει την παραγωγή όλου του project, η επανένωσή τους ήταν αναπόφευκτη.
Γιατί Clipse εν έτει 2025;
Το χιπ χοπ είναι ένα είδος που κυρίως προωθεί και εστιάζει στη νέα γενιά καλλιτεχνών. Είναι οριακά παράδοση αν ένας ραπ καλλιτέχνης περνάει μια ηλικία, να αφήνεται πίσω και να δίνεται χώρος για το νέο αίμα. Προφανώς υπάρχουν τρανταχτές εξαιρέσεις σε αυτό: ο Nas με τη τριλογία King’s Disease ή ο Jay-Z με το 4:44. Παρόλα αυτά, αν παρατηρήσει κάποιος την πορεία πολλών καλλιτεχνών θα πειστεί και ο ίδιος.
Ωστόσο, οι Clipse είναι μια λίγο «αλλόκοτη» περίπτωση. Καθώς πρόκειται για ένα υποτιμημένο συγκρότημα το οποίο όσο και αν επηρέασε την επόμενη γενιά ραπ καλλιτεχνών, δεν κατάφερε να φτάσει στα mainstream επίπεδα άλλων. Αυτό κυρίως οφείλεται στα labels που τους εκπροσωπούσαν. Το κακό marketing και η ελάχιστη προώθηση από labels που είχαν ελάχιστη σχέση με τη ραπ μουσική, τους έφεραν σε σημείο που το καλτ άλμπουμ Hell Hath No Fury – που άνετα μπορεί να θεωρηθεί ως ένα από τα καλύτερα ραπ άλμπουμς όλων των εποχών – πολλοί τώρα να μην το έχουν ακουστά καν. Έτσι οι Clipse κατέληξαν να είναι ένα συγκρότημα κυρίως για τους γνώστες και τους τρελαμένους που ξέρουν από λίγη ιστορία.
Λόγω αυτού, λοιπόν, η επιστροφή των Clipse δεν είναι μια ακόμα είδηση, αλλά ένα γεγονός. Όπως διαφαίνεται και στην προώθηση που έκαναν, αλλά και στο ίδιο το νέο άλμπουμ, η αίσθηση που βγαίνει προς τα έξω είναι η ανάγκη να πάρουν την θέση που τους αξίζει στο rap game. Είθε η ώρα να την πάρουν τώρα μάλλον, αν κρίνουμε από το πόσο έχει αποδώσει το πουσάρισμα των τελευταίων μηνών – και ενόψει του άλμπουμ, αλλά και μετέπειτα. Οι υποψηφιότητες στα Grammys – αν και αναμενόμενες – ήταν απόλυτα απαραίτητες για να «κλειδώσουν» την επιστροφή τους και οι Malice και Pusha T να «μυρίσουν» (έστω και τώρα) λίγη από τη δόξα που τους αρμόζει.
Ένα μεγάλο event για την ραπ κουλτούρα
Ένα ακόμα ενδιαφέρον στοιχείο γύρω από την επιστροφή των Clipse έχει να κάνει και με το πώς αγκαλιάστηκε από την ραπ κοινότητα. Πως όλοι οι βιντεοεσσάδες, οι μουσικοί κριτικοί και σχολιαστές, αλλά και οι απλοί ακροατές, ενώθηκαν γύρω από το άλμπουμ και προσπάθησαν να δυναμώσουν τον ήχο του ώστε να ακουστεί σε ακόμα μεγαλύτερα ακροατήρια.
Με λίγα λόγια, μπορούμε να πούμε πως το Let God Sort Em Out αποτέλεσε ένα πολιτιστικό γεγονός για το ραπ. Η αναμονή προς τη κυκλοφορία του αλλά και στο aftermath, συνεχίζει να δημιουργεί έναν απίστευτο ηλεκτρισμό μεταξύ της κοινότητας. Δεν είναι τυχαίο που μια σειρά μεγάλων καλλιτεχνών συμμετείχαν στο project: Kedrick Lamar, John Legend, Tyler The Creator, Nas, Ab Liva, The-Dream, Stove God Cooks, Voices of Fire. Όλοι αυτοί είναι μερικά από τα τοπ ονόματα του χώρου (μεταξύ αυτών και ο άσσος του χώρου, K-Dot είσαι αφού) που ήξεραν πως το συγκεκριμένο άλμπουμ μπορούσε και πρέπει να πάρει την διάσταση που του αρμόζει.
