Aντλώντας έμπνευση από το Shogun (το βιβλίο, σύντομα και τη σειρά), είπαμε να ξαναδούμε ταινίες με σαμουράι. Μπορεί συχνά κανείς να σκέφτεται αυτού του είδους τις ταινίες ως western της Ιαπωνίας, η πραγματικότητα όμως είναι κάπως διαφορετική: Ήταν οι ταινίες Chanbara (aka samurai fighting films) αυτά που ενέπνευσαν και τελικά πέρασαν στη Δύση, μπολιασμένες με τον αμερικάνικο ατομικισμό στη θέση της ιαπωνικής τιμής. Η αλήθεια βέβαια είναι πως οι ταινίες με σαμουράι, παρά τις βαθιές τους ρίζες στην ιαπωνική κουλτούρα και ιστορία (ή ίσως εξαιτίας αυτού) έχουν μια παγκοσμιότητα που είναι δύσκολο να αρνηθεί κανείς.
Μπορεί τα θέματα του καθήκοντος, της τιμής που αψηφά τον κίνδυνο και πολλές φορές τον θάνατο να μοιάζουν ξένα σε μια δυτική, ευρωκεντρική ματιά και ίσως για αυτό, γοητευτικά με μια οριενταλιστική νότα.Όμως, πέρα από αυτά, είναι δύσκολο να αγνοήσει κανείς τη δυναμική του ίδιου του κώδικα των σαμουράι και της άλλοτε εξωραϊσμένης και άλλοτε gritty, βίαιη και σκοτεινή εικόνα της ιστορίας. Η αναζήτηση της τιμής, της αξίας ενός ατόμου που μπορεί να βρεθεί μόνο όταν είναι χρήσιμο στο σύνολο και πιστό στον κοινό κώδικα ηθικής είναι μια προβληματική πάντα ενδιαφέρουσα, ειδικά όταν πειραματίζεται και πάει τα όρια αυτού του κώδικα και της αποδοχής του παραπέρα. Εάν σε αυτή την εξίσωση βάλουμε και εντυπωσιακές σκηνές δράσης και σπαθασκίας, ακόμα καλύτερα.
Μας άρεσε πάντα να βλέπουμε σαμουράι και για αυτό άλλωστε, αυτοί αποτελούν έναν τόσο κομβικό κομμάτι της παγκόσμιας πια, συλλογικής πολιτισμικής παράδοσης και μέρος του σύγχρονου zeitgeist.
Βέβαια, όπως και με τα western, οι chanbara ταινίες μπορούν να γίνουν ένας καμβάς για να μεταδώσει κάθε δημιουργός διαφορετικά πράγματα. Έτσι, εάν θέλουμε να είμαστε genre αυστηροί, θα πρέπει να αφήσουμε, για τώρα, στην άκρη ταινίες που ανακατεύουν στους σαμουράι τους θεματικές που ουσιαστικά εξερευνούν άλλα είδη, όπως πχ είναι το Ugetsu, που στην ψυχή του είναι ένα ghost film ή σαιξπηρικές διασκευές όπως λόγου χάρη το αριστουργηματικό Throne of Blood ή το Ran. Ας δούμε τις άλλες λοιπόν!
10 - Goyokin (1969)
Mπορούμε να ξεκινήσουμε βαριά και βίαια. Το Goyokin του 1969, σε σκηνοθεσία του Hideo Gosha είναι ένα βίαιο έπος όπου ένας ξεπεσμένος σαμουράι (ronin) προσπαθεί να σώσει ένα χωριό για να εξιλεωθεί και να ξαναβρεί την τιμή του. Οι χορογραφίες μάχης είναι γρήγορες, καταιγιστικές και απόλυτα αιματηρές, ειδικά εάν αναλογιστεί κανείς τα μέσα της εποχής. Σίγουρα αξίζει την προσοχή μας και σήμερα για το πώς αυτή η παθιασμένη, σωματική κατά βάση, αναζήτηση και ερμηνεία, μπορεί να λειτουργήσει καθαρτικά.
