Στο “Έπος της Γαιοθάλασσας” η Λε Γκεν με λέξεις (ακριβώς όπως και ο Σεγκόι δηλαδή) έφτιαξε έναν κόσμο που είναι αληθινός μέσα στα έξι βιβλία του, γιατί δεν είναι καθόλου σταθερός. Κι αυτό είναι το πιο μαγευτικό του στοιχείο.
Η Γαιοθάλασσα είναι ένας κόσμος εν κινήσει, σαν τον δικό μας δηλαδή. Αλλάζουν οι άνθρωποι, αλλάζουν οι θεσμοί, αλλάζει η ίδια η γη, αλλάζει ακόμα κι η δομή του κόσμου και το κυριότερο: από το πρώτο βιβλίο ως το τελευταίο αλλάζει ο τρόπος με τον οποίο οι χαρακτήρες αλλά και ο αναγνώστης αντιλαμβάνονται αυτόν τον κόσμο και τα χαρακτηριστικά του. Κι αν όλα αυτά είναι μπερδεμένα και θολά, ας θαυμάσουμε τον σύνθετο μαγικό κόσμο της Γαιοθάλασσας πιο αναλυτικά.
Οι ιστορίες των ανθρώπων
Τους βασικούς χαρακτήρες τους γνωρίζουμε παιδιά και τους αφήνουμε με τα μαλλιά τους ασπρισμένα. Στα χρόνια που μεσολάβησαν τους είδαμε να συγκρούονται με το περιβάλλον και τον εαυτό τους και να πηγαίνουν όπου τους έσπρωχνε η ανάγκη.
Ο Γκεντ ως νεαρός μάγος γοητεύτηκε από τις μεγάλες δυνάμεις του, παρασύρθηκε από την αλαζονεία του και τσακίστηκε πάνω της προκαλώντας μεγάλη ζημιά στον ίδιο μα και στην Ισορροπία του κόσμου του, αλλά κατάφερε να νικήσει τη Σκιά, που τελικά αποδείχθηκε δική του. Αυτή ήταν η πρώτη μεγάλη μάχη του και ήταν καθοριστική και απαραίτητη προϋπόθεση όσων ακολούθησαν. Ήταν η πρώτη δική του μεγάλη αλλαγή. Αυτό που του δίδαξε να μην εκμεταλλεύεται τη Δύναμη και να κάνει μόνο ό,τι ήταν απαραίτητο να γίνει. Κι ενώ η ζωή του Μάγιστρου τον μέστωνε και τον γέμιζε σοφία, όταν έχασε τις δυνάμεις του βρέθηκε και πάλι αντιμέτωπος με τον ίδιο του τον εαυτό. Για άλλη μια φορά έπρεπε να βρει τη δύναμη να αλλάξει. Να γίνει ένας άντρας χωρίς Δύναμη, που είχε κάνει ό,τι ήταν να κάνει, που μπορούσε πια να αγαπήσει την Τενάρ, να αντλήσει γνώση από άλλες πηγές. Και πάλι τα κατάφερε.
Η Τενάρ ήταν αυτή που πάλεψε για την ελευθερία της. Πάλεψε να απελευθερωθεί από δεσμά μεταφυσικά και ανθρώπινα. Δεν ήταν από τα κορίτσια που ονειρεύονταν να φύγουν από τους Τάφους του Ατουάν. Ήταν αφοσιωμένη στους Θεούς της και αρχικά σε ένα βαθμό ίσως και να απολάμβανε την εξουσία της Αρχιέριας. Αναγκάστηκε όμως να διαλέξει ανάμεσα στην ελευθερία και τη σκλαβιά και το βάρος της φυγής της ήταν μεγάλο.
Ούτε η φυγή, ούτε η προσαρμογή της δεν ήταν έργο του Γκεντ. Η Λε Γκεν το τονίζει ξανά και ξανά πως στον λαβύρινθο έσωσαν ο ένας τον άλλο. Σώθηκαν με τη βοήθεια αυτού «που είχαν μεταξύ τους. Πές το Εμπιστοσύνη… Είναι ένα από τα ονόματά του.» Άλλωστε «μόνος, κανείς δεν κερδίζει την ελευθερία». Από Αρχά έγινε Τενάρ, ύστερα Γκόχα και ξανά Τενάρ με την επιστροφή του εξαντλημένου Γκεντ, αλλά όλα αυτά ήταν πάντα μέσα της.
