A Hero – Μια ηθική οδύσσεια στο σύγχρονο Ιράν

Μαριάννα Τσότρα Από Μαριάννα Τσότρα 6 Λεπτά Ανάγνωσης

Ο Rahim μόλις βγήκε σε διήμερη άδεια από τη φυλακή, έγκλειστος λόγω ενός υπέρογκου χρέους προς έναν δανειστή του. Μια αχτίδα ελπίδας διαφαίνεται, όμως, στον ορίζοντα, καθώς η σύντροφός του και μέλλουσα γυναίκα του, Farkondeh, βρήκε τυχαία σε μια στάση λεωφορείου μια χαμένη τσάντα με χρυσά νομίσματα, τα οποία εκείνος θα επιχειρήσει να προσφέρει στον πιστωτή του προκειμένου να αποσύρει τη μήνυσή του και ο Rahim να αποφυλακιστεί. Όταν εκείνος θα αρνηθεί, ο Rahim θα αποφασίσει να βρει την κάτοχο της τσάντας και να της την επιστρέψει, κίνηση η οποία θα τον καταστήσει ήρωα στα μάτια της κοινής γνώμης, θα πάρει τεράστιες εκτάσεις στη δημόσια σφαίρα και θα του παρέχει μια ύστατη ευκαιρία στην αποφυλάκισή του. Όμως, τα πράγματα δεν είναι ποτέ όσο απλά φαίνονται, οι άνθρωποι ποτέ τόσο αθώοι, και ο Rahim θα εγκλωβιστεί σε έναν ιστό ψεμάτων και μικροπολιτικής, παλεύοντας διαρκώς να διατηρήσει αλώβητη την ηθική του.

Στο εναρκτήριο μήνυμα απεύθυνσης προς το κοινό κατά την προβολή της νέας του ταινία, A Hero, στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας – Νύχτες Πρεμιέρας, ο Asghar Farhadi προέτρεψε τους θεατές να συναντηθούν με φίλους μετά την προβολή της ταινίας και να τη συζητήσουν, να προβληματιστούν διαλεκτικά πάνω στις πράξεις, τις επιλογές και τα βαθύτερα κίνητρα των ηρώων της. Και για ακριβώς αυτού του τύπου τις αντιπαραθέσεις αποτελεί εύφορο έδαφος το σύνολο της φιλμογραφίας του Ιρανού σκηνοθέτη: από το About Elly μέχρι το οσκαρικό αριστούργημά του, A Separation, και από τη σπουδή στις ερωτικές σχέσεις, Le Passe, μέχρι τον πρόσφατο «Εμποράκο» του, ο Farhadi αποδεικνύει, με κάθε προσθήκη στο φιλμικό του σύμπαν, ότι είναι μάστορας στο είδος του κοινωνικού μελοδράματος και δη στο σεναριακό «κέντημα» πολύπλοκων και πολυεπίπεδων ηθικών διλημμάτων.

Στη νέα του ταινία, που τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στο φετινό Φεστιβάλ Καννών, ο Farhadi τοποθετεί πάλι στο επίκεντρο της ιστορίας του έναν βιοπαλαιστή, έναν working class hero που βρέθηκε να χάνει τη δουλειά του ως καλλιγράφος μετά την προϊούσα ψηφιοποίηση του χώρου εργασίας του, την περιουσία του, την οικογένειά του και εν τέλει την ελευθερία του, έναν άντρα που εντούτοις παρέμεινε φάρος ηθικής εντός της ολοένα αυξανομένης ταξικής αδικίας, κοινωνικής αναλγησίας και διαφθοράς, με τις οποίες ήρθε αντιμέτωπος. Ή μήπως δεν είναι ακριβώς έτσι;