9 - Kill! (1968)
Υπάρχουν πολλές σαμουράι κωμωδίες και παρωδίες, με το vulgar χιούμορ των Ιαπώνων σε πρώτο πλάνο. Όμως η αλήθεια είναι πως καμία δε γνωρίζει, εξετάζει και αποδομεί τόσο καλά τα tropes του είδους ενώ ταυτόχρονα τα αναδεικνύει και τα σέβεται, όσο το Kill του Kihachi Okamoto. Το Kill, όπως και το Goyokin (με διαφορετικό τρόπο) ανήκουν σε μια περίοδο κοινωνικής αναταραχής στην Ιαπωνία, όπου πολλές κυρίαρχες απόψεις, θεωρίες, παραδόσεις, ακόμα και θεσμοί, αναδιαμορφώθηκαν. Τα Chanbara films, με τον δικό τους τρόπο, κατανόησαν αυτές τις αλλαγές και τις αποτύπωσαν με το σπαθί στο χέρι.
8- 13 Assassins (2010)
Ο Τakeshi Miike είναι γνωστός μας από πολλά, ετερόκλητα μεταξύ τους projects. Προσωπικά θα ξεχώριζα την live action διασκευή του anime Blade of The Immortal ή το εκρηκτικό Yakuza Apocalypse. Όμως, η αλήθεια είναι πως η καλύτερη ταινία του, και μία από τις καλύτερες του είδους είναι το 13 Αssassins του 2010. Αποτελώντας ουσιαστικά remake της ομώνυμης, κλασικής ταινίας του 1963 από τον Eiichi Kudo, καταφέρνει να αναζωογονήσει την ιστορία και να της δώσει ένα νέο συναισθηματικό βάθος, πέρα από τη φρεσκάδα της εικόνας.
7 – Samurai I: Musashi Miyamoto (1954)
Υπάρχει μια ολόκληρη τριλογία ταινιών του Hiroshi Inagaki που αφηγείται τη ζωή του διάσημου ξιφομάχου και φιλοσόφου Musashi Miyamoto, του επονομαζόμενου και Άγιου των Σπαθιών. Αν και όλες είναι εξαιρετικές, η πρώτη είναι κατά γενική ομολογία η καλύτερη. Εδώ βλέπουμε την ταπεινή καταγωγή του Musashi (τον οποίο υποδύεται ο απόλυτος κινηματογραφικός σαμουράι, Toshiro Mifune) από φυγά σε σαμουράι και την, κυρίως πνευματική, εκπαίδευση και καλλιέργεια. Δεν είναι τυχαίο επίσης το ότι η ταινία έχει λάβει Όσκαρ. Η συνολική εικόνα της ταινίας παραμένει αγέραστη και η ερμηνεία του Mifune εμβληματική.
6 - Zatoichi (2003)
Υπάρχουν πάνω από 20 ταινίες με πρωταγωνιστές τον τυφλό και εντυπωσιακά φονικό πολεμιστή Zatoichi. Από αυτές, η καλύτερη, παραδόξως, είναι το soft reboot του 2003. Εδώ γράφει, σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί ο ασταμάτητος Takeshi Kitano. Ο ακούραστος Kitano, καταφέρνει και παραδίδει μια ταινία με απίστευτη, γρήγορη δράση, χιούμορ, κοινωνικό δράμα, υπαρξιακές και κοινωνικές ανησυχίες και αναζητήσεις. Υπερβολικά πολλά subplots δένουν αρμονικά, ενώ η ταινία αρνείται πεισματικά να κατασταλάξει σε ένα μόνο ύφος, καταφέρνοντας να ισορροπεί μεταξύ όλων. Για αυτή την ταινία ο Kitano κέρδισε τον Ασημένιο Λέοντα Σκηνοθεσίας στη Βενετία. Beat Takeshi; Πολύ δύσκολο.