Λόγω όλων αυτών των συμμετοχών, διαφαίνεται ο σεβασμός που υπάρχει απέναντι στον Malice και στον Pusha T, όταν μιλάμε για feat απέναντι σε δύο από τις μεγαλύτερες πένες στο ραπ, ε λογικό επόμενο να θέλουν όλοι να μπουν στη φάση.
«You rappers all beneath me»
Η παρούσα κατάσταση στη ραπ σκηνή δεν είναι και στα καλύτερά της. Οι Κασσάνδρες θέλουν το ραπ να πεθαίνει, βρίσκοντας όλο και λιγότερα πρωτότυπα στοιχεία στα νέα κομμάτια και τους νέους καλλιτέχνες, ενώ δύσκολα αναδεικνύονται νέα πρόσωπα τα τελευταία χρόνια.
Ακόμα, η διαμάχη μεταξύ του Drake και του Kendrick Lamar την όμορφη άνοιξη του 2024 μπορεί να έχει φαινομενικά τελειώσει, αλλά οι επιπτώσεις της συνεχίζουν να αντηχούν. Το πιο απτό παράδειγμα αυτού είναι το νέο άλμπουμ των Clipse. Η κυκλοφορία του είχε προγραμματιστεί για τα τέλη του 2024 από μια θυγατρική δισκογραφική εταιρεία της Universal, στην οποία ανήκουν τόσο ο Lamar όσο και ο Drake. Ωστόσο, η δισκογραφική εταιρεία ζήτησε από τους Clipse να αφαιρεθεί το κομμάτι Chains and Whips, στο οποίο συμμετέχει ο Lamar, παρά το γεγονός ότι, παρόλο που οι στίχοι του είναι τόσο εντυπωσιακοί όσο και επιθετικοί («Δεν ασχολούμαι με τις μαλακίες του Kumbaya», δηλώνει), ούτε αυτό ούτε το υπόλοιπο κομμάτι φαίνεται να αναφέρονται άμεσα στον Drake.
Χρόνια πριν ξεσπάσει η διαμάχη μεταξύ Drake και Lamar, ο Pusha T κυκλοφόρησε το The Story of Adidon, ένα τραγούδι που επιτίθεται στον Drake με τέτοια σκληρότητα που ένας κριτικός το συνέκρινε με «το να φέρεις όπλο σε μάχη με μαχαίρια». Ο Pusha T ισχυρίστηκε ότι η επιτροπή επεξεργασίας στίχων της Universal θεώρησε την ίδια την παρουσία του Lamar σε ένα τραγούδι στο οποίο συμμετέχει και ο ίδιος ως κάτι το προκληκτικό, που θα γεννούσε συζητήσεις που η δισκογραφική ήθελε να αποφύγει. Ακόμα σαν λόγος παρουσιάστηκε και η φράση «Trump card», η οποία αν και αναφέρεται στην διαδικασία απόκτησης άδειας διαμονής για πλούσιους ξένους επενδυτές, η Universal θεώρεισαι πως είναι πολιτικό σχόλιο για την διακυβέρνηση του Trump. Ή τουλάχιστον αυτό παρουσίασε σαν έναν ακόμα λόγο για την αφαίρεση του κομματιού από τον δίσκο.
Ως αποτέλεσμα, οι Clipse κατέληξαν να σπάσουν το συμβόλαιό τους με την Universal και να πληρώσουν μερικά εκατομμύρια ως πέναλτι. Και έτσι το Let God Sort Em Out εμφανίζεται τελικά στην δισκογραφική εταιρεία Roc Nation του Jay-Z, με το Chains and Whips να μένει στο άλμπουμ, ίδιο και απαράλλαχτο.
