Ένα flashback στις ομορφότερες κινηματογραφικές αφηγήσεις της χρονιάς.
Δέκα καρέ σε flashback. Με λίγα λόγια. Πυκνά ενίοτε, με στόχο να ανακτηθεί και να αξιολογηθεί ό,τι η κινηματογραφική εικόνα μας επέβαλλε μέσα στο έτος που πέρασε. Μπαίνεις στην αίθουσα. Τίτλοι αρχής. Σκηνή πρώτη. Κανείς δεν μιλάει. Τα μάτια μένουν ορθάνοιχτα. Οι δημιουργοί του σινεμά μοιάζουν αόρατοι μα βάζουν φαρδιά την υπογραφή τους, οι φυσιογνωμίες των ηθοποιών και οι πράξεις τους γραπώνουν τα συναισθήματα μας, οι ρόλοι που συγκροτούνται αναδεύουν την σκέψη μας, η ιστορία που εξελίσσεται μας γεννάει δάκρυ και οργή, χαμόγελο και στοργή. Τίτλοι τέλους. Η συνείδηση μας έχει μεταπλασθεί. Έχουν εισχωρήσει μέσα της βιώματα και ιδέες. Να η πραγματικότητα, να μια κάποια αλήθεια, να η πιο όμορφη, πιο ευφάνταστη, πιο ποιητική και ενίοτε πιο σκληρή αισθητική υπεροχή. Αυτό είναι το σινεμά. Αγωνία ανθρώπων που αγωνιούν για τους ανθρώπους. Πολλοί τα κατάφεραν. Οι επιλαχόντες άξιοι και σπουδαίοι. Μα πρέπει να δηλώσω αποκλειστικά δέκα ταινίες. Αν και αγάπησα περισσότερες. Δέκα που με έκαναν να μείνω λίγο παραπάνω έκπληκτος μπροστά τους. Δίχως σειρά προτίμησης. Δέκα ναι, μα «κλέβω» λιγάκι και προστίθεται άλλη μια…
Paterson –Jim Jarmusch
Σινεμά της καθημερινής ζωής και των καθημερινών εκφράσεων των καθημερινών ανθρώπων μέσω της εμβαθυντικής ποιότητας της ποίησης. Καθώς εκτός κινηματογράφου ζούμε την πιο δομική απελπισία εντός του ζούμε την υπεροχή της ομορφιάς του ανθρώπου. Ταινία ασυγκράτητα ειλικρινής που επιβεβαιώνει και θεμελιώνει την αγάπη μας για το παρόν, το άμεσο, την συντροφικότητα, την ζωή. Οι εργαζόμενοι του Jarmusch είναι διαμάντια στον κοινωνικό σκουπιδότοπο. Γοητεία… οι αγκαλιές τους. «Η ποίηση δεν αγορεύει ή εξηγεί αλλά παρουσιάζει» έγραφε ο ποιητής William Carlos Williams.
The Other Side of Hope (Η Άλλη Όψη της Ελπίδας) –Aki Kaurismäki
Διαμετρικά αντίθετος στην υποκριτική ευαισθησία των προνομιούχων μικροαστών –καλλιτεχνών και άλλων παρατρεχάμενων- πάνω στο κυρίαρχο ζήτημα των καιρών, οι πρόσφυγες του Καουρισμάκι δεν αποδέχονται την ελεημοσύνη κανενός υπερόπτη «ανθρωπιστή» αλλά επανακατακτούν την θέση τους στην κοινωνία που κάθε έκφανση της –φασισμός, ρατσισμός, φονταμενταλισμός, πολυπολιτισμικότητα- είναι απόρροια του ίδιου ταξικού ζητήματος που δεν κάνει καμία διάκριση χρώματος, φυλής και θρησκείας. Το αλήτικο, cool, μοντερνιστικό του σινεμά του εξαιρετικό για τον λόγο πως διαχειρίζεται την πραγματικότητα που ζούμε σε ολοκληρωμένες νοηματικά -και υπέροχες φιλμικά- βάσεις.