5 - The Twilight Samurai (2002)
To The Twilight Samurai η αλήθεια είναι πως δεν έχει τόση δράση όσο οι άλλες ταινίες της λίστας. Και είναι από επιλογή ένα τέτοιο, δύσκολο στοίχημα, για ένα είδος που έγινε δημοφιλές από τη λάμψη των κατάνα. Όμως η ταινία του Yoji Yamada, τοποθετημένη χρονικά στη δύση των ίδιων των σαμουράι, είναι ένα μειλίχιο βλέμμα αποχαιρετισμού και απολογισμού σε μια ολόκληρη εποχή ταραχών. Του πώς οι μνήμες και τα τραύματά τους θα επηρεάσουν το μέλλον. Με τις έντονες και βαθιά συναισθηματικές ερμηνείες των Hiroyuki Sanada και Rie Miyazawa, η ταινία κέρδισε 12 βραβεία στην Ιαπωνία, ενώ προτάθηκε και για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. Γενικά, όποτε ο Hiroyuki Sanada (Shogun) έχει χώρο να απλώσει το ταλέντο του, το σινεμά κερδίζει.
4 - Samurai Rebellion (1967)
Ξανά Mifune (προφανώς). Αυτή τη φορά έχουμε μια πολύ δύσκολη θεματική: την άρνηση ενός σαμουράι να πράξει το καθήκον του, παρακινημένος από προσωπικούς λόγους και τις συνέπειες αυτής της απόφασης. Μια ταινία για την εξουσία και, πιο σημαντικό, στην αντίσταση σε αυτή. Πιο ρεαλιστικό, ιστορικό και σκληρό genre film, το Samurai Rebellion του Masaki Kobayashi είναι μια πανέμορφη ταινία, τόσο οπτικά όσο και θεματικά. Της αξίζει απόλυτα το 100% που έχει στο Rotten Tomatoes…
3- Yojimbo (1961)
Θα μπορούσαμε να γεμίσουμε τη λίστα με ταινίες του Akira Kurosawa και δεν θα ήμασταν εκτός από το θέμα του κειμένου. Για την ακρίβεια, μπήκαν περιορισμοί ακριβώς για να μη γίνει αυτό. Όμως ο Αυτοκράτορας του ιαπωνικού σινεμά προφανώς δε θα μπορούσε να λείπει, με ένα από τα πιο γνωστά του έργα, το επικό Yojimbo. Η συγκεκριμένη ταινία στη Δύση αγαπήθηκε όσο λίγες και διασκευάστηκε σε western 2 φορές, με τη μία από αυτές να είναι το A Fistful of Dollars του Sergio Leone. Η άλλη, το Django του 1966, αργότερα επαναδιασκευάστηκε από τον Quentin Tarantino. Εδώ έχουμε ένα film τόσο άψογο τεχνικά και σεναριακά που ουσιαστικά λειτουργεί σα μετρητής σαμουραι-σύνης για τα υπόλοιπα
2 - Harakiri (1962)
Ξανά Masaki Kobayashi, ένας σκηνοθέτης για τον οποίο ίσως δε μιλάμε όσο έπρεπε, ακόμα και τώρα που ο ιαπωνικός και γενικά ο ασιατικός κινηματογράφος γνωρίζει μια άνθιση. Όπως και να έχει, μπορεί το Samurai Rebellion να είναι μια πανέμορφη ταινία σαμουράι, όμως το αδιαμφισβήτητο αριστούργημα του Masaki Kobayashi είναι το Harakiri. H σκληρή αυτή ταινία ασχολείται με αυτό που λέει ο τίτλος της: την τελετουργική αυτοκτονία (seppuku) ενός ronin μπροστά στον άρχοντα του. Μια λεπτομερής, εσωτερική αλλά και κοινωνική αφήγηση που φτάνει στον πυρήνα των tropes του είδους αλλά και της ιαπωνικής παράδοσης συνολικά. Γενικότερα must-watch ως ταινία, ακόμα και αν δεν έχετε δει καμία ταινία με σαμουράι στη ζωή σας.
1 - Seven Samurai (1954)
Προφανώς. Μία από τις πιο εμβληματικές και influential ταινίες του κόσμου, ανεξαρτήτως είδους, το αριστούργημα του Akira Kurosawa δε χρειάζεται συστάσεις. Οι περισσότερες ταινίες δράσης, ακόμα και αν δεν το καταλαβαίνουν, ακολουθούν τα χνάρια του ενώ παραμένει η αγαπημένη ταινία σκηνοθετών του βεληνεκούς του Martin Scorsese. Kαι όλα αυτά από την προσπάθεια ενός σαμουράι να σώσει ένα χωριό από ληστές «συγκεντρώνοντας μια ομάδα».
