Το πρώτο μέρος της ταινίας Wicked κυκλοφόρησε το 2024 και για μένα ήταν έρωτας με την πρώτη ματιά – και το πρώτο άκουσμα. Τώρα πολλοί φίλοι των musical -και μη- αναμένουμε με ανυπομονησία το δεύτερο μέρος Wicked: For Good, που θα κυκλοφορήσει τον Νοέμβριο του 2025.
Το Wicked για κάποιους είναι ένα φαντασμαγορικό πολυβραβευμένο musical του Broadway, με πιασάρικα τραγούδια και φοβερά σκηνικά. Για άλλους ήταν ένα πολιτισμικό προϊόν που μας έδωσε την νέα (και βελτιωμένη;) έκδοση της Αριάνα Γκράντε, αστείες και λίγο περίεργες σκηνές ανάμεσα στις δύο πρωταγωνίστριες κατά την διάρκεια των συνεντεύξεων (βλ. κράτημα χεράκι, όποιος ξέρει ξέρει), κάποια juicy σκάνδαλα και ρομάντζα ανάμεσα στους ηθοποιούς, και μία ευκαιρία να δούμε άλλη μια φορά τον κύριο Μπρίτζερτον να καβαλάει το άλογο του. Για κάποιους άλλους πάλι, είναι μια μετά-ανάλυση της μετά-ανάλυσης δεδομένου ότι είναι μία ταινία, βασισμένη σε ένα θεατρικό musical, βασισμένο σε ένα βιβλίο, βασισμένο σε μία άλλη ταινία, βασισμένο σε ένα βιβλίο. Και ναι, ολα ξεκινάνε από το βιβλίο του 1900 του L. Frank Baum, «Ο υπέροχος μάγος του Οζ». Και δεδομένου ότι μιλάμε ακόμα γι’ αυτόν 100+ χρόνια μετά, είναι πράγματι, υπέροχος.
Για μένα, ωστόσο, το Wicked, είναι όλα αυτά, αλλά και κάτι παραπάνω. Είναι ένα βαθιά πολιτικό έργο, ντυμένο με όμορφα σκηνικά και καλογραμένα τραγούδια.
Τα επίπεδα του πολιτικού
Ας ξεκινήσουμε με τα βασικά και προφανή. Ένα κορίτσι στο Οζ, η Έλφαμπα, για αδιευκρίνιστο λόγο γεννιέται πράσινο, και από κει ξεκινάνε όλα της τα προβλήματα. Όλοι την κοιτάζουν περίεργα, ο πατέρας της δεν την αγαπάει, όταν εμφανίζεται δημόσια την φοβούνται, την κοροϊδεύουν ή την λυπούνται. Οκ, μιλάμε με έναν εξόφθαλμο και ίσως λίγο υπερβολικό τρόπο για τον ρατσισμό, δεν χρειάζεται πολλή σκέψη. Κι εάν κάποιος δεν το κατάλαβε, η επιλογή της Σίνθια Ερίβο, μία μαύρης γυναίκας (που κάποιους ενόχλησε ως ήθεισται) για να παίξει τον ρόλο, μας το κάνει αρκετά σαφές.
Βέβαια στην συνέχεια η Έλφαμπα αποκτά παραπάνω αξία μέσα από την αποδοχή του Μάγου του Οζ, όταν μαθαίνουν για τις μαγικές της ικανότητες. Ίσως εδώ αξίζει μία αναλογία με το black excellence και τους μαύρους αθλητές, αλλά αυτό είναι μία μεγάλη ιστορία. Μιλάμε λοιπόν για ρατσισμό. Αλλά αυτό είναι μόνο το θεμέλιο για να συνεχίσει η ιστορία.
Τα ζώα του Οζ
Η Έλφαμπα, έχοντας ζήσει όλη της τη ζωή στο περιθώριο, έχει μάθει να εκτιμά όσους είναι διαφορετικοί. Μία από αυτές τις ομάδες είναι τα ομιλούντα ζώα της χώρας του Οζ.
Και εδώ προχωράμε στο δεύτερο επίπεδο. Τα ζώα είναι μια ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα. Με δική τους φωνή, δική τους προσωπικότητα και ζωή. Όμως στην προκειμένη περίπτωση, συμβολίζουν και το διαφορετικό. Το άλλο.
«Ο καλύτερος τρόπος για να ενώσεις τους ανθρώπους είναι να τους δώσεις έναν πραγματικά καλό εχθρό», λέει κάποια στιγμή ο Μάγος στην Έλφαμπα. Και αυτό είναι ένα πολύ καλό δίδαγμα που έφερε από τον κόσμο του (τον κόσμο μας) στο Οζ. Και τα ζώα ήταν ίσως το πιο εύκολο θύμα για να γίνουν ο αποδιοπομπαίος τράγος (no pun intended) δεδομένου ότι ο Μάγος στον δικό του κόσμο είχε δει πόσο εύκολα υποτάσσονται και μπαίνουν σε κλουβιά.
