Αναρωτήθηκες ποτέ αν η σεξουαλική σου επιθυμία είναι η συνήθης, αν τα γεννητικά σου όργανα είναι όμορφα ή, απλώς, φυσιολογικά; Γιατί μερικές φορές χρειάζεσαι λίγο περισσότερο χρόνο να ανταποκριθείς σε ένα σεξουαλικό ερέθισμα, γιατί η ύγρανσή σου δεν είναι πάντα αντίστοιχη της επιθυμίας που νιώθεις – άλλοτε περισσότερη, άλλοτε πολύ, πολύ λιγότερη; Αναρωτήθηκες ποτέ αν είναι δυνατό να βελτιώσεις την ποιότητα του σεξ που κάνεις και της σεξουαλικής ευχαρίστησης που νιώθεις και, το κυριότερο, με ποιους τρόπους μπορείς να το πετύχεις; Εάν ναι, τότε το Έλα Όπως Είσαι, το non-fiction βιβλίο της συμβούλου σεξουαλικής υγείας και Διδάκτορος του Πανεπιστημίου της Ιντιάνα, Δρ. Emily Nagoski, είναι για εσένα.
Το Έλα Όπως Είσαι, που κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πουά, σε μετάφραση Μαρίας Τσιρωνά, και που αποτελούσε μάλιστα μία από τις προτάσεις/αναφορές του (ειδώλου) Maeve στο Sex Education, υπόσχεται να καταρρίψει όλα τα συντηρητικά κοινωνικά αφηγήματα που απομακρύνουν τις γυναίκες από τη βελτιστοποίηση της σεξουαλικής τους ευημερίας και να τις κατευθύνει προς τον δρόμο του πληρέστερου, καλύτερου σεξ (spoiler alert: το πετυχαίνει).
Μέσα από μυθιστορηματοποιημένα σενάρια βασισμένα σε αληθινές ιστορίες και εμπειρίες ασθενών της, παράθεση ερευνών, φύλλα εργασίας και ερωτηματολόγια, η Nagoski επιχειρεί να καταστήσει εύκολα κατανοητή στο μη ειδικευμένο αναγνωστικό κοινό μια νέα, καινοτόμα επιστήμη της σεξουαλικής υγείας και, μέσα από βιολογικό/επιστημονικό αλλά και κοινωνιολογικό πρίσμα, να ρίξει φως στους μηχανισμούς που βρίσκονται πίσω από τη σεξουαλική επιθυμία. Ξεκινά εστιάζοντας όχι στις διαφορές μεταξύ των φύλων, ανατομικές, αισθητηριακές ή συμπεριφορικές, αλλά στις ομοιότητες: μια από τις βασικές θέσεις της είναι ότι τα γεννητικά όργανα όλων είναι κατασκευασμένα από τα ίδια μέρη, οργανωμένα με διαφορετικό τρόπο, κανένα αιδοίο δεν είναι αφύσικο, υπερβολικά «αρρενωπό», μεγάλο ή μικρό, και όλες οι γυναίκες χρωστούν στον εαυτό τους να αγκαλιάσουν και να αγαπήσουν το σώμα τους ακριβώς όπως είναι.
Γράφει για τον μηχανισμό σεξουαλικού γκαζιού και φρένων, υπαιτίου για κάθε αύξηση ή μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας, και για τις αιτίες που κρύβονται πίσω από την ενεργοποίησή του: το στρες, η κούραση και η πίεση της καθημερινότητας, το άγχος απόδοσης και η ανασφάλεια γύρω από το σώμα είναι μόνο μερικοί από τους λόγους που το μυαλό σταματά ή αργεί να ανταποκριθεί στα σεξουαλικά ερεθίσματα. Την Nagoski επίσης απασχολεί το τραύμα και πώς οι επιζήσασες από σεξουαλική παρενόχληση, κακοποίηση ή βιασμό ενδέχεται να βιώνουν την πιθανότητα του σεξ ως απειλή, με αποτέλεσμα ο μηχανισμός παγώματος του σώματος να ενεργοποιείται ή οι ίδιες να οδηγούνται σε ψυχαναγκαστικές, εκ νέου τραυματικές σεξουαλικές συμπεριφορές.
Γράφει για την κουλτούρα απόκρυψης και κατεύνασης των έντονων συναισθημάτων, που διατρέχει ολόκληρο τον δυτικό πολιτισμό και αφορά κατά κύριο λόγο τις γυναίκες – εκείνες πολιτισμικά θεωρούνται υπεύθυνες της ηρεμίας των συντρόφων τους, εκείνες οφείλουν να δίνουν χώρο στην οργή των αντρών να εκτονωθεί όσο οι ίδιες καταπνίγουν το στρες και τη λύπη τους, και ως αναμενόμενον, εκείνες είναι που βιώνουν περισσότερα προβλήματα σεξουαλικής απόκρισης και επιθυμίας. Όπως η Nagoski μας διαβεβαιώνει, οι λόγοι δεν είναι βιολογικοί, ορμονικοί ή ανατομικοί, αλλά αμιγώς κοινωνικοί – είναι η πατριαρχία, ηλίθιε – και γι’ αυτό αφιερώνει εκτενές μέρος του βιβλίου στην ανάλυση της πολιτισμικής επίδρασης στη σεξουαλική επιθυμία. Το πόσο σεξ επιθυμούμε βρίσκεται σε άμεση αιτιώδη σχέση με όλα τα συστήματα αξιών και πολιτισμικά οικοδομήματα που έχουν εγκαταστήσει εντός μας η οικογένεια, η εκπαίδευση, η πολιτική και η κουλτούρα: το sex negativity, ο πουριτανισμός, το slut shaming και το ανδροκεντρικό αφήγημα για τη σεξουαλική πράξη αποκλειστικά ως διείσδυση είναι μόνο μερικά από τα ιδεολογήματα που οι γυναίκες έχουμε ακουσίως εσωτερικεύσει στον τρόπο με τον οποίο προσλαμβάνουμε το σεξ.