Τα δύο στρατόπεδα
Το Let God Sort Em Out αναδεικνύει τον διαχωρισμό που υπάρχει αυτή τη στιγμή στη σκηνή και τον πόλεμο μεταξύ δύο στρατοπέδων: το ένα που βάζει μπροστά την καλλιτεχνική δημιουργία, την ανταγωνιστικότητα, το ήθος και τις αξίες του ραπ, τον μουσικό και λυρικό πλουραλισμό. Και το άλλο που προωθεί το κυνήγι του ήχου που θα γίνει trend, θα έχει κυρίως vibes, δεν θα έχει πολύπλοκους στίχους. Αλλά πάνω απ’ όλα είναι μια σύγκρουση μεταξύ αυτών που βάζουν ψηλά και χαμηλά το στοιχείο του loyalty (του να είναι πιστοί και να σέβονται το έργο του άλλου). Σε ένα βαθμό, το νέο άλμπουμ των Clipse – βάσει και των συμμετοχών από άλλους ράπερς – μοιάζει σαν μια μάζωξη των «Avengers» της ραπ μουσική.
Αλλά και θεματικά, το loyalty είναι μια από τις βασικές θεματικές του Let God Sort Em Out. Το παράδειγμα του So Be It είναι χαρακτηριστικό, αφού αναπτύσσει το ζήτημα του loyalty, μέσω της στοχοποίσης του Travis Scott. Το γεγονός που έφερε τη ρήξη ήταν η συμμετοχή του Drake στο κομμάτι Meltdown που είχε κάνει την παραγωγή ο Pharell στο άλμπουμ Utopia του Travis Scott – η συμμετοχή του οποίου δεν ειπώθηκε στον Pharell. Αυτό έφερε σε ρήξη τον Pharell με τον Travis καθώς το beef μεταξύ Drake και Pharell πάει χρόνια πίσω. Και σαν να μην έφτανε αυτό, ο Travis είχε feat στο άλμπουμ We Don’t Trust You των Future & Metro Boomin, όπου υπάρχει το φημισμένο Like That που ξεκίνησε τον πόλεμο μεταξύ Kedrick και Drake. Ο Pusha και ο Malice την «πέφτουν» στον Travis από μια θέση αρχής που σου λέει ότι δεν μπορείς να προδίδεις τους συνεργάτες σου, αλλά και να κάνεις «αλλαξοκωλιές» χωρίς να είσαι σε ένα συγκεκριμένο στρατόπεδο. Ουσιαστικά, δεν μπορείς να είσαι πάντα το «καλό παιδί» και κάθε ράπερ πρέπει να το ξέρει και να είναι κουλ με αυτό.
Το ραπ άλμπουμ της δεκαετίας(;)
Ας περάσουμε όμως τώρα λίγο πιο βαθιά στο ίδιο το Let God Sort Em Out και τα 13 κομμάτια που το αποτελούν. Όπως τον παλιό καλό καιρό, έτσι και τώρα, τα δύο αδέλφια φέρνουν στο τραπέζι μια βιτριολική και σκοτεινή ατμφόσφαιρα, με στίχους που παρά τη βαριά τους θεματολογία, εμπεριέχουν και πολύ μαύρο χιούμορ. Η ζωντανή αφήγηση και η αριστοτεχνικό γράψιμο στίχων παίρνουν πρώτη θέση, τεχνικότητα . Το ραπ τους είναι γεμάτο εικόνες και περιγραφές γύρω από το εμπόριο ναρκωτικών που θυμίζουν τόσο τον κινηματογράφο του Scorcese, όσο και κάποιο μυθιστόρημα του Richard Price. Στα 52 (Malice) και 48 (Pusha) τους χρόνια, εξακολουθούν να τα πάνε πολύ καλά στο μικρόφωνο. Η φωνή του Malice είναι πιο βραχνή τώρα, αλλά αυτό κάνει τις ανησυχίες του για τον κόσμο να ακούγονται ακόμα πιο έντονες, καθώς αναφέρεται σε στίχους της Βίβλου και συνδέει τις φαντασιώσεις του για το εμπόριο ναρκωτικών με οποιαδήποτε αναφορά στην ποπ κουλτούρα του έρχεται στο μυαλό (The Revenant, I Am Legend).
Η ερμηνεία του Pusha έχει τη κλασική πινελιά του χαρακτήρα του διεφθαρμένου, που δεν κολλόνει να τα βάλει με όποιον βρει στο διάβα του και να προχωρήσει σε επιδείξεις δύναμης. Το Inglorious Bastards αποτυπώνει πραγματικά το «άντε γαμήσου», αλλά με το σαρκαστικό αίσθημα που δίνουν οι κασέτες των Re-Up Gang. Παράλληλα όμως βλέπουμε μια πιο μαλακή πλευρά του, καθώς είναι γεμάτος ενοχές που ήταν τόσο προσκολλημένος στον τρόπο ζωής του ράπερ που δεν συνειδητοποίησε ότι η μητέρα του πέθαινε, όπως βλέπουμε στο The Birds Don’t Sing.
