Η Ταναναρίβη των Mark Eacersall (σενάριο) και Sylvain Vallée (σχέδιο) αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά (και σίγουρα πιο αγαπημένα) γαλλικά κόμικς των τελευταίων χρόνων. Έχει βραβευτεί από το BDGest με το βραβείο Καλύτερου Κόμικς Αυτοτελής Ιστορίας 2022 και βραβείο Voyage 2022 που διοργανώθηκε από το SNCF και την ένωση A Tours de Bulles, ενώ οι δημιουργοί έχουν λάβει μια σειρά διακρίσεων, μεταξύ αυτών και στην Ανγκουλέμ. Την πραγματική του αξία όμως τη διαπιστώσαμε ιδίοις όμμασοι στην Ελλάδα όταν, λίγους μήνες πριν ήρθε στη χώρα μας από τις εκδόσεις Μικρός Ήρως (σε μετάφραση της Τατιάνας Ραπακούλια) και εξαντλήθηκε. Τώρα, με αφορμή την επανακυκλοφορία του, στη 2η χιλιάδα πια, δράττουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε για ένα κόμικ που μας έκανε να συγκινηθούμε όσο λίγα.
Ταξίδι στην Ταναναρίβη - ξανά
Η Ταναναρίβη είναι η πρωτεύουσα της Μαδαγασκάρης. Αλλά για τον Αμεδαίο Πτι-Ζαν, συνταξιούχο συμβολαιογράφο, η Ταναναρίβη είναι ένα σύμβολο της ζωής που δεν έζησε: μιας ζωής, όπως την περιγράφει ο ίδιος, γεμάτη “περιπέτειες, αλμυρό νερό και περίεργους ανθρώπους”. Ο γείτονας και φίλος του, Τζο (Τζόζεφ Γκαστόν Σενιέ) γεννήθηκε στην Ταναναρίβη και έζησε μια τέτοια ζωή ταξιδεύοντας τις εφτά θάλασσες, κάνοντας κάθε πιθανή και απίθανη δουλειά, ζώντας σαν τυχοδιώκτης του 20ου αιώνα. Μέσα από τις ιστορίες που διηγείται ο Τζο, ο Αμεδαίος παίρνει μια γεύση μιας άλλης ζωής, τελείως διαφορετικής από την ήρεμη και μονότονη δική του – απόλυτα ταιριαστή στο επάγγελμα του που τελικά σιχάθηκε. Ακούγοντας τις ιστορίες, ο Αμεδαίος πλάθει την Ταναναρίβη ως ένα μαγικό μέρος που οι άνθρωποι περιστοιχίζονται από άγρια ζώα, ζουν μες τη ζούγκλα και ρισκάρουν τη ζωή τους. Μέχρι που ο Τζο θα πεθάνει, αφήνοντας ένα κενό στη ζωή του φίλου αλλά και ένα μυστήριο, «κατάλληλο» για έναν συμβολαιογράφο: ένα άγνωστο παιδί που δικαιούται την κληρονομιά και τα ίχνη του έχουν χαθεί — η «βαριά» κληρονομιά αποτελείται από τεύχη ενός κόμικς-απομίμηση του Τεν Τεν που είναι πλέον σπάνια.
Ο Αμεδαίος που έχει ζήσει μια ήσυχη, μικροαστική ζωή, ταράζει τον περίγυρο του όταν ξεκινάει μια «περιπέτεια» · ο ίδιος φαντάζεται ταξίδι στην Ταναναρίβη και σε τροπικά μέρη που πρωταγωνιστούσαν στις ιστορίες του φίλου του. Η πραγματικότητα, πιο πεζή αλλά και συναρπαστική με τον τρόπο της, θα τον φέρει σε ληξιαρχεία, σπίτια ηλικιωμένων –όπου παριστάνει τον αστυνομικό μιμούμενος τηλεοπτικές σειρές– αλλά και σε μία λέσχη βετεράνων για να αποκαλύψει όσα μπορεί από το μυστηριώδες παρελθόν του φίλου του στη Λεγεώνα των Ξένων και στη γαλλική συντριβή στο Βιετνάμ. Στο δικό του «ταξίδι του ήρωα», ο συνταξιούχος συμβολαιογράφος θα έρθει αντιμέτωπος πρώτα με τη δική του αφέλεια –συνειδητοποιώντας πόσα ψέματα και ανακρίβειες πίστεψε για χρόνια– με τη σκληράδα ενός κόσμου που τον βλέπει σαν ένα περίεργο και ξοφλημένο γέρο αλλά και την προδοσία, καθώς θα έρθει ένα μυστικό που θα τον τραυματίσει.