Lady Macbeth- William Oldroyd
Ο -μη «μπουρζουά»!- φεμινιστικός αγώνας θα δικαιωθεί καθώς μαζί με την καταπίεση καταργηθούν ταυτόχρονα και οι εξουσιαστικές σχέσεις. Γιατί σε ένα κόσμο κοινωνικών συμφερόντων ο άνθρωπος μετατρέπεται από εξουσιαζόμενο σε εξουσιαστή και η απελευθέρωση γίνεται μια αλλοτριωμένη συστημική έννοια. Η εξουσία άλλωστε δεν διακρίνει άνδρες και γυναίκες. Η ταινία είναι μια θεατρικών αναφορών και αξιώσεων, απέριττο, σύντομο και ευθύ σινεμά που δεν χαρίζει αυταπάτες. Τόσο εποχής όσο και σύγχρονη ταυτόχρονα, επαναφέρει ριζοσπαστικά την προβληματική για την εξουσία, την φυλή, το φύλο και τις κοινωνικές τάξεις μέσα από πολυεπίπεδες μα και μονολιθικές ερμηνείες που ανεβάζουν τον κινηματογραφικό πήχη εκεί που του αρμόζει.
Happy End – Michael Haneke
Ιδού ορατότατος ο πασιφανώς αποκρουστικός μικρόκοσμος των μπουρζουάδων που σε κάνει να αναφωνείς «στα τσακίδια!». Και εκεί κυριολεκτικά τους στέλνει στην νέα του ταινία ο σπουδαίος μπρεχτικός δημιουργός -τομή του σύγχρονου σινεμά- Michael Haneke, νοηματοδοτώντας εκ νέου -και επιτέλους- πως θα έπρεπε να προσεγγίζουμε -και κινηματογραφικά- της άρχουσας τάξης το happy end. Δείτε για παράδειγμα την εισαγωγική σεκάνς: Θλιβερότητα εικονογραφημένη.
Manchester by the Sea – Kenneth Lonergan
Η ευθύνη και η ενοχή μα κυρίως η αξιοπρέπεια να τις αγκαλιάσεις θέλει τόνους ψυχικής δύναμης. Και αυτή η ταινία δημιουργεί μια σπάνιας κοπής ρεαλιστική δόμηση χαρακτήρα που ενώ χάνει ένα-ένα τα πάντα και εξαναγκασμένος κατά συνέπεια να κυλάει από την πτώση στην πλήρη κατάπτωση, αυτός μένει τόσο ολόρθος που μας μαθητεύει πολιτική και ηθική στάση ζωής σε μια κοινωνία που προάγει και ανακυκλώνει τον πλήρη ατομισμό, την άκρατη αδιαφορία. Με ένα γήινα ανθρώπινο σινεμά που αποσαθρώνει κάθε έννοια –του εύκολου, βολικού και μικροαστικού- μελοδράματος.
Hell or High Water (Πάση Θυσία) – David Mackenzie
Είναι δόκιμο να αποκαλείσαι παράνομος σε ένα κόσμο στημένο στη μόνιμη, νόμιμη και θεσμοθετημένη ανομία; Δυο αδέλφια ληστές τραπεζών που η σχέση τους δεν διαρρηγνύεται στο παραμικρό ενώ το οικονομικό σύστημα πέφτει πάνω τους να τους εκμηδενίσει –όπως κάνει στους πάντες- και καθώς ο άνεμος των στεγνών ανοιχτών τοπίων της Αμερικής είναι προφανώς με το μέρος τους μετατρέπονται σε δυο αρχέτυπους χαρακτήρες που ταυτίζει άνετα όλους μας και απαντάει άνετα επίσης στο αρχικό ερώτημα ξεκάθαρα αρνητικά. Όχι απλά δεν είσαι παράνομος, μα πράγματι είσαι ήρωας.
The Square (Το Τετράγωνο)-Ruben Östlund
Η ζωή σε πλαίσια, θα μπορούσε να είναι ο υπότιτλος. Σε πλαίσια κυρίως κοινωνικά και κατά συνέπεια ατομικά, ψυχολογικά, υπαρξιακά, ιδεολογικά, αισθητικά, συνειδησιακά. Μέσα σε πλαίσια λειτουργούμε, μέσα σε πλαίσια συζητάμε, μέσα σε πλαίσια «σφάζουμε» τον συνάνθρωπο μας. Το σύστημα ολόκληρο το πρωταρχικό και αδιάσπαστο πλαίσιο. Ένα από τα πιο ολοκληρωμένα και νοηματικώς πολυεπίπεδα έργα των τελευταίων χρόνων θέτει ένα ζήτημα που προσπαθούμε διαρκώς να αρνηθούμε. Πως η λέξη ελευθερία είναι και αυτή μια σύμβαση με κανόνες, δικαιώματα και υποχρεώσεις. Και καθώς ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κινηματογραφικά performances ξετυλίγεται on camera τότε νιώθουμε ως θεατές το βάρος της κοινωνικής μας ευθύνης με πραγματικά απειλητικό τρόπο.