Οι παραλληλισμοί είναι δυστυχώς άπλετοι στην ιστορία, από τους Εβραίους και τους κομμουνιστές στον Β’ Παγκόσμιο μέχρι τις πρόσφατες εκστρατείες της Δύσης απέναντι στα «woke» και στα ΛΟΑΤΚΙ άτομα. Σε αυτό το σημείο όμως, μπαίνουμε κάπως σε ξένα χωράφια, γιατί όσο προχωράει η ταινία, αρχίζει όλο και πιο πολύ να βρωμάει… Αμερική.
Περί δημοφιλίας
Έλφαμπα, έχεις το μαγικό σου ταλέντο, οκ, της τραγουδάει η φίλη της η Γκ(α)λίντα. Αλλά δεν θα φτάσεις πουθενά αν δεν είσαι δημοφιλής. Κι αυτό ίσως σε πρώτη ανάγνωση να ακούγεται σαν ένα χαζό κοριτσίστικο τραγουδάκι για το πως θα κάνει στην φίλη της makeover. Άλλα έχει να πει και κάτι παραπάνω.
«Τους υπενθυμίζω να σκεφτούν τους διάσημους αρχηγούς κρατών ή τους ιδιαίτερα μεγάλους επικοινωνιολόγους. Είχαν μυαλό ή γνώσεις; Μη με κάνετε να γελάσω. Ήταν δημοφιλείς, παρακαλώ. Όλα έχουν να κάνουν με τη δημοτικότητα. Δεν έχει να κάνει με την ικανότητα, αλλά με τον τρόπο που σε βλέπουν. Επομένως, είναι πολύ έξυπνο να είσαι πολύ, πολύ δημοφιλής, όπως εγώ».
Και πράγματι, όπως έχουμε δει στην νεο-φιλελεύθερη δημοκρατία, η δημοτικότητα έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία από τις ικανότητες. Ένα φωτεινό παράδειγμα ο Ντόναλντ Τραμπ, η όλη εκστρατεία των αμερικανικών εκλογών που έπαιζε με τους διάσημους φίλους των υποψηφίων και πριν απ’ αυτό ο Ομπάμα, celebrity πρόεδρος, με χαμόγελο που σκοτώνει (κυριολεκτικά αν σκεφτείς τους βομβαρδισμούς στη Μέση Ανατολή). Και λίγο πιο κοντά σε μας, αρκει να σκεφτούμε τον Ζελένσκι της Ουκρανίας, που πριν την (ατυχή εκ των υστέρων) εκλογή του ήταν για χρόνια κωμικός.
Αυτό συμβαίνει και με τον Μάγο. Βασιζόμενος σε ένα ψεύτικο ταλέντο και μία άλλοτε τρομακτική άλλοτε εκκεντρική περσόνα, έχει γίνει ο ηγέτης του Οζ. Παράλληλα βέβαια, όπως συνηθίζεται, κάνει και κάποια έργα για τους πολίτες για να τους κρατάει χαρούμενος, όπως το διάσημο κίτρινο μονοπάτι (ναι, στη χούντα έχτισαν δρόμους). Και το καλύτερο, γύρω από το παλάτι του στην Σμαραγδένια Πόλη, έχει μία αυλή από ανθρώπους που τραγουδάνε την κατασκευασμένη ιστορία του και τον εξυμνούν διαρκώς. Αν υπήρχαν social media στο Οζ, σίγουρα θα υπήρχαν πολλά βίντεο και ποστ για το πόσο υπέροχος είναι στο αντίστοιχο X (πρώην twitter).
Αυτή η δημοφιλία βέβαια, δεν εκτείνεται μόνο στον μάγο. Και η Γκ(α)λίντα, όπως λέει και η ίδια, χάρη στην δημοφιλία της εν τέλει ανακηρύσσεται σε μία σημαντική πολιτική φιγούρα στο Οζ, και γίνεται η «Καλή μάγισσα», παρόλο που οι ικανότητες της στον τομέα της μαγείας, τουλάχιστον, υστερούν.