Με μια σεμιναριακή ανάπτυξη πλοκής, με συνεχή σεναριακά plot twists, διαλόγους λεπτοδουλεμένους και ρυθμό καταιγιστικό, ο Farhadi φέρνει τον ήρωά του αντιμέτωπο με μια σειρά από δυσθεώρητους ηθικούς σκοπέλους και τον θεατή του αντίκρυ σε πολύπλοκα φιλοσοφικά ερωτήματα: ποια η ηθική βαρύτητα μιας καλής πράξης, υποκινούμενης από ιδιοτελή κίνητρα; Ποια η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην τέλεση μιας ενάρετης πράξης και στην απλή παράλειψη μίας που φέρει ηθική απαξία, ανάμεσα στην απόκρυψη της αλήθειας και στο προμελετημένο ψέμα; Μέχρι πού μπορεί να φτάσει η δημόσια έκθεση και η εργαλειοποίηση των ανθρώπινων δεινών, ακόμα και όταν οι σκοποί είναι ευγενείς; Ο Farhadi δεν διαθέτει ξεκάθαρες απαντήσεις και, αντ’ αυτού, επιλέγει να θέσει τα διλήμματα στην κρίση του θεατή, αποφεύγοντας τον διδακτισμό και τη χειραγώγησή του.

Ταυτόχρονα, σχολιάζει μια σειρά από γνώριμες στη φιλμογραφία του θεματικές, όπως η διαφθορά και η κοινωνική σήψη στο σύγχρονο Ιράν, οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις του δικαϊκού συστήματος, η θέση της γυναίκας εντός των ερωτικών και οικογενειακών της σχέσεων στην ιρανική κοινωνία, αλλά και, για πρώτη φορά, η δύναμη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και η επακόλουθη συναισθηματική ποδηγέτηση της κοινής γνώμης. Ο σεναριακός ιστός αφορμάται από το έλασσον πλαίσιο του οικογενειακού οικοδομήματος και των δυναμικών και σχέσεων εξουσίας εντός του, για να καταλήξει στο μείζον, ήτοι σε μια ρεαλιστική τοιχογραφία του σύγχρονου Ιράν και των παθογενειών του.

Ο φακός του Farhadi ακολουθεί διαρκώς τους ήρωές του, από τις στιγμές ευτυχίας και ξεγνοιασιάς τους (το μοντάζ της Farkondeh να κατεβαίνει χαρούμενη τις σκάλες του σπιτιού της για να συναντήσει τον σύντροφό της, η αντανάκλαση του χαμόγελού της στο τζάμι όσο ψεύδεται για χάρη του) μέχρι τις στιγμές αγωνίας, πόνου και απελπισίας τους, τις οποίες παρακολουθεί με ματιά αμείλικτη, σκληρή και γι’ αυτό τόσο βαθιά ρεαλιστική. Ο Amir Jadidi είναι αξιοθαύμαστος στον ρόλο του Rahim, με ένα μόνιμο, μειλίχιο χαμόγελο ζωγραφισμένο στο πρόσωπό του, παρά τις καθημερινές προκλήσεις, αδικίες και προσβολές της εντιμότητάς του.

Θα μπορούσε κανείς να διαφωνήσει ότι ο Farhadi βάζει περισσότερα στο σεναριακό του πιάτο από όσα μπορεί να διαχειριστεί, υπερβολικά πολλές διανοίξεις της πλοκής και subplots, όπως και μερικά μη αληθοφανή και πιστευτά plot twists. Όμως, ακόμα και όταν ξεφεύγει από τον βασικό κορμό της ιστορίας του, παραμένει πιστός στην αρχική του αφηγηματική ιδέα και στήνει ένα πολυποίκιλτο μωσαϊκό κοινωνικών, πολιτικών, φιλοσοφικών και ηθικών ερωτημάτων. Και, παρ’ ότι αναμφισβήτητα ο «Ήρωάς» του δεν ξεπερνά την αρτιότητα ενός «Χωρισμού» ή ενός «Παρελθόντος» του, είναι σίγουρα η πιο ολοκληρωμένη και αξιομνημόνευτη από τις πρόσφατες προσθήκες στο κινηματογραφικό του οικοδόμημα.

Μοιραστείτε το Άρθρο
Γεννήθηκε το 1994, μεγάλωσε ανάμεσα σε χαρτόδετα μυθιστορήματα και DVD από το συνοικιακό βιντεοκλάμπ – περί τα 10 κάθε Σαββατοκύριακο. Σπόυδασε Νομική, εξειδικεύθηκε στο Εργατικό Δίκαιο, αλλά η μεγάλη της αγάπη θα είναι πάντα ο Κιούμπρικ, ο Μπέργκμαν και ο Λυντς. Θα τη βρεις να αποπειράται ανέλπιδα να μειώσει τη λίστα με τα αδιάβαστά της.