Το άλμπουμ ξεκινάει με έναν διαφορετικό τρόπο απ΄ ότι θα περίμενε κανείς από ένα άλμπουμ των Clipse, με την απεικόνιση του σχεδόν ταυτόχρονου θανάτου των γονιών των δύο αδελφών. Ένα κομμάτι που μέσα από την αφήγηση του Pusha για τον θάνατο της μητέρας του και του Malice για τον θάνατο του πατέρα του, δίνει το ένα δραματικό χτύπημα μετά το άλλο στον ακροατή. «Ο τρόπος που σου έλειπε η μαμά, μάλλον έπρεπε να το είχα καταλάβει / Η ιπποσύνη δεν έχει πεθάνει, δεν την άφησες να φύγει μόνη της». Είναι ένα νέο συναισθηματικό πεδίο για τους Clipse, οι οποίοι μέχρι τώρα δεν είχαν ξαναφεθεί στην ευαίσθητη πλευρά τους. Αλλά λειτουργεί τόσο σαν μια εισαγωγή που κάνει ένα catch-up τι έγινε τα 16 χρόνια της απουσίας τους, όσο και μια απόδειξη ότι το Let God Sort Em Out προσφέρει πολύ περισσότερα από μια απλή νοσταλγία – είναι τόσο οικείο όσο και ανανεωτικό.
Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει και στο Ace Trumpets, που ήταν το πρώτο single του δίσκου. Ήταν ένα beat τύπου It’s Almost Dry. Το έχουμε ξανακούσει από τους Pusha T και Pharrell μαζί. Αλλά με τον Malice ξανά στο μίγμα, με αυτή την ατμόσφαιρα, να επιδεικνύει την αξία του με το da da rhyme scheme, το οποίο ακόμα εξαιρετικά εντυπωσιακό το πόσο συνεπής είναι στο να το ακολουθεί χωρίς να αλλάζει, χωρίς καν να ιδρώνει, παρατάσσοντας στίχους όπως «Εξαφανίστηκα και επανεμφανίστηκα χωρίς βουαλά / Ντυμένος με ρούχα Gucci που αγόρασα από την Lady Gaga».
Το τελευταίο κομμάτι του δίσκου, με τίτλο By The Grace Of God, είναι από πολλές απόψεις ένα επικό φινάλε. Όχι μόνο λόγω της παραγωγής του Pharrell, αλλά και επειδή, κατά κάποιον τρόπο, βλέπουμε κάποιες λυρικές αναφορές στα γεγονότα που οδήγησαν αρχικά στη διάλυση των Clipse, με τον Pusha T να μιλάει για το ότι μόλις και μετά βίας κατάφερε να επιβιώσει από τις περιπέτειες που είχε εκείνη τη περίοδο. Και πάλι, εδώ βλέπουμε την αλλαγή του πλαισίου από ένα απλό τυπικό άλμπουμ ραπ για κοκαΐνες και τα συναφή. Διότι αυτό το άλμπουμ αφορά κυρίως το να βγεις από αυτόν τον κόσμο και πως να ζεις με την ενοχή του επιζώντος. Το να σε στοιχειώνει το παρελθόν σου και να αντιμετωπίζεις αυτούς τους δαίμονες γινόμενος και εσύ ο ίδιος λίγο δαιμονικός.
