Καθώς έχουμε μπει για τα καλά στις περίοδο των Χριστουγεννιάτικων διακοπών, όπως κάθε χρόνο τέτοια εποχή, ένα πράγμα γυρίζει μόνιμα μέσα στο κεφάλι μου. ΔΕΝ ΜΟΥ ΑΡΕΣΟΥΝ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΑ ή μάλλον το σκηνικό και η εκτέλεση. Θέλω κάτι διαφορετικό, θέλω κάτι άλλο. Το ζητάει η εποχή, λίγο το σπαμαρίσμα με την κλασσική χριστουγεννιάτικη εικονογραφία, λίγο ότι είμαστε μέσα στην πιο σκοτεινή και κρύα περίοδο του χρόνου (λέμε τώρα), σε κάνει / με κάνει να ζητάει κάτι διαφορετικό, ίσως κάτι έτερον. Όποτε εδώ είναι 5 προτάσεις βιβλίων (και μερικών σκορπιών πραγμάτων) με θέμα το περίεργο, το διαφορετικό και το αναπάντεχο.
Το αλλόκοτο και το απόκοσμο (εκδόσεις Αντίποδες)
Πάντα μέσα στο κλίμα των γιορτών λοιπόν, το Αλλόκοτο και το Απόκοσμο είναι το πρώτο βιβλίο που θα προτείνω και το τελευταίο συγγραφικό έργο του Mark Fisher, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αντίποδες. Πολλά έχουν γραφτεί ήδη για το συγκεκριμένο βιβλίο αλλά δεν πειράζει, δεν νομίζω οι αναγνώστες μας να τα έχουν διαβάσει όλα. Ο Fisher καταπιάνεται όντως με αλλόκοτα και απόκοσμα έργα συγγραφέων, μουσικών και κινηματογραφιστών. Από τον Lovecraft στην Atwood, από τους The Fall στον Brain Eno ή από τον Lynch στον Ταρκόφσκι. Συνοπτικά αλλόκοτο [weird] είναι κάτι που είναι εκεί ενώ δεν θα έπρεπε να είναι, ενώ απόκοσμο [eerie] είναι το αίσθημα που δημιουργείται από την αποτυχία της παρουσίας του. Η θεματολογία του βιβλίου περιέχει διαφορά είδη επιστημονικής φαντασίας, μουσικές αναφορές σε πανκ και ηλεκτρονική μουσική, δυσνόητο κινηματογράφο μια λάιτ κριτική στον καπιταλισμό έτσι για στρώσιμο. Τα κείμενα να είναι ευκολοδιάβαστα και οι παρατηρήσεις στην πλειοψηφία τους εύστοχες. Αν σας αρέσει ο κοσμικός τρόμος, το grotesque, η εικονογραφία οριακών χώρων και τα βίντεο από τα backrooms, τότε αυτό το βιβλίο είναι για έσας. Αν αυτά που είπα δεν έβγαλαν απολύτων κανένα νόημα google is your friend (not). Αυτό που με κέρδισε στο βιβλίο είναι ότι μας δίνει τα κατάλληλα εργαλεία ώστε να μπορούμε να κάνουμε αντίστοιχες αναλύσεις για παρόμοια έργα και ίσως να τα εκτιμήσουμε περισσότερο ή να τα προσεγγίσουμε από μια διαφορετική σκοπιά. Από τo pulp στο avant garde, η ποπ κουλτούρα δεν χωρίζεται σε υψηλή ή χαμηλή τέχνη κατά τον ίδιο, αλλά σε κάτι το ανθρώπινο. Το βιβλίο έχει σίγουρα κάποιες ενδιαφέρουσες τουλάχιστον προτάσεις για το αμύητο κοινό και ωραίες αναλύσεις για όποιο ξέρει, όπως και έτσι έμαθα για τις ταινίες του Quatermass.
