Ινκάλ ξανά! Τι και ποιοί
Τα ΕΒΚ του 2024 είδαν και ως υποψηφιότητα τη μεταφρασμένη έκδοση του Incal, σε μετάφραση του Χρήστου Τσέλιου για τις εκδόσεις Anubis. Μπορεί η συγκεκριμένη έκδοση να έχει το κλασικό comic (δυστυχώς) σπασμένο σε 2 μέρη, είναι όμως μια τέλεια ευκαιρία να ξαναδούμε το επικό έργο που σημάδεψε την 9η Τέχνη και, όπως ακούγεται, θα γίνει και σύντομα ταινία από τον Taika Waititi (Our Flag Means Death, Jojo Rabbit)
Το Incal είναι ένα κλασικό comic — η φράση αυτή είναι τόσο κλισέ που δεν σημαίνει και πολλά αλλά είναι αλήθεια. Aποτελεί παιδί δύο ιδιοφυιών των comic και της ποπ κουλτούρας γενικότερα (Alejandro Jodorowsky & Moebius) σε μια από τις καλύτερες περιόδους της ζωής τους. Με το σενάριο του σε αυτό το comic, ο Jodorowsky, γνωστός μέχρι τότε για αβαντ γκαρντ ταινίες όπως το El Topo και το Holy Mountain, έγινε ευρύτερα γνωστός και ξεκίνησε το ευρύτερο Jodoverse με τεράστιες επιτυχίες στα comic όπως το Metabarons και το Technopriests. Ο Moebius (παρατσούκλι του Jean Giraud), ήδη σχετικά γνωστός από το γουέστερν comic Blueberry και με κάποια πρώτα δείγματα στην επιστημονική φαντασία, με το Incal καθιερώθηκε ως μια από τις κορυφαίες μορφές του ευρωπαϊκού comic.
Τι συμβαίνει στο Incal;
Όποιος και όποια διαβάσει το Incal σήμερα για πρώτη φορά, θα βρει άπειρες αναφορές, ιδέες αλλά και αισθητική που επηρέασε την επιστημονική φαντασία (και όχι μόνο) των τελευταίων 40 χρόνων. Θα βρει επιρροές πάνω στο Star Wars, το Blade Runner, το Fifth Element, ακόμα και πάνω στις πρόσφατες ταινίες Dune (εκεί όμως πρόκειται για αντι-δάνειο και θα επιστρέψουμε σε αυτό παρακάτω).
Το Incal διηγείται την ιστορία του John DiFool (pun intended), ενός ιδιωτικού ντετέκτιβ, λίγο απατεωνίσκου, λίγο αποτυχημένου ο οποίος έρχεται σε επαφή τυχαία με το Incal του Φωτός, ένα μυστηριώδες αντικείμενο που το αναζητούν οι πιο ισχυροί οργανισμοί και άτομα στο σύμπαν. Η πλοκή εξελίσσεται ταχύτατα και με διαρκή άλματα καθώς το Incal, που έχει δική του συνείδηση, παρασέρνει τον John και όσους άλλους χαρακτήρες συναντήσει στην πορεία, σε μια παράλογη περιπέτεια μέχρι να αποκαλυφθεί (ή και όχι) η πραγματική φύση του. Στην πορεία της περιπέτειας, αποκαλύπτεται ένα κομμάτι του lore αυτού του σύμπαντος, συναντάμε για πρώτη φορά τον Μεταβαρόνο, τον Kill Wolfhead, τους Technopriests και τους αηδιαστικούς Berg. Σε όλα αυτά που εμφανίζονται αποσπασματικά, ο Jodorowsky βασίστηκε για να χτίσει μετέπειτα το Jodoverse.
Ένα έργο που ανήκει σε όλα τα είδη - και ταυτόχρονα σε κανένα
Το Incal αρνείται κάθε εύκολη κατηγοριοποίηση. Έχει τα τυπικά χαρακτηριστικά μίας space opera και ενός έπους της επιστημονικής φαντασίας αλλά αυτό είναι η μία μόνο πλευρά. Οι πόλεις στις οποίες περιδιαβαίνει ο John DiFool είναι δυστοπικές και βάναυσες, με νέες μορφές καταπίεσης από την υπερ-εξελιγμένη αστυνομία αλλά και εξευτελισμού των πιο αδύναμων. Ταυτόχρονα, το Incal έχει ένα έντονο στοιχείο υπερβολής και σάτιρας στα πάντα: απέναντι στην κατανάλωση, την εξουσία, το πάθος για «διασκέδαση» αλλά και την αγάπη για την τεχνολογία. Το τελευταίο είναι βασικό στοιχείο του σύμπαντος αυτού όπως ενσαρκώνεται στην πολιτικο-θρησκευτική εξουσία των Technopriests, μιας σέχτας που τηρεί ένα θρησκευτικό τελετουργικό γύρω από τις πιο καταστροφικές εκδοχές της τεχνολογίας.
Φαίνεται ότι στην καρδιά του Incal, βρίσκεται το χίπικο και ανυπότακτο πνεύμα των 60s που επηρέασε βαθιά τους δύο δημιουργούς του, όχι με τους όρους μιας σαφούς πολιτικής στράτευσης αλλά με την πεποίθηση ότι η πνευματικότητα και η σύνδεση του ανθρώπου με το περιβάλλον του βρίσκονται σε ριζική αντίθεση με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και τον εξορθολογισμό της εξουσίας. Η τεχνολογία είναι πανταχού παρούσα στο Incal αλλά σχεδόν πάντα ως ανταγωνιστής στο ταξίδι των ηρώων μας. Έτσι, το ίδιο το Incal, ως ο πραγματικός πρωταγωνιστής, μπορεί να διαβαστεί ως μια ριζοσπαστική απόρριψη της σύμπλευσης τεχνολογίας-εξουσίας αλλά ίσως και της τεχνολογίας γενικότερα. Διαβάζοντας το comic, γρήγορα συνειδητοποιεί κανείς ότι το Incal δεν είναι ένα πράγμα και το ερώτημα της φύσης του έχει ταλαιπωρήσει –και θα συνεχίσει να ταλαιπωρεί– όσους ασχολούνται με τα comic.