Get Out (Τρέξε!)- Jordan Peele
Ποιος είπε πως η δουλεία σταμάτησε ποτέ; Ας κάνουμε μια υπόθεση εργασίας –όπως κάνει η ταινία- και άνετα να ‘τος ορατός ο δομικά συγκροτημένος ρατσισμός της κοινωνίας. Και η επίγνωση αυτή παράγει τρομοκρατία, μια τρομοκρατία τόσο γκροτέσκα, τόσο απίστευτη που δεν μπορεί παρά να μας συγκλονίσει. Μια ταινία τρόμου –ή καλύτερα η κοινωνική παρατήρηση ως τρόμος- που αλλάζει τους κανόνες, επαναπροτείνει το είδος μακριά από την επαναλαμβανόμενη γελοιότητα των μεταφυσικών τεράτων θέτοντας το στο πολιτικό κάδρο της επικαιρότητας, της κριτικής σκέψης και του πολιτικού σχολιασμού. Φρέσκος κινηματογράφος μέσα από την δυσωδία της κοινωνίας. Και ακόμη κάποιοι μιλάνε με την μοδάτη -και ήδη μπαγιάτικη- γλώσσα της πολιτικής ορθότητας… Ήδη τρέχω.
Χωρίς Αγάπη (Nelyubov) -Andrey Zvyagintsev
Αν θεωρήσουμε αδόκιμο να μιλήσουμε για την χιλιοταλαιπωρημένη έννοια-λάστιχο της αγάπης -όπως συνηθίζουμε να κάνουμε-, η απόλυτη έλλειψη της ίσως μας πει πολλά περισσότερα για αυτή. Μια βαθιά τραγική κινηματογραφική μελέτη χαρακτήρων αναπτυγμένη μέσα σε ένα καταπιεστικό κάδρο που δεν διακρίνει έθνη και κουλτούρες. Κάθε ανθρώπινο συναίσθημα, νεκρό. Πλήρη απαξίωση, πλήρη απόγνωση, πλήρη αποξένωση. Ηθική βαρβαρότητα, ηθική αποκτήνωση με την αγάπη να ανεμίζει ως κουρέλι, ως δικαιολογία. Ρωσικό σινεμά ικανό να κοιτάζει στα μάτια τον κάθε θεατή ξεχωριστά και να τον φέρνει αντιμέτωπο με την ίδια του την ψυχή. Η λέξη «αγάπη», έκτοτε, μοιάζει τόσο δύσκολα να ειπωθεί.
mother! –Darren Aronofsky
Κάτι άρρωστο συμβαίνει γύρω μας. Κυοφορείται μια σήψη τεραστίων διαστάσεων, δομικότατη και ο Aronofsky ξέρει πολύ καλά τι λέει, όπως ήξερε κάποτε ο Polanski, ο Bergman, ο Haneke. Τώρα απλά υπάρχουν κάποιοι -κριτικοί ας τους ονομάσουμε-, που δεν μπορούν να ακούσουν τίποτε και να δούνε και πάλι τίποτε, ανακαλύπτοντας ως τρόπο διαφυγής από την άγνοια τους -καθώς αδυνατούν να συλλάβουν τούτο το κινηματογραφικό αριστούργημα αποχαυνωμένοι μέσα στις συμβάσεις τους- την αισθητική αποδόμηση του έργου. Από την άλλη προτείνω: Δείτε αυτό που φαίνεται και ερμηνεύστε αυτό που συμβολίζεται. Πολύ απλή η διαδικασία μέσα από… τις ανοιχτές φλέβες της ανθρωπότητας όπως τις αισθάνεται ο Aronofsky. Εμπειρία μιας αδιάλειπτα αγωνιώδης κάμερας, μιας πυκνής αφήγησης και της υποκριτικής δεινότητας των δύο πολυεπίπεδων χαρακτήρων.
Και άλλη μια:
The Florida Project –Sean Baker
«Πολύχρωμες σκηνές που χτίζουν την πίσω όψη του παραμυθιού. Στα μοτέλ όπου δεν φτάνει το αμερικανικό όνειρο. Σκηνές της σύγχρονης μητρόπολης. «Πάμε να σπάσουμε στο ξύλο αυτόν που φυλάει το χρυσάφι στην άκρη του ουράνιου τόξου». Ένα κωλοδάχτυλο στα στερεότυπα. Ένα μοιρασμένο παγωτό. Μία απελευθερωτική τρεχάλα. Κινηματογράφος τελικά ανθρώπινος.»