CRASH (εκδόσεις Κέδρος)
Γραμμένο από τον J.G. Ballard το 1970 και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος, έχει γυριστεί και ταινία από τον Cronenberg (1996), καταλαβαίνεται που πάει αυτό. Το CRASH αποτελεί ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, που σε αντίθεση με τα άλλα έργα της εποχής, δεν αφορά το μέλλον ή κάποιον μακρινό γαλαξία, αλλά το τότε παρόν. Αυτό ήδη από την εποχή του, το καθιστά κάπως ξεχωριστό, όμως τώρα (50 χρόνια μετά την κυκλοφορία του) οι διαφορές με την πραγματικότητά μας το καθιστούν ακόμα πιο αλλόκοτο. Εκτυλίσσεται σε μια ασφαλτοστρωμένη Αγγλία όπου η αιχμή της τεχνολογίας είναι μασίφ νικελωμένα αυτοκίνητα που συγκρούονται σε μεγάλους αυτοκινητόδρομους. Είναι από τα βιβλία που η υπόθεση δεν έχει τόσο πολύ σημασία, όσο η ατμόσφαιρα και οι σκηνές που χτίζονται. Για λόγους πληρότητας βέβαια, ο πρωταγωνιστής της ιστορίας είναι ένας μεσήλικας με το όνομα του συγγραφέα που εμπλέκεται σε μία σειρά από όλο και πιο βίαιες αυτοκινητιστικές συγκρούσεις μετά από την γνωριμία του με τον Ρόμπερτ Βον, ο οποίος δημιουργεί φωτογραφικά (και όχι μόνο) κολάζ, από αυτές. Μακριά από το body horror του The Thing (Who Goes There?) και ίσως πιο κοντά εν πνεύματι στο Hellraiser (The Hellbound Heart), τα ανθρώπινα σώματα συνθλίβονται με τη μηχανή με ιδιαίτερα φετιχιστικό τρόπο. Οι εικόνες που παρουσιάζονται είναι εξαιρετικά βίαιες, ακραία σεξουαλικοποιημένες και αλλεπάλληλες προκαλώντας τους αναγνώστες να αναρωτηθούν ποια είναι τα όρια του ανθρώπινου σώματος και αν αυτά όντως υπάρχουν. Οι αναφορές στον μετανθρωπισμό είναι ξεκάθαρες. Πανσεξουαλικές έλξεις, γλαφυρές φαντασιώσεις και σύμπλοκα σωμάτων και αυτοκινήτων επιστρέφουν στο smashing την κυριολεκτική του σημασία. Είναι thirsty; Πάρα πολύ. Έχει περιεχόμενο που ίσως μπορεί να κάνει κάποιο να νιώσει άβολα; Σίγουρα. Παρόλα αυτά βάζει το drive στο sex drive και στο death drive.
Sister Outsider (εκδόσεις Κείμενα)
Μία συλλογή από δοκίμια και ομιλίες της Audrie Lorde που μεταφράστηκε το 2023 στα ελληνικά και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κείμενα. Μέσα από τα κείμενά της, η Lorde μοιράζεται προσωπικές σκέψεις της περί ποίησης, ερωτισμού, σεξισμού, φυλετικής χειραφέτησης και αποικιοκρατίας ανάμεσα σε άλλα. Μας δείχνει πως είναι να είσαι μια λεσβία μαύρη γυναίκα στην Αμερική, πως η ίδια αντιμετώπισε το καρκίνο και επιβίωσε από αυτόν (εν τέλη υπέκυψε σε αυτόν το 1992). Προβληματίζεται για το πως θα μεγαλώσει δύο αγόρια της και πως όταν αυτά θα γίνουν άντρες τι άντρες θα είναι. Μιλάει για την μαύρη κοινότητα, πως αυτή αυτοπροσδιορίζεται μέσα στην αμερικανική κοινωνία, και ταυτόχρονα πως ετεροπροσδιορίζεται μετά από αιώνες συστημικού ρατσισμού. Είναι αιχμηρή απέναντι στον girl boss φεμινισμό, ενώ εξερευνά μια πλευρά του σεξισμού που προκύπτει από αιώνες καταπίεσης, της καταπίεσης από γυναίκα σε γυναίκα εντός της μαύρης κοινότητας. Δεν μπαίνει σε αναλύσεις, αλλά τα αποδίδει βιωματικά και αυτό ήδη από μόνο του έχει αξία. Μέσα στο βιβλίο η ίδια δηλώνει ρητά και άρρητα πως θέλει να έχει λογοτεχνικό χαρακτήρα και πως η ακαδημαϊκότητα έπεται. Σε αρκετά χωρία μάλιστα παραθέτει ακαδημαϊκές εμπειρίες της και πως η λευκή μερίδα της ακαδημαϊκής κοινότητας, ακόμα και όταν ασχολείται με έμφυλα θέματα είναι προσκολλημένη σε στείρα και ίσως αποικιοκρατική φόρμα ανάλυσης. Είναι ένα βιβλίο που φέρει μια πολύ διαφορετική οπτική τουλάχιστον συγκριτικά με την δική μου και αυτό είναι και ο λόγος που το προτείνω.
