Γιώργο, εμείς σε αγαπάμε...
Γενικότερα δεν είναι κρυφό ότι αγαπάμε πολύ τις ταινίες του Γιώργου του Λάνθιμου. Από τις ελληνικές καταβολές στα Οσκαρικά μονοπάτια, στηρίζαμε, στηρίζουμε και θα στηρίζουμε την πορεία του, όχι προφανώς από ελληνική περηφάνια (sic) αλλά επειδή αναγνωρίζουμε ότι είναι ένας σύγχρονος δημιουργός που η ιδιαίτερη, προσωπική και κοινωνική ματιά του είναι ευαίσθητη και απαραίτητη στον κινηματογράφο του σήμερα συνολικά.
αλλά...
Έτσι λοιπόν, το Bugonia μας έφερε σε μια δύσκολη θέση. Όχι επειδή δεν είναι καλή ταινία, ακόμα και σε μια χρονιά όπου, μετά το ιστορικό χαμηλό του 2024 έχει πάρα πολλές καλές στιγμές. Αλλά κυρίως επειδή είναι μια μη Λάνθιμος ταινία, τόσο οπτικά όσο, και πιο ουσιαστικά, θεματικά. Σε αυτό βέβαια παίζει και έναν κομβικό τόσο η επιλογή του να διασκευαστεί το Save the Green Planet του Jang Joon-hwan όσο και ο τρόπος που εκτελέστηκε αυτή η διασκευή.
Οι αντιθέσεις και η υποκρισία
Στο θεματικό της κομμάτι, το σενάριο του Will Tracy όσο και η κάμερα του Λάνθιμου εντοπίζουν μια έντονη και ενδιαφέρουσα διχοτόμηση, η οποία βαθαίνει όσο προχωρά η ταινία και φαίνεται, στο μεγαλύτερο μέρος της, να αποτελεί και την ουσία της.
Από τη μία είναι η μορφωμένη ελίτ που απεικονίζει η CEO της Εmma Stone (The Curse, Poor Things) η οποία είναι τόσο απομακρυσμένη από την εξαθλιωμένη εργατική τάξη που απλά δεν μπορεί να την καταλάβει ούτε ακόμα και όταν απειλείται η ζωή της. Στέκεται τόσο υψηλά στον αλαβάστρινο πύργο της όπου ακόμα και όταν απειλείται με βία ή εξαναγκάζεται να έρθει αντιμέτωπη με τα αποτελέσματα των πράξεων της, δεν μπορεί παρά να φερθεί δασκαλίστικα, να κουνήσει το δάχτυλο με ηθικιστικό τρόπο στους εξαθλιωμένους εργάτες και να ζητήσει διάλογο, ευπρέπεια και να σεβαστούν το status quo (το οποίο συμφέρει βέβαια αυτή). Η επιλογή της Stone σε αυτή τη θέση, ενισχύει αυτή την υποκρισία, με «ροζ» πρόσωπο της προοδευτικότητας που θέλουν να δείξουν οι ελίτ, πειράζοντας αλλά και ταυτόχρονα διατηρώντας τους παραδοσιακούς ρόλους φύλου.
Από την άλλη, ο εξαθλιωμένος εξτρεμιστής συνομωσιολόγος του Jesse Plemmons (Kinds of Kindness, I Am Thinking Of Ending Things) αρνείται κάθε λογική, κάθε επιχείρημα που μπορεί έστω και να υπονοεί πως έχει μια ευθύνη για την κατάστασή του. Είναι από επιλογή απολίτικος και όχι απλά δε βλέπει διαφορά στις πολιτικές/ οικονομικές ιδεολογίες, αλλά αρνείται ακόμα και το ότι αυτή μπορεί υπάρχει και ο ίδιος δεν έχει κανένα πρόβλημα να λέει πως έχει περάσει από όλες («μπήκα στο σούπερ-μάρκετ πεινασμένος και αγόρασα όλο το μαγαζί»). Είναι φανατικά ατομικιστής, βίαιος και, στην τελική, φασιστικά μισάνθρωπος και οπορτουνιστής, αφού ακόμα και τα περίεργα ιδανικά που ισχυρίζεται πως έχει δε δυσκολεύεται καθόλου να τα εγκαταλείψει από τη μία στιγμή στην άλλη.
στην πραγματική ζωή...
Αυτή η έντονη αντίθεση, που τρέφεται από τον εαυτό της, είναι μια πολύ έντονη, in your face αναφορά στην πολιτική και πολιτισμική κατάσταση που επικρατεί στον δυτικό πλέον κόσμο και διαφέρει αρκετά από την πραγματικότητα της Κορέας των αρχών του 21ου αιώνα. Δε δυσκολευόμαστε να δούμε στο πρόσωπο της Stone τις πολιτικές και πνευματικές ελίτ που ηθικολογούν για τον κίνδυνο του φασισμού όσο τον τρέφουν με τις πολιτικές τους ούτε στο πρόσωπο του Plemons δεκάδες εργαζόμενους που, έχοντας σιχαθεί εκ βαθέως αυτές τις ελίτ, είναι πρόθυμες να ταχθούν με τα πιο μισαλλόδοξα κινήματα και προσωπικότητες, αρκεί να τους υποσχεθούν πως αυτές οι ίδιες οι ελίτ θα τιμωρηθούν. Είναι η ίδια λογική που οδήγησε τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο και τις 2 φορές, είναι η ίδια πολιτική αηδία που ωθεί τους ευρωπαϊκούς λαούς όλο και πιο βαθιά στην αγκαλιά της ακροδεξιάς. Είναι η ίδια λογική που έχει επιτρέψει στη Λατινοπούλου να έχει πολιτική ύπαρξη και το διαδίκτυο να έχει πλημυρίσει από παραλογισμούς για γουόκ ατζέντες και μπλε μονόκερους.