Ένα μαγευτικό σχέδιο που σε ξανανιώνει
Όλα αυτά έρχονται πλαισιωμένα με ένα εξαιρετικό σχέδιο που αποδίδει τα δύο επίπεδα που κινείται διαρκώς ο Αμεδαίος: πεζή, δυσκίνητη καθημερινότητα μαζί με εξωτική περιπέτεια και τολμηρούς ανθρώπους. Οι ελέφαντες και οι καμηλοπαρδάλεις που ζωντανεύουν στη φαντασία του Αμεδαίου έρχονται σε διαρκή αντίθεση με το πληκτικό, αστικό περιβάλλον και την εξάντληση και παραίτηση όλων των προσώπων που θα συναντήσει τελικά στο ταξίδι του. Η αντίθεση αυτή γίνεται ιδιαίτερα έντονη από το ζωηρό και λεπτομερές σχέδιο του Sylvain Vallée και τα χρώματα της Delf. Μέσα σε υπέροχα καρέ, τα τροπικά τοπία εισβάλλουν στη ζωή του Αμεδαίου ενώ πλένει τα δόντια του και η φιγούρα του (νεκρού πλέον) Τζο εμφανίζεται, σαν κράμα ηλικιωμένου Ιντιάνα Τζόουνς και Λούκυ Λουκ, μέσα σε βρώμικες πολυκατοικίες να συνοδεύει τον φίλο του. Συνολικά, το σχέδιο πρόκειται για την κλασική και χαρακτηριστική γραμμή των γαλλοβελγικών κόμικς στην πιο ρεαλιστική και δουλεμένη εκδοχή της — με αυτό τον τρόπο αποδίδει εξαιρετικά την αίσθηση μαγικού ρεαλισμού που θέλει να προσδώσει η ιστορία.
Ας Περιμένει η Ταναναρίβη!
Όμως, στην Ταναναρίβη δεν υπάρχει εύκολη λύτρωση για τους χαρακτήρες μας και το ταξίδι στην εξωτική Μαδαγασκάρη αναβάλλεται διαρκώς. Στην καλύτερη, μένει μια γλυκόπικρη αίσθηση. Κανείς δεν μπορεί να κερδίσει πίσω τη «ζωή που δεν έζησε», κανείς δεν μπορεί να πάρει αναδρομικά τα ρίσκα που θα ήθελε να πάρει και η απομυθοποίηση του Τζον εντείνει την αίσθηση ματαίωσης· όταν σηκώσει λίγο το πέπλο μυστηρίου αυτής της φιγούρας, η εικόνα που σχημάτισε ο Αμεδαίος για τον φίλο του, θρυμματίζεται με χίλιους διαφορετικούς τρόπους. Η φυγή στο ηλιοβασίλεμα παραμένει προνόμιο των χαρακτήρων στα κόμικς, όχι των πραγματικών ανθρώπων — και οι χαρακτήρες μας είναι τελικά επαρκώς «πραγματικοί». Ακόμα και έτσι, μένει ένα ανοιχτό περιθώριο: ποτέ δεν είναι αργά να αλλάξεις τον εαυτό σου έστω και λίγο και ποτέ δεν είναι αργά για μια ακόμα (ή για μία πρώτη) περιπέτεια — ακόμα και αν σε πιάσει η μέση σου στην επιστροφή.