Η δομή των feats
Στη πλειονότητά του, είναι ένα άλμπουμ που αποτελείται από πολλαπλά feats, κάτι που το κάνει να ξεχωρίζει. Και αυτό επειδή το μεγαλύτερο ποσοστό των feats είχαν την ανάλογη ενέργεια που θα έπρεπε να έχει ένα καλό feat. Ουσιαστικά, ο ένας ράπερ προσπαθούσε να πατήσει τον άλλον – να τον κάνει outrap όπως λένε στο χωριό μου. Το Chains And Whips του Kedrick Lamar είναι ένα προφανές παράδειγμα ακριβώς αυτού. Ο Lamar ήξερε ότι εδώ δεν έχει να κάνει με τριτοδεύτερους και παρέδωσε ένα από τα καλύτερα και πιο πολύπλοκα verses του, χρησιμοποιώντας το φραστικό «gen» και κάνοντας ομοιοκαταληξία μετά την ομοιοκαταληξία. Η κίνηση αυτή αποτελεί έναν φόρο τιμής στην πρώτη του συνεργασία με τον Pusha T στο Nosetalgia, όπου εκεί αντίστοιχα έπαιξε με τα νούμερα 9 και 10.
Στη συνέχεια έχουμε τον Tyler The Creator, έναν από τους μεγαλύτερους φαν των Clipse, που έρχεται στη θέση να συμμετέχει σε feat μαζί τους, ενώ τους άκουγε από παιδί. Η αίσθηση του πόσο σοβαρό είναι για τον Tyler αυτό το κομμάτι, είναι ξεκάθαρο στο track P.O.V. Εδώ ο Tyler χώνει coke rap, βαραίνει τη χροιά του, και παραδίδει απίστευτα καλογραμμένες μπάρες – μεταξύ αυτών και την επική ατάκα «I need God to play the lead in my biopic».
Αντίστοιχα, ο θεός-ανάμεσά-μας Nas με το beat switch στο κομμάτι Let God Sort Em Out/Chandaliers, δίνει μερικές απίστευτες μπάρες και καθηλώνει με το πώς πατάει πάνω στο θριαμβευτικό beat του Pharell. Και εδώ φαίνεται πως ο Nas ήξερε ότι έπρεπε να παραδώσει ψυχή στο ένα λεπτό που είχε χρόνο.
Τα υπόλοιπα feats ήταν εξίσου αξιόλογα, ωστόσο κινήθηκαν κυρίως βάσει οδηγιών που έδιναν οι Clipse και ο Pharell, δρώντας περισσότερο συμπληρωματικά σε κομμάτια παρά έχοντας μια δική τους αυτοτέλεια. Έμπαιναν εμβόλιμα είτε για να παραδώσουν κάποιο ρεφρέν, είτε στο κλείσιμο του κομματιού ή στο chorus. Μερικές φορές βέβαια αυτό δημιούργησε και χαμένες ευκαιρίες, όπως στην περίπτωση του The-Dream που αν είχε αφεθεί, είμαι σίγουρος πως θα παρέδιδε τελείως άλλο verse και το κομμάτι All Things Considered θα ανέβαινε σκάλες πάνω ποιοτικά.
Ο goat Pharell Williams
Από τον απόκοσμο μινιμαλισμό του Grindin’ του 2002 έως τον μεταλλικό θόρυβο του Wamp Wamp του 2006, οι Clipse φαινόταν πάντα να αναδεικνύουν το καλύτερο των Neptunes, και το ίδιο ισχύει και για τον Pharell που εδώ πετάει σόλο. Αυτές τις μέρες μπορεί να επικεντρώνεται στη μόδα – το άλμπουμ ηχογραφήθηκε εν μέρει στα κεντρικά γραφεία της Louis Vuitton στο Παρίσι, όπου είναι ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ανδρικής κολεξιόν – ένα μεγάλο κρίμα, δεδομένου πόσο εμπνευσμένοι είναι οι παραγωγές του. Από τον βαρύγδουπο ήχο του EBITDA ή του MTBTF που δημιουργεί στον ακροατή μια απίστευτη νευρικότητα, στην αρμονική μελωδία του πιάνου που παίζει στο The Birds Don’t Sing. Από riff των πνευστών στο Inglorious Bastards που παραμορφώνεται σε μια τολμηρή ατονικότητα, στα gospel samples στο So Far Ahead που συγκρούονται συναρπαστικά με το αργό beat και τον φθαρτό ήχο του συνθεσάιζερ. Από τα ινδικά φωνητικά και τα έγχορδα στο So Be It, στο Chains & Whips και την ηλεκτρική κιθάρα του Lenny Kravitz. Και η λίστα με τα συγκλονιστικά tracks συνεχίζει με τα POV, FICO, All Things Considered, Let God Sort Em Out/Chandeliers, Ace Trumpets, που μαζί με τα υπόλοιπα φτιάχνουν μια εικόνα ενός άλμπουμ που η παραγωγή του ακολουθεί μια μαξιμαλιστική προσέγγιση – μακρία από τον ήχο των Neptunes. Ο Pharell φαίνεται να είναι σε μια διαρκή διαδικασία εξέλιξης, ντύνοντας τους Clipse με μερικές από τις καλύτερες και πιο ιδιαίτερες δουλειές του. Ειδική μνεία να δώσουμε στο beat του So Be It, που πραγματικά θα υμνείται ως ένα από τα πιο ευφυή beats της τελευταίας δεκαετίας.