Το στρίψιμο της βίδας (εκδόσεις Άγρα)
Επιστρέφοντας για τα καλά στη λογοτεχνία και δε κλασσική, το στρίψιμο της βίδας του Henry James κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα και είναι ότι πρέπει για τις κρύες νύχτες του χειμώνα. Μια βικτωριανή ιστορία τρόμου που πλέον θεωρείται κλασική και έχει μεταφερθεί αρκετές φορές στην μεγάλη και μικρή οθόνη (The Innocents του 1961 και The Haunting of Bly Manor του 2020). Ο λόγος που προτείνω το συγκεκριμένο βιβλίο είναι αρχικά για φαν του The Haunting of Bly Manor και για να προτρέψω να διαβαστεί η αρχική έκδοση της ιστορίας. Έπειτα, διότι ο James χτίζει με αβίαστο τρόπο ατμόσφαιρα, με μια έπαυλη χαμένη στην εξοχή της Αγγλίας, με την απομόνωση και τις συνέπειες της σαν μοτίβα να εμφανίζονται από τις πρώτες κιόλας σελίδες και μάλιστα σε παραπάνω από ένα χαρακτήρα. Όντας μια ιστορία φαντασμάτων μπορείτε να φανταστείτε τι θα ακολουθήσει. Καθώς μιλάμε για μια ιστορία χαρακτήρων βέβαια ας επικεντρωθούμε λίγο σε αυτό, καθώς οι πρωταγωνιστές μας είναι τα δύο ορφανά τα οποία ζουν χωρίς πολλούς επισκέπτες σε μία έπαυλη στην εξοχή, μια νέα γκουβερνάντα έρχεται να αντικαταστήσει την προηγούμενη που είχε παραιτηθεί, και όλα φαίνονται ειδυλλιακά στην νεαρή τον πρώτο καιρό που βρίσκεται εκεί. Βέβαια μετά από λίγο αρχίζει να παρατηρεί μια περίεργη συμπεριφορά από τα παιδία, πράγμα που δεν επιβεβαιώνουν οι υπόλοιποι εργαζόμενοι εκεί. Θα σταματήσω εδώ και θα πω ότι είναι ένα ωραίο παιχνίδι όσο αναφορά την αντίληψη της πραγματικότητας.
Θεωρίες Συνωμοσίας: Ιστορία, Θεωρία και Πρακτική - Μια εισαγωγή (εκδόσεις Τόπος)
Κυκλοφόρησε το 2023 από τις εκδόσεις Τόπος και τον Δημήτρη Λένη. Μιλάει για μία άλλου είδους μυθοπλασία που μερικές φορές δημιουργεί δικές τις πραγματικότητες και αλήθειες και άλλες φορές τις συγκαλύπτει. Μια εκτενείς βιβλιογραφική ανασκόπηση στις πιο hot θεωρίες συνομωσίας και του πως αυτές προέκυψαν – ή καλύτερα από ποιους και πότε περίπου. Σε αυτό το σημείο θέλω να επισημάνω ότι δεν τρολάρω και ότι αν όντως έχετε βρεθεί ποτέ κάποιο βράδυ να βλέπεται Λιακόπουλο ή κάτι αντίστοιχο και αναρωτηθήκατε «ΤΙ ΛΕΤΕ» και μετά λίγο πιο ψύχραιμα «Μα καλά τι είναι αυτά που λένε οι άνθρωποι» αυτό είναι το βιβλίο για εσάς. Ξεκινώντας από μια χαλαρή επιστημολογική ανάλυση ο Λένης χτίζει μια μεθοδολογία για την ανάλυση του φαινομένου των θεωριών συνομωσίας όλου του εύρους που μπορεί κανείς να φανταστεί, από την κλασική αντιδραστική ρητορική κατά μειονοτήτων, σε παραθρησκευτικές δοξασίες, μυστικά παγκόσμια συμβούλια που θα φέρουν την νέα τάξη πραγμάτων, εμβόλια, αρχαίους εξωγήινους και (εννοείται) ότι περιμένετε να ακούσετε από ακροδεξιούς και φασίστες. Είναι πραγματικά ένα αστείο, θλιβερό και τρομακτικό ταυτόχρονα σαν αντικείμενο και ο Λένης έχει πετύχει ακριβώς το ύφος που χρειάζεται για να γίνει μια συζήτηση πάνω σε αυτό το θέμα που όπως φαίνεται δεν τείνει κάπως να μειωθεί. Για να φέρω και ένα παράδειγμα, έχουμε καλικάντζαρους που βγαίνουν από τα βάθη της κολάσεως και μας κάνουν να παίζουμε ξύλο οικογενειακώς, ποστ αλήθειας στα social φαίνεται ότι μπουμερίζω μισό θα το στρώσω, reels με πυραμίδες που εξηγούν πως sigma males κυριαρχούσαν στον κόσμο στην αρχαιότητα και 5 minute craft με φωνή ΑΙ που σε ρωτάνε αν είσαι ακόμα στο matrix και ότι πρέπει να πάρεις το κόκκινο χάπι· πιστέψτε με όλα συνδέονται.