Φυσικά, ακριβώς λόγω της χίπικης κουλτούρας των δημιουργών του, το Incal δεν αντιπροσωπεύει μια εναλλακτική σε έναν κόσμο καταπίεσης. Περισσότερο είναι μια διάθεση φυγής στην πνευματικότητα και στον μυστικισμό — σταθερά θέματα με τις ταινίες και τα comic του Jodorowsky. Το ταξίδι μες το σύμπαν γίνεται συγχρόνως ένα ταξίδι στο εσωτερικό του ίδιου του Incal και της ανομοιογενούς ομάδας που το ακολουθεί. Δεν είναι ακριβώς ανορθολογικό ούτε θρησκευτικό (αν και έχει σαφώς τέτοιες αναφορές) αλλά αναζήτηση μιας μετα-ορθολογικότητας που, αναμενόμενα, δεν καταλήγει κάπου. Με βάση αυτό βέβαια, μπορούμε να βρούμε πάνω στο Incal τόσο τη στάμπα των ριζοσπαστικών 60s όσο και μια προοικονομία του μεταμοντέρνου και εκνευριστικού New Age των 90s που το ακολούθησε.
Ένα σχέδιο οριακά υπερβατικό
Όπως το ίδιο το Incal κρύβει πολύ περισσότερα μυστικά από όσα φαίνονται αρχικά, έτσι το σχέδιο του Moebius σε ξεγελάει. Με την πρώτη ματιά, είναι ιδιαίτερα απλό· αποφεύγει τις σκιές, δεν έχει λεπτομέρειες, η γραμμή είναι πολύ λιτή, ειδικά στα πρόσωπα και τους χαρακτήρες. Στις πρώτες σελίδες κυριαρχεί το λευκό και το κίτρινο και δεν έχουμε έντονες χρωματικές αντιθέσεις. Όσο όμως το ταξίδι προχωράει και γίνεται πιο σουρεαλιστικό, βγαίνει στην επιφάνεια όλο το μεγαλείο του Moebius. Τα πάνελ γίνονται όλο και πιο φορτωμένα με χρώμα, ιδέες και κίνηση. Κάθε καρέ είναι τόσο έντονο και δυναμικό που «απαιτεί» τον χρόνο και την προσοχή των αναγνωστών. Όσο τα περιβάλλοντα των πλανητών γίνονται όλο και πιο παράδοξα, τόσο αναδεικνύεται η ικανότητα του Moebius να φτιάχνει νέους, απόκοσμους κόσμους — ίσως αυτή η ικανότητα του στο απόκοσμο, μαζί με τον ιδιαίτερο τρόπο του να σχεδιάζει πρόσωπα, είναι αυτό που έκαναν την τέχνη του Moebius να ξεχωρίζει περισσότερο από κάθε άλλη. Καθώς η ιστορία κορυφώνεται, ο Moebius καταθέτει μερικά από τα πιο καθηλωτικά ολοσέλιδα καρέ που έχουμε δει σε comic, που συνδυάζονται τέλεια με την αποκρυφιστική κατάληξη της ίδιας της ιστορίας. Δεδομένου μάλιστα ότι ο Jodorowsky δεν έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στους διαλόγους, ίσως το Incal μπορεί να διαβαστεί, από ένα σημείο και μετά, ως ένα silent comics, αφήνοντας όλο το βάρος να πέσει στα σκίτσα και στις ιδέες του Moebius.
Ιncal και Dune - Μια αποτυχία που άλλαξε την Ιστορία
Όπως ειπώθηκε και προηγουμένως, πολλά θα θυμίσουν στους αναγνώστες Dune και όχι τυχαία — οι Jodorowsky-Moebius είχαν συνεργαστεί στην αποτυχημένη προσπάθεια του πρώτου να μεταφέρει το Dune στη μεγάλη οθόνη. Μια αποτυχία τόσο φαντασμαγορική (ενεπλάκησαν ονόματα για ηθοποιούς από τον Orson Welles μέχρι τον Dali και τους Pink Floyd για το soundtrack) που έβγαλε τη δική της ταινία, το Jodorowsky’s Dune του 2013. Τίποτα όμως δεν πάει χαμένο και πολλά από τα σκίτσα του Moebius χρησιμοποιήθηκαν είτε αυτούσια είτε ως πηγή έμπνευσης για το Incal.
To Incal στα ελληνικά
H ελληνική μετάφραση του Χρήστου Τσέλιου για τις εκδόσεις Anubis στέκεται αρκετά καλά απέναντι στο ίδιο το κείμενο, το οποίο βέβαια χρησιμοποιεί πολλές ελληνικές λέξεις (Tεχνοιερείς, Μεταβαρώνοι κτλπ). Παράλληλα βέβαια πολλές, λεπτότερες έννοιες ή ακόμα και λογοπαίγνια (το όνομα του Difool λόγου χάρη) χάνονται, ενώ δεν υπάρχει και μια πρόβλεψη της επιμέλειας να διασωθούν έστω ως σημειώσεις.
Σε κάθε περίπτωση, το Incal είναι μια δουλειά που είναι απαραίτητο να υπάρχει σε κάθε βιβλιοθήκη, με τη μία ή την άλλη μορφή.