Επιλογικά
Για χρόνια παρακολουθούσαμε σταδιακά τα μέλη των Clipse να επανενώνονται, με φήμες για ένα νέο άλμπουμ με τον Pharrell στο τιμόνι, αναλαμβάνοντας όλη την παραγωγή, η οποία, ναι, δεν είναι των Neptunes, αλλά παραμένει στο ίδιο πνεύμα. Και μετά βλέπουμε από τον Μάιο μέχρι και τον Ιούλιο του 2025, το ντουέτο να επινοεί μια πραγματικά στρατηγικού επιπέδου κυκλοφορία για αυτό το άλμπουμ που έκανε πολλούς να μιλάνε. Όχι μόνο με το επιτυχημένο πρώτο single, Ace Trumpets, αλλά και στο So Be It, το οποίο περιείχε ένα αρκετά προκλητικό diss στον Travis Scott στο τέλος του κομματιού. Υπήρχε επίσης μια καταπληκτική εμφάνιση στο Tiny Desk. Και μετά, συνέντευξη μετά από συνέντευξη μετά από συνέντευξη μετά από συνέντευξη. Είναι σαφές ότι το ντουέτο θέλει πραγματικά να εκφράσει πλήρως τις προθέσεις και τις φιλοδοξίες του.
Αλλά όσον αφορά το ίδιο το πρότζεκτ, για ένα άλμπουμ επιστροφής όπως αυτό, νομίζω ότι αυτό που πρέπει να πεις για να ενθουσιάσεις και να κινήσεις το ενδιαφέρον των φαν είναι ότι, ω, όλα είναι όπως συνήθως. Σαν να μην έχασαν ούτε ένα ρυθμό. Αλλά αυτό το άλμπουμ δεν είναι έτσι. Το ημερολόγιο δεν γράφει πλέον 2006. Σίγουρα θα ήταν διασκεδαστικό αν οι Clipse ξανασμίξουν και βγάλουν ξανά μια σειρά από επιτυχίες όπως το Mr Me Too ή το Dirty Money. Αλλά όχι μόνο εκείνη η εποχή έχει περάσει, ούτε οι Clipse και ο Pharrell δεν θέλουν να την επαναφέρουν.
Ένα άλμπουμ με κανένα skip, αποτελούμενο από 13 κομμάτια που σε βυθίζουν και όταν τελειώνουν σου αφήνουν μια γλυκόπικρη επίγευση. Γλυκόπικρη για το ραπ σήμερα, την σημερινή κοινότητα, τις προοπτικές του μέσου και τη χαμένη λυρικότητα στο βωμό της αισθητικής. Τότε τα ντρόγκια συνοδεύονταν με σκληρό και ώμο λυρισμό στους ραπ στίχους. Τώρα συνοδεύονται με vibes και ασθέτικς. Είναι λες και η βιομηχανία και τα συστημικά μέσα να κατάφεραν να υποτάξουν το ραπ σε κάτι αναίσθητο και άνευρο. Ξεχνάνε όμως πως πάντα θα υπάρχουν οι Kendrick Lamar, οι Alfredo Gibbs ή οι Clipse.
Μπορεί τελικά αυτό το άλμπουμ να φέρει ξανά την άνοιξη στο ραπ; Ίσως ναι, ίσως όχι. Μέχρι τότε όμως δεν θα σταματήσουμε να ακούμε ένα άλμπουμ (εύκολα) υποψήφιο ως ένα από τα καλύτερα της δεκαετίας. Και ας μην είμαστε με τα Grammys, «ακαδημαϊκοί» προσέξτε την ψήφο σας!
Clipse, για πάντα.