Η αξία των δύο αυτών προσώπων είναι ήδη σαφής. Το ίδιο και της Τεχανού ή της Ίριαν που είχαν τη δική τους αγωνιώδη πορεία προς την ανακάλυψη του εαυτού τους. Αλλά για να μην θυμηθούμε τις πορείες όλων, θα κάνουμε μια μόνο ακόμα αναφορά. Μήπως ο πιο ιδιαίτερος χαρακτήρας είναι ο Λεμπάνεν; Ο Λεμπάνεν δεν βάδισε ποτέ αποφασιστικά στον δρόμο που είχε μπροστά του, αν ήταν αποφασιστικότητα αυτό που έσπρωξε τα άλλα πρόσωπα της ιστορίας. Οι εμπειρίες του ήταν βαριές και ενώ άφηναν πάνω του τα αποτυπώματά τους μετακινώντας τον συνεχώς, μπορούμε να πούμε πως ο Λεμπάνεν γεννήθηκε και πέθανε (υποθέτουμε) ως ο Βασιλιάς του παραμυθιού κι αυτό φαινόταν να του ταιριάζει. Έδωσε τη δική του μάχη με τη γοητεία της εξουσίας και ποτέ δεν μάθαμε αν την κέρδισε. Κι αυτό το ερωτηματικό είναι που μας εντυπωσιάζει στο έκτο κυρίως βιβλίο που φανερώνει τις αδυναμίες του πότε κατανοώντας τες και πότε όχι. Όπως συμβαίνει με τους ανθρώπους. Χαρακτηριστική στιγμή η σύγκρουσή του με την Τενάρ.
Η ιστορία της Γαιοθάλασσας
Όπως αλλάζουν οι άνθρωποι, αλλάζει και η Γαιοθάλασσα. Αλλάζουν οι θεσμοί. Η βασιλεία δεν είναι δεδομένη. Ούτε η σχέση ενός άρχοντα με τους Θεούς. Βλέπουμε την ιστορία του κάθε θεσμού μα και την ερμηνεία της να ξεδιπλώνονται σιγά σιγά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το Ροκ, που αρχικά έμοιαζε να στέκεται εκεί από πάντα, αλλά στο πέμπτο βιβλίο μάθαμε και τη δική του ιστορία, που μας ξάφνιασε ευχάριστα. Κόντρα σε κάθε χαρακτηριστικό του παρόντος η ίδρυση του Ροκ ήταν έργο ενός ευρέτη και γυναικών. Κυρίως βέβαια ήταν έργο της ανάγκης.
Στον κόσμο της Γαιοθάλασσας, όπως και στον δικό μας άλλωστε, αλλάζει και η ίδια η γη και οι ιστορίες των ανθρώπων και της γης τους συναντιούνται. Η Σολέα βυθίστηκε μαζί με την Ελφαράν και τον καημό της, Ο Νέμερλε πέθανε και ο Γκεντ έχασε όλες τις δυνάμεις του για τη διατήρηση της Ισορροπίας, ο Άλντερ, ένας επισκευαστής και όχι Μάγιστρος συνδέθηκε με την μεγαλύτερη πληγή του κόσμου του.
Όσο η Λε Γκεν μας αφηγείται την ιστορία των χαρακτήρων, την ιστορία της Γαιοθάλασσας την μαθαίνουμε από αφηγήσεις μέσα στην αφήγηση. Τα τραγούδια και οι ιστορίες που αυτά αφηγούνται είναι πολύ σημαντικά για τους ανθρώπους της Γαιοθάλασσας. Είναι σημαντικά ακόμα και για την εξέλιξη της πλοκής. Είναι μέρος των γιορτών της κοινότητας, είναι σημαντικό κομμάτι της εκπαίδευσης των παιδιών, είναι και πηγή γνώσης, καθοριστική για τη σκέψη και τις αποφάσεις των σύγχρονων ηρώων. Καμιά φορά οι ιστορίες αυτές, ως λαϊκές προφορικές αφηγήσεις κουβαλούν μια αλήθεια που μπορεί να μην υπάρχει στα πιο σημαντικά βιβλία, που μπορεί να την αγνοούν οι μεγάλοι Μάγιστροι, αλλά να τη γνωρίζουν οι χωρικοί.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο Λεμπάνεν είναι γιος του Μορέντ και της Ελφαράν και κυβερνά στο όνομα του Δαχτυλιδιού. Τα τραγούδια τους, δηλαδή, δεν αφηγούνται φανταστικά γεγονότα αλλά την ιστορία τους, έστω και λίγο παραμορφωμένη, γιατί αυτός ο κόσμος ο κινούμενος έχει ρίζες. Η κίνηση της Γαιοθάλασσας μέσα στο χρόνο είναι συνεχής και αν πάει κανείς προς τα πίσω θα φτάσει στη Δημιουργία, τη γέννηση δηλαδή του κόσμου μέσω της Αρχαίας Λαλιάς, μέσω των λέξεων που είναι τα πράγματα, μέσω της γλώσσας που μπορεί να πει μόνο αλήθεια.