Ο Μαγικός κόσμος της Προπαγάνδας
Και έτσι μιλώντας για κατασκευή της πραγματικότητας, φτάνουμε στο αγαπημένο μου σημείο. Το πώς το Wicked είναι στ’ αλήθεια μία ιστορία για την προπαγάνδα. Ενώ τα ζώα ήταν ένας αρκετά καλός εχθρός για τους ηγέτες του Οζ, στο πρόσωπο της Έλφαμπα βρίσκουν έναν ακόμα καλύτερο. Ή μάλλον πιο τρομακτικό. Κι αυτό επειδή η Έλφαμπα έχει δύναμη και γιατί συμβολίζει την αντίσταση. Και για τον λόγο αυτό, εφόσον δεν μπορούν να την πάρουν με το μέρος τους, είναι καιρός να την μεταμορφώσουν. Να κατασκευάσουν την κακιά, πράσινη μάγισα, την Κακιά Μάγισσα της Δύσης, την «Wicked».
Το αγαπημένο μου λοιπόν, σε αυτή την οπτική, είναι να γυρνάω μετά το Wicked, και να βλέπω τον Μάγο του Οζ του 1939. Κι εκεί, το καλύτερο που μπορείς να κάνεις, είναι να το βλέπεις σαν μία προπαγανδιστική ταινία που θα παιζόταν στην κρατική τηλεόραση του Οζ. Σαν ένα πολιτισμικό προϊόν φτιαγμένο για να παρουσιάσει μία συγκεκριμένη πλευρά της ιστορίας, φτιαγμένο για να κατασκευάσει τον εχθρό, να τον κάνει αναίτια κακό και να κάνει την Έλφαμπα μία καρικατούρα στα μάτια του λαού. Κάπως σαν το Birth of a Nation των Κου Κλουξ Κλαν ή κάθε ψυχροπολεμική ταινία που δείχνει τους σατανικούς Ρώσους. Και κάπως σαν κάθε αφήγηση των Αμερικάνων και του Ισραήλ (και όχι μόνο) τα τελευταία χρόνια για το Ιράκ, το Ιράν και γενικά την Μέση Ανατολή. Και αυτό δεν το λέω εγώ. Αυτή ήταν η αφορμή για τον ίδιο τον συγγραφέα του βιβλίου στο οποίο βασίζεται το musical, Γκρέγκορυ Μαγκουάιρ. Ενώ ζούσε στο Λονδίνο κατά την έναρξη του Πολέμου του Κόλπου, τον εντυπωσίασε η δική του αντίδραση σε έναν τίτλο εφημερίδας που συνέκρινε τον Σαντάμ Χουσεΐν με τον Αδόλφο Χίτλερ. «Ένιωσα μια έντονη αντίδραση λόγω της χρήσης της λέξης ‘Χίτλερ’», είπε. «Η λογική μου παρασύρθηκε, για μια στιγμή, από ένα κύμα πανικού που προκλήθηκε από μια μόνο λέξη. Άρχισα να αναρωτιέμαι πώς χρησιμοποιούμε τις λέξεις για να συσπειρώσουμε τις δυνάμεις μας και να πάμε στη μάχη». Αντί να γράψει για τον Χίτλερ, ο Μαγκουάιρ επέλεξε να ανατρέξει στη ζωή της Ελφάμπα, μιας παρεξηγημένης κοπέλας με πράσινο δέρμα που μεγαλώνει και γίνεται η Κακιά Μάγισσα του Δυτικού Κόσμου, την οποία ο Μαγκουάιρ αποκαλεί «τον δεύτερο πιο σατανικό χαρακτήρα στο συλλογικό αμερικανικό υποσυνείδητο».
Ρίχνοντας την κουρτίνα
Ακόμα και στο πρωτότυπο έργο, βέβαια, ο Μάγος του Οζ εν τέλει αποκαλύπτεται ως αυτό που πραγματικά είναι. Μία απάτη. Χωρίς βέβαια να αντιμετωπίζει κάποια συνέπεια, αλλά αυτό είναι κάτι που είμαι διατεθειμένη να παρακάμψω, αν σημαίνει ότι θα ξυπνήσει ο λαός του Οζ. Για τον λαό του Οζ, ο Μαγος σήμαινε σωτήρας, η «Καλή Μάγισσα» σήμαινε γλυκιά και απαλή ηγεσία, και το «Wicked» σήμαινε τον απόλυτο εχθρό. Εν τέλει οι λέξεις έχουν νόημα. Και ενώ το Wicked κυριολεκτικά σημαίνει «Κακιά», για μένα πλέον σημαίνει κάτι άλλο. Σημαίνει αντίσταση και δύναμη, αποφασιστικότητα και αντίδραση. Κάποιος που αψηφάει ακόμα και την ίδια την βαρύτητα. Απλά ας ελπίσουμε πως λίγο νερό δεν θα είναι αρκετό για να τα πνίξει όλα αυτά. Αυτό θα το δούμε στο δεύτερο μέρος. Until then, stay Wicked.