Όλα όπα!
Αυτή λοιπόν η αντίθεση δίνεται με έντονο και υπερβολικά άμεσο τρόπο στο θεατή. Σε κανένα της σημείο δεν απηχεί τη λανθιμική εμμεσότητα, το ανοίκειο αίσθημα ταύτισης ή φρίκης που έφεραν άλλες ιστορίες, ακόμα και στο επίσης βασισμένο σε ξένο έργο (βιβλίο αυτή τη φορά) Poor Things. Αυτή η επεξήγηση, ενώ δεν είναι κάτι που ενοχλεί ιδιαίτερα, είναι ίσως ίδιον δημιουργών πιο ήσσονος σημασίας. Αυτό που ενοχλεί όμως πολύ είναι η πλήρης ανατροπή αυτής της διχοτόμησης σε ένα μαξιμαλιστικό φινάλε, το οποίο σφύζει από μια βαθιά μισανθρωπιά, σε σημείο να εκτρέπει προς έναν μηδενιστικό, τρανσχιουμανιστικό οικοφασισμό. Και μάλιστα με μια κάπως προβλέψιμη ανατροπή η οποία όχι απλά δεν προσφέρει, αλλά στερεί και από τις πολιτικές απολήξεις που είχε η ταινία μέχρι τότε, ισοπεδώνοντας τις σε ένα κάπως αμήχανο, σωματικό, αντι-Λανθιμικό, μακάβριο αστείο που τελικά δεν προσφέρει κάτι. Ίσως μόνο να δικαιολογήσει το βιργιλικό τίτλο της ταινίας.
Φωτογραφίες αντί για ταινία
Οπτικά, η ταινία είναι ίσως πιο στρωτή, τυπική και παραδόξως διεκπεραιωτική ταινία του Λάνθιμου, με μονάχα κάποιες λίγες εξάρσεις που θυμίζουν τη ματιά του σκηνοθέτη. Ακόμα και το φινάλε δεν τίποτα παραπάνω από μια σειρά πλάνων που απλά απηχούν τις φωτογραφικές ανησυχίες του σκηνοθέτη στην καλύτερη, ενώ στη χειρότερη διαχέουν το τρανχιουμανιστικό σκεπτικό του φινάλε και εντείνουν τις οικολογικές κατηγορίες για τη μοίρα του πλανήτη σε όλη την ανθρωπότητα.
Jesse πάρτο πάνω σου
Σε επίπεδο ερμηνειών, ενώ η θυσία της Stone με το κούρεμα είναι ίσως το πιο κομβικό σημείο του marketing, καθώς η κόκκινη κώμη της είναι αφενός σημείο κατατεθέν αφετέρου αγαπημένο στοιχείο όλων των millennials, ο Plemons είναι αυτός που κλέβει την παράσταση. Ο φανερά ψυχωτικός χαρακτήρας που καταφέρνει και απεικονίζει εμφανίζεται με τρομερή ενέργεια, βάθος, ενώ καταφέρνει και μετεωρίζεται μεταξύ πολύ διαφορετικών συναισθημάτων, καταστάσεων και θέσεων διατηρώντας την ευκρίνεια του χαρακτήρα. Ταυτόχρονα, πολύ ενδιαφέρουσα προσθήκη και συναισθηματικός άξονας της ταινίας αποτελεί και ο χαρακτήρας του Aidan Delbis (Morgenmagazin) που αξίζει να τον έχουμε στο νου μας.
Ξανατονίζουμε πως τo Bugonia δεν είναι η κακή ταινία. Όταν πρόκειται όμως για έναν δημιουργό που έρχεται από έναν τόσο δυνατό σερί (οσκαρικό Favorite, οσκαρικό Poor Things και υποτιμημένο The Kinds of Kindness), είναι πολύ κρίμα να έρχεται με μια τόσο φλατ ταινία που πάει κόντρα στην μέχρι τώρα πορεία του και που, στην τελική, δηλώνει απλά την υποταγή του σε μια τυποποιημένη χολυγουντιανή φιλμική παράδοση και ιδεολογία.
Τι εστί Βουγονία;
Ελπίζουμε μόνο η έννοια της Βουγονία, δηλαδή η πεποίθηση ότι μέλισσες γεννιούνταν μέσα από τα κουφάρια νεκρών ζώων, συγκεκριμένα των νεκρών βοδιών και η αλληγορική της σημασία, δηλαδή η αναγέννηση από τον θάνατο, όπως αυτή συναντάται στον Βιργίλιο και άλλους αρχαίους συγγραφείς, να ενσταλαχτεί στον Γιώργο κατά το διάλλειμά που είπε ότι θα κάνει…