Το ότι η Αρχαία Λαλιά λέει μόνο αλήθεια δεν σημαίνει πως οι δράκοι ή οι μάγοι που τη χρησιμοποιούν δεν μπορούν να πουν ψέματα. Η ειλικρίνεια αφορά τη σύνδεση του ομιλητή με τον κόσμο, μια συνθήκη ύπαρξης σε αρμονία με το περιβάλλον. Υπάρχει εδώ ένα στοιχείο συντηρητικό; Δεν πρόκειται για ένα καθηλωτικό αγκίστρι. Γιατί, όπως είπαμε, ο κόσμος της Γαιοθάλασσας έχει ρίζες και ταυτόχρονα είναι συνεχώς εξελισσόμενος, συνεχώς κινούμενος. Όπως ακριβώς και το μετακινούμενο Άλσος του Ροκ. Αυτό που δίνει τις μεγάλες απαντήσεις. Το τεράστιο δάσος με τις μεγάλες ρίζες που ποτέ δεν είναι ίδιο και αποτυπώνει τη διαλεκτική σχέση του παρόντος με το παρελθόν.
Η Ιστορία και εμείς
Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο της εξέλιξης της ιστορίας της Γαιοθάλασσας είναι ότι φέρνει αλλαγές και στον τρόπο σκέψης των ανθρώπων της. Φυσικά και στον δικό μας. Η περίπτωση του Ροκ είναι εντυπωσιακή. Στα πρώτα τρία βιβλία το Ροκ είναι σύμβολο της γνώσης και της σοφίας. Στο τέταρτο και στο έκτο (το πέμπτο είναι ιδιαίτερο), όταν η Γαιοθάλασσα αλλάζει και η αντιμετώπιση του κινδύνου απαιτεί κατανόηση της αλλαγής, ο Γκεντ αρχίζει να του ασκεί κριτική. Οι γνώσεις του Ροκ δεν αρκούν για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, γιατί είναι αποκομμένες από τη ζωή. Οι τοίχοι του Ροκ και η μοναχικότητα των μάγων κρατάνε έξω από αυτό τις γυναίκες, τα συναισθήματα και μαζί με αυτά και τη γνώση για τις Αρχαίες Δυνάμεις. Ασκείται κριτική στην ασκητική ζωή των Μάγων και τη σοφία τους. Ο Δάσκαλος των Διατάξεων Άζβερ, που είναι πρώην πολεμιστής, ξέρει τη ζωή των ανθρώπων και είναι αυτός που καταλαβαίνει καλύτερα τι συμβαίνει, εξηγεί ο Γκεντ.
Και τελικά είναι ο Αλντερ αυτός που θα δώσει τη λύση, απλά επειδή έζησε την απόλυτη αγάπη. Και είναι οι άντρες της Δύναμης αυτοί που ευθύνονται για το κακό. Η απληστία που γεννήθηκε από τη δύναμή τους και η επιθυμία να νικήσουν τον θάνατο είναι αυτό που δημιούργησε την Άγονη Γη, την κόλαση των ψυχών και πλήγωσε την Ισορροπία που νόμιζαν ότι προστάτευαν.
Εδώ εντοπίζεται η πραγματική κίνηση της Γαιοθάλασσας. Σε αυτό τον κόσμο τον κινούμενο, η γνώση δεν είναι απλά θέμα στιβαγμένων βιβλίων. Δεν χωράει εδώ μια ελιτίστικη προσέγγιση της γνώσης που θα βρει τη λύση στους μορφωμένους δασκάλους. Την αναζητάει παντού. Σε όποιον έχει την τόλμη να δει ότι ο κόσμος κινείται.