Το ζήτημα της αυτοεικόνας απασχολεί επισταμένως την Nagoski: τα πολιτισμικά μηνύματα των ΜΜΕ και της κοινωνίας εν γένει που προστάζουν τις γυναίκες να μισούν το σώμα τους, να συμμορφωθούν στο κοινωνικά επιβαλλόμενο πρότυπο ομορφιάς και να προσπαθούν διαρκώς να εξαλείψουν οποιαδήποτε ατέλεια, το ιδεολογικό οικοδόμημα που τιμωρεί όσες γυναίκες τολμήσουν να συμφιλιωθούν με το σώμα τους και να αγαπήσουν τον εαυτό τους με την ταμπέλα της φαντασμένης σκύλας –«οι γυναίκες έχουμε την πολιτισμική άδεια να κριτικάρουμε τους εαυτούς μας, αλλά τιμωρούμαστε αν τους επαινέσουμε, αν τολμήσουμε να πούμε ότι μας αρέσει ο εαυτός μας έτσι ακριβώς όπως είναι». Οι γυναίκες, ιδίως από την εφηβεία και έπειτα, διαμορφωνόμαστε με το ιδεολογικό πρότυπο της μόνιμης αυτοκριτικής σκέψης και, όσο και αν θεωρητικά προκρίνουμε το body positivity, εν τοις πράγμασι μια τέτοια προσέγγιση προς τις εαυτές μας είναι και η δυσκολότερη να επιτευχθεί. Αν σε όλο αυτό προσθέσεις την κουλτούρα αρνητικότητας προς το σεξ (sex negativity), τον συντηρητισμό και τα αντανακλαστικά αισθήματα ντροπής, μετάνοιας και αηδίας που αυτός συνδέει με τις σεξουαλικές πρακτικές, μπορείς να καταλάβεις καλύτερα γιατί το σεξουαλικό φρένο των γυναικών ενεργοποιείται ευκολότερα απ’ ότι των αντρών εντός της πατριαρχίας.
Εκτός από το κοινωνικό/ιδεολογικό πλαίσιο, η Nagoski παρουσιάζει και το αμιγώς βιολογικό: επεξηγεί, με τρόπο επιστημονικό αλλά εύληπτο, τον μηχανισμό της ασύμφωνης διέγερσης, δηλαδή της αναντιστοιχίας ανάμεσα στη σεξουαλική επιθυμία και την απόκριση των γεννητικών οργάνων, και ρίχνει φως στους ευρέως διαδεδομένους αλλά και τόσο επικίνδυνους κοινωνικά μύθους που θέλουν την ύγρανση να βρίσκεται σε αιτιώδη συνάφεια με την επιθυμία. Αποτέλεσμά τους είναι οι γυναίκες που βιώνουν μια τέτοια αναντιστοιχία να αισθάνονται λειψές, προβληματικές, ή, στο ζοφερότερο σενάριο, θύματα βιασμού να κατηγορούνται ότι είχαν δώσει τη συναίνεσή τους. Η Nagoski εξηγεί, επίσης, τη διαφορά μεταξύ αυθόρμητης και ανταποκρινόμενης επιθυμίας και καταρρίπτει το κυρίαρχο αφήγημα που θέλει την άμεση επιθυμία να είναι η μόνη υγιής– αυτό που η Nagoski λέει στις γυναίκες αναγνώστριές της είναι Έλα Όπως Είσαι είσαι όμορφη και φυσιολογική ακριβώς όπως είσαι, επίτρεψε στο σώμα σου να υπάρξει με τον δικό του τρόπο.
Το βιβλίο θα μπορούσε βέβαια να επικριθεί ως μη συμπεριληπτικό, καθώς επικεντρώνεται αποκλειστικά στις cis γυναίκες και όχι σε φυλομεταβατικά ή non–binary άτομα – παρότι η συγγραφέας κάνει το σχετικό disclaimer στην αρχή του βιβλίου, η εστίασή της αυτή περιορίζει αρκετά το φάσμα της σεξουαλικής εμπειρίας στο οποίο αναφέρεται.
Εντούτοις, το Έλα Όπως Είσαι είναι ένα βιβλίο πλούσιο σε πληροφορία, ριζοσπαστικό και ενδυναμωτικό, ένα εγχειρίδιο που, μέσα από ενδελεχή μελέτη και επιστημονική τεκμηρίωση, υπόσχεται να βοηθήσει τις γυναίκες όχι απλώς να κάνουν καλύτερο σεξ, αλλά και να έρθουν περισσότερο σε επαφή με το σώμα και τα συναισθήματά τους, να βελτιώσουν την αυτοεικόνα τους, να αντιμετωπίζουν τις εαυτές τους λιγότερο επικριτικά και με περισσότερη αυτοσυμπόνια, να απομακρύνουν το ηθικολογικό πέπλο που βρίσκεται ανάμεσα στις ίδιες και την ύψιστη ευχαρίστηση και απόλαυση, σεξουαλική και μη.
Το Έλα Όπως Είσαι είναι ένα βιβλίο – καταπέλτης, μια φεμινιστική, βαθιά πολιτικοποιημένη, διεπιστημονική σπουδή πάνω στη σεξουαλική επιθυμία, ένα βιβλίο που κάθε γυναίκα οφείλει να έχει στη βιβλιοθήκη της.
