Αγαπάμε τα ταξίδια στον χρόνο. Τα αγαπάμε ως επιστημονική φαντασία, ως μηχανισμό αφήγησης, ως μέσο για να αναλογιστούμε πάνω στην αιτιότητα, στο ντετερμινισμό της ύπαρξης ή στην κβαντική, χαοτική απελευθέρωση. Τα αγαπάμε ως όχημα που μας βοηθά να εξερευνήσουμε τον ποπ μηδενισμό της εποχής μας, τα λατρεύουμε γιατί την ίδια στιγμή (σε ένα άλλο σύμπαν ; ) μας βοηθούν και να τον ξεπεράσουμε.
Με αφορμή λοιπόν την εντυπωσιακή αλλά τελικά κενόδοξη απόπειρα του Chistopher Nolan στο Tenet να εξερευνήσει αυτές τις λογικές, ξανα κοιτάμε λίγο τα χρονικά ταξίδια που σημάδεψαν τον κινηματογράφο (ή καλύτερα εμάς μέσω του κινηματογράφου) και αναρωτιόμαστε, not where, but when are we…
10 – Τime Machine (1960)
H πρώτη κινηματογραφική διασκευή του ομώνυμου βιβλίου του H.G. Wells, δια χειρός George Pal (Atlantis: The Lost Continent), αποτέλεσε λιγότερο σκέψη πάνω στον χρόνο ως αυτούσια έννοια και περισσότερο ως κοινωνική αφύπνιση. Ο H.G. Wells, θεμελιώδης συγγραφέας για την επιστημονική φαντασία και φανατικός αστός, προειδοποιούσε για την ακραία εκβιομηχάνιση και την απομάκρυνση του ανθρώπου από την παραγωγική διαδικασία, έως ότου και ο ίδιος γίνει εμπόρευμα (ή, όπως εδώ, τροφή). Η δυστοπία που περιγράφει ο Wells στη Μηχανή του Χρόνου (που ήταν και η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε ως έκφραση και από τότε καθιερώθηκε) αποτυπώθηκε με μια ψυχρή ματιά στην ταινία του Pal.
Το βιβλίο γνώρισε άλλη μία κινηματογραφική μεταφορά, το 2002, και αρκετές άλλες σε τηλεόραση, κόμικ και ραδιόφωνο.
9 – Bill & Ted’s Excellent Adventure (1989)
BE EXCELLENT TO EACH OTHER. Αυτή η απλή επιταγή αποτέλεσε τη βάση για ένα χωροχρονικό homage σε δεκάδες άλλες ταινίες και ανθρώπους που συναντούν ο Bill και ο Ted στο ταξίδι τους μέσα στον χρόνο και τον χώρο.
Από το άραγμα με τον Πλάτωνα, μέχρι το σκάκι και το Ούνο με τον διάβολο, είναι έκδηλο ότι η ταινία του Stephen Herek (101 Dalmatians, Critters, The Mighty Ducks) δεν παίρνει στα σοβαρά τον εαυτό της. Παίρνει όμως το κοινό και, πέρα από την εξαιρετική συμβουλή της, μας δίνει μια πολύ μεστή και χαβαλεδιάρικη χωροχρονική ιστορία, η οποία εκμεταλλεύεται όλα τα παράδοξα του χρόνου και κλείνει το μάτι και στους γνώστες τους αλλά και στον εαυτό της.
8 – Τime Bandits (1981)
Πολύ παρόμοια σε χιουμοριστική αντιμετώπιση του ταξιδιού στον χρόνο με το παραπάνω, η σουρεαλιστικά εκρηκτική ατμόσφαιρα της ταινίας του Terry Gilliam (Monty Python and the Holy Grail,Brazil) παρασύρει τα πάντα στο χρονικό της πέρασμα. Γέλιο, κλάμα, ενέργεια, όλα μπαίνουν στο χωνευτήρι του χρόνου και από τη μια στιγμή στην άλλη (ή μετά από δεκάδες χρόνια) ωριμάζουν. Απαραίτητη ταινία.
