Είναι γεγονός ότι όταν λέμε fantasy και φανταστική λογοτεχνία στο μυαλό των περισσότερων κυριαρχεί ένα πολύ συγκεκριμένο μοτίβο, ή έστω κάποιες παραλλαγές του. Εννοούμε ξωτικά, μαγείες, χώρες με ευφάνταστα και εύηχα ονόματα, που απαραίτητα όμως μοιάζουν με την μεσαιωνική Ευρώπη, όπως τουλάχιστον αυτή έχει καθιερωθεί στο κοινό φαντασιακό. Και είναι εντελώς λογικό, ειδικά αν σκεφθεί κανείς πως οι περισσότεροι αναγνώστες της φανταστικής λογοτεχνίας έχουν γαλουχηθεί με ιστορίες του Τolkien, ο οποίος αποτέλεσε την επιστημονική και λογοτεχνική βάση του μοτίβου αυτού, ενώ πρόσφατα ευχαριστιόμαστε τις ιστορίες του Martin, που αποτελεί ουσιαστικά μια πολύ πιο ωμή και βάναυση εκδοχή του.
Ωστόσο, όσο απολαυστικό και αν είναι αυτό το μοτίβο, όσες παραλλαγές και να κρύβει, αναγκαστικά αφήνει πολλά πράγματα απέξω. Ειδικά πράγματα που δεν βασίζονται στους βορειοευρωπαικούς μύθους και έχουν την πηγή τους σε άλλες παραδόσεις, είναι σχεδόν καταδικασμένα. Η Ελλάδα ειδικά, μια χώρα με πλούσια παράδοση από όλες τις ιστορικές περιόδους, με χιλιάδες μύθους και λαϊκές αφηγήσεις, διαθέτει ένα τεράστιο απόθεμα ιστοριών που μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για χιλιάδες βιβλία φανταστικής λογοτεχνίας, πολύ διαφορετικά από ότι τα έχουμε συνηθίσει. Γιατί, εκτός από τον Τolkien υπάρχει και ο Λουκιανός, ο Ξενοφώντας, ο Ηρόδοτος και τόσοι άλλοι!
Ένα από τα καλύτερα και πιο πρωτόπυπα βιβλία αυτού του νέου ελληνικού fantasy είναι σίγουρα και το Πνεύματα: Μια ιστορία της Πικρής Στροφής, της Ευθυμίας Ε Δεσποτάκη, από τις εκδόσεις Mamaya. Η συγγραφέας καταφέρνει και παρουσιάζει μεν ένα κόσμο ολόδικο της, όμως τον πλάθει με υλικά που βρίσκει στην Ιστορία, στην προφορική και κυρίως γραπτή κληρονομία του ελληνικού, αλλά κυρίως του ελληνιστικού παρελθόντος: Ο Μέγας Αλέξανδρος, η αυστηρή σπαρτιατική αγωγή, η κυριαρχία των Επιγόνων, όλα αυτά αποτελούν την βάση για μια προσέγγιση στις ιστορίες φαντασίας που αποδεικνύεται φρέσκια και ανανεωτική, τόσο για το είδος, όσο και για τον αναγνώστη. Ταυτόχρονα, οι γειτονιές της Δαμασινής (εκ του Μέγα Δάμα) και η καθημερινότητα των κατοίκων της, οι συνήθειες, οι προκαταλαψεις και οι φόβοι τους σμιλεύονται ιδανικά, κάνοντας τον κόσμο της Πικρής Στροφής τόσο αληθινό όσο την Αλεξάνδρεια και τις γεμάτες πάπυρους ακτές του Νείλου, που αποτελούσαν χωνευτήρι ανθρώπων, ιστοριών και θρησκειών για χιλιάδες χρόνια…
Επιπρόσθετα, πέρα από τον κόσμο, ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι χαρακτήρες, είτε είναι εφευρέτες, είτε μάγοι, είτε θεοί ή ακόμα και μάγειρες! Η Ευθυμία Ε. Δεσποτάκη έχει καταφέρει να προικοίσει τον καθένα τους με μια ξεχωριστή προσωπικότητα, που ακόμα και αν δεν κάνει τον αναγνώστη να τον συμπαθήσει, τουλάχιστον αναγνωρίζει τον τρόπο σκέψης του, τα θέλω και τις ανάγκες του, δώρα που μόνο οι πραγματικά καλοί συγγραφείς μπορούν να κάνουν. Αυτή η ραχοκοκκαλιά των ηρώων τους προσδίδει μια άμεση ρεαλιστικότητα, ενισχύοντας την πρόθεση που βρίσκεται στον πυρήνα του έργου, να δεθεί η Ιστορία με την φαντασία και το υβρίδιο να πάρει το εντελώς δικό του δρόμο, ενισχυμένο και από τις δύο!
Το εύρος και η πλαστικότητα των προσώπων και των τοποθεσιών δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς μια πλαστικότητα στην γλώσσα. Και εδώ που η Ευθυμία Ε. Δεσποτάκη αποδεικνύεται εξίσου δυνατή, αν όχι και δυνατότερη. Χρησιμοποιώντας την ευκαμψία που εκ του φυσικού της διαθέτει η ελληνική σε όλα τα στάδια της ιστορίας της, καταφέρνει να αναμειγνύει λέξεις αρχαίες, σύγχρονες και άλλες που… αρχαιοπρεπίζουν, χωρίς να χαλά ούτε στιγμή την μουσικότητα και τον ρυθμό του λόγου της. Αυτές οι λέξεις, εκτός από αισθητική απόλαυση, γίνονται και κρίσιμο συστατικό της ίδιας της ιστορίας, καθώς το διφορούμενο της επικοινωνίας και της πραγματικότητας καλείται να παίξει ρόλο σε πρώτο πλάνο σε αυτή την Πικρή στροφή. Συγχρόνως βέβαια δεν αμελείται και η περιγραφική της χρήσης, όπου η γλώσα γίνεται το όχημα μας για να ταξιδέψουμε στα σοκάκια της Δαμασινής, στα απόμακρυσμένα μέρης της Νεσσίλης, η να αντικρύσουμε τα ζωγραφισμένα τείχη της Μπατν- Μαντάκ ή ακόμα και τα πολεμικά πνεύματα…
Τα Πνεύματα: Μια ιστορία της Πικρής Στροφής είναι ένα δυνατό βιβλίο, με αξιώσεις σε όλα τα επίπεδα. Από όσο βλέπουμε, τις πετυχαίνει όλες. Η σειρά Άρπη, σταθερή στην υπόσχεση της για αλλάγή της σχέσης των Ελλήνων αναγνωστών με το φανταστικό, μας προσφέρει ένα βιβλίο που είναι κρίμα να λείπει από τις βιβλιοθήκες των φίλων του είδους. Ειδικά όταν είναι τόσο εθιστικό!