7- Looper
Μόνος μου αντίπαλος ο εαυτός μου. Κυριολεκτικά. Το πραγματικά ανησυχητικό με την ταινία του Ryan Johnson (Star Wars:Τhe Last Jedi, Κnives Out) δεν είναι η διαδικασία με την οποία εδώ γίνεται το ταξίδι στον χρόνο, αλλά το ότι το μέλλον και το παρελθόν έρχονται τόσο άμεσα και βάναυσα αντιμέτωποι. Γεμάτο έξυπνες ανατροπές (όπως κάθε καλή time travel ταινία), το Looper μας δίνει ένα Παρόν τόσο απορροφημένο με τον εαυτό που αδιαφορεί τελικά για τα πάντα εκτός από το Τώρα, τη μεγάλη τυραννία του οποίου καλούμαστε όλοι να αντιμετωπίσουμε, πολιορκημένοι από γελοίες ατάκες όπως «ζήσε την κάθε στιγμή».
Απέναντι σε αυτό έχουμε ένα μετανιωμένο μέλλον, στα όρια του θανάτου, που προσπαθεί να ζήσει έστω και σα (βιωμένη) μνήμη μέσα σε κάποιον άλλο.Οργή, θάνατος και φόβος, αυτό είναι κάτω από τα πιστολίδια και το (ας το αποδεχθούμε, κακό) μακιγιάζ του Joseph Gordon-Levitt (Project Power, The Dark Knight Rises).
6 – Back to the Future (1985)
Το Back to the Future του Robert Zemeckis (The Walk, Beowulf, Who Framed Roger Rabbit) έγινε, για πολλά χρόνια, η καθοριστική ταινία για όποιον ήθελε να σκεφτεί το time travel στη μαζική κουλτούρα. Το πώς δηλαδή θα μπορούσαν τα προβλήματα, ηθικά, φιλοσοφικά και πρακτικά, να αποδοθούν με μία ιστορία λίγο κάτω από δύο ώρες και το κοινό ταυτόχρονα να διασκεδάσει και να του μείνει κάτι.
Και, επειδή η πολιτισμική βιομηχανία κάνει κύκλους, το Back to the Future στέκεται ακόμα, ως ένα σχόλιο για μια κοινωνία που γυρνά ξανά και ξανά σε ένα παρελθόν, μόνο και μόνο για να ανακαλύψει πως αυτό δεν υπήρχε ποτέ και πρέπει τελικά να το φτιάξει η ίδια.
5 – 12 Μοnkeys (1995)
Υπάρχουν οι ταινίες που αξιοποιούν το ταξίδι στον χρόνο ως ένα απλό σεναριακό τέχνασμα και μετά το ξεχνάνε.
Υπάρχει και ο Terry Gilliam ο οποίος δημιουργεί μια οικολογική, time bending δυστοπία από την οποία τελικά δεν μπορούμε να βγούμε όσο και να το προσπαθούμε.
Ένας βαρύς, ντετερμινιστικός κυκεώνας πράξεων και φόβων συνθέτουν αυτή τη μηδενιστική ταινία, στην άκρη τελικά της οποίας ίσως αχνοφαίνεται και μια ελπίδα.
4 – Predestination (2014)
Mε μια εσάνς Gattaca λόγω Ethan Hawke (Τhe Magnificent Seven, Βefore Sunrise), η ταινία των αδερφών Spierig (Daybreakers, Undead) καταφέρνει να εξυψώνει ένα κυνηγητό στο χωροχρονικό ασυνεχές σε μια καταγιστική… ενδοσκόπηση της ανθρώπινης κατάστασης ανά τα χρόνια.
Με μια πολύ γοητευτική σκηνοθετική ματιά και μια υποδειγματική, δεδομένου και του budget, παραγωγή, το Predestination είναι μία ταινία που κάθε φαν του είδους πρέπει να δει.
3 – Donnie Darko (2001)
Μία από τις πιο δημοφιλείς ταινίες του είδους της, ίσως όχι για τους λόγους που πρέπει, το Donnie Darko ασχολείται περισσότερα με τα συναισθήματα απόγνωσης και θυμού όσων ετοιμάζονται να κάνουν το «άλμα» στο μέλλον. Για όσους ετοιμάζονται για το άγνωστο. Για την ενηλικίωση σε έναν κόσμο που αλλάζει και που, τελικά, δε φτιάχτηκε για εμάς. Καμία άλλη ταινία δεν υλοποίησε τόσο όμορφα το «ο κόσμος για τον οποίο εκπαιδευτήκαμε δεν υπάρχει πια, δεν υπήρξε ποτέ».
Αυτά για τους ακομπλεξάριστους ανθρώπους.
Η ταινία του Richard Kelly στιγμάτισε μια γενιά και συνεχίζει να αποτελεί rite of passage, μια κινηματογραφική «τελετή ενηλικίωσης» από την οποία περνάς όχι για να απορρίψεις τον προηγούμενο εαυτό σου, ούτε για να προχωρήσεις σε «σοβαρές ταινίες» αλλά να εκτιμήσεις και τις πρώτες και τις δεύτερες, την κάθε μία για αυτό που έχει να σου προσφέρει. Αν δεν αποκομίσεις αυτό, μπορείς να δεις ένα τεράστιο κουνέλι και να το παίζεις σινεφιλ και εγκεφαλολάγνος, ό,τι και αν σημαίνει αυτό.
2 – La Jetee (1962)
Aυτό το ασπρόμαυρο, μόλις μισής ώρας (28 λεπτά συγκεκριμένα) έργο του Chris Marker (Rhodiacéta, Far from Vietnam, Les astronautes), αποτελεί τη βάση για πολλές από τις παραπάνω ταινίες, με πρώτη ανάμεσα τους το 12 Monkeys. Σε μόλις 28 λεπτα και με μόνο μέσο ασπρόμαυρες φωτογραφίες, ο Γάλλος σκηνοθέτης καταφέρνει να φέρει το κοινό αντιμέτωπο με όλο τον ωμό ντετερμινισμό του χρόνου, το αδυσώπητο πρόσωπο της αγάπης και τον μηδενισμό των επιλογών μας. Αλλά, ταυτόχρονα, την περηφάνια για αυτές.
1 – Primer (2004)
Mε λίγα μέσα στη διάθεση του, ο Shane Carruth (Upstream Color) παίζει σε όλες τις θέσεις και καταφέρνει μια πλάσει ένα ταξίδι στον χρόνο σε κάθε επίπεδο. Βαρύ τεχνικά, δύσκολο στη θέαση και, ακόμα περισσότερο, στην κατανόηση ο πολυπράγμων δημιουργός θέτει το κοινό συνοδοιπόρο του στα παράλληλα σύμπαντα, στις διαφορετικές και πολλές αντιθετικές και επιθετικές μεταξύ τους χρονικότητες που μπορεί να δημιουργήσει η ανθρώπινη προμηθεική φιλοδοξία. Ίσως και η πιο πλήρης κινηματογραφική εμπειρία του ταξιδιού στον χρόνο.
+1 Doctor Who
Πριν ειπωθεί πως αυτό είναι σειρά, υπάρχουν 3 ταινίες Doctor Who, oι πρώτες δύο ήδη από τη δεκαετία του 1960, που δεν είναι canon και όλοι έχουν αποκηρύξει, και μία το 1996, όπου είναι η πρώτη και μοναδική ολοκληρωμένη ιστορία του 8ου Doctor ( Paul McGann) καθώς δεν ήταν ιδιάτερα επιτυχημένη και η σειρά έπρεπε να περιμένει άλλα 9 χρόνια προτού ξαναδεί τον τηλεοπτικό αέρα.
Σε κάθε περίπτωση όμως, το Doctor Who αξίζει την αναφορά σε αυτή τη λίστα, γιατί στην 60χρονη ιστορία του έχει καταπιαστεί ΜΕ ΚΑΘΕ ΠΙΘΑΝΗ TIME TRAVEL ΙΣΤΟΡΙΑ. Κυριολεκτικά τα έχει κάνει όλα και η μαζική (και δη η nerd) κουλτούρα οφείλει να το αναγνωρίσει αυτό.
ΥΓ: Για ταινίες closed loop θα γίνει ξεχωριστή λίστα, οπότε σχόλια τύπου ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΜΕΡΑ ΤΗΣ ΜΑΡΜΟΤΤΑΣ περιττεύουν
