Η Κόκκινη Παρθένα της Κομμούνας- Οι πολλές διαστάσεις της ουτοπίας

Αλέξανδρος Μινωτάκης Από Αλέξανδρος Μινωτάκης 7 Λεπτά Ανάγνωσης

Από τις εκδόσεις Angelus Novus, μας έρχεται «Η Κόκκινη Παρθένα και το Όραμα της Ουτοπίας». Οι δημιουργοί του είναι η φεμινίστρια συγγραφέας και ακαδημαϊκός Mary Talbot και ο σύζυγός της, Bryant Talbot, δημιουργός κόμικ — μεταξύ των έργων του είναι το Grandville που έχει κυκλοφορήσει στα ελληνικά. Αυτή τη φορά, στην τρίτη συνεργασία τους, καταπιάνονται με την εντυπωσιακή ζωή της Λουίζ Μισέλ, αναρχική, οραματίστρια, ποιήτρια που συμμετείχε στην Παρισινή Κομμούνα. Το graphic novel τοποθετείται αρχικά στο 1905, όταν η φεμινίστρια Σάρλοτ Πέρκινς φθάνει στο Παρίσι, όπου την υποδέχεται η Μονίκ και μαζί θα παρακολουθήσουν την κηδεία της Λουίζ Μισέλ. Στη συνέχεια, ενώ συζητάνε, η Μονίκ, ανακαλώντας κυρίως τις αφηγήσεις της μητέρας της, που γνώριζε τη Λουίζ Μισέλ, διηγείται μία εντυπωσιακή ιστορία, ξεκινώντας από τους τελευταίους μήνες του 1870.

Η Κόκκινη Παρθένα ακολουθεί την πορεία της πρωταγωνίστριας ξεκινώντας από το Παρίσι, όπου φτάνουν τα νέα της ήττας στον Γαλλο-Πρωσικό πόλεμο. Ακολουθεί η εξέγερση ενάντια στη συνθήκη με τους Πρώσους και την κυβέρνηση των Βερσαλλιών και η εγκαθίδρυση της Κομμούνας, η οποία σημάδεψε όσο λίγα γεγονότα την πολιτική  του 19ου αιώνα, εμπνέοντας τους επαναστάτες -μεταξύ αυτών και τον Μαρξ- με το παράδειγμα που έθεσε για ένα διαφορετικό τύπο κοινωνικής οργάνωσης. Η Λουίζ Μισέλ συμμετέχει στις συνελεύσεις, πολεμάει στα οδοφράγματα, γράφει για τη γυναικεία χειραφέτηση, δίνει ομιλίες για την οργάνωση της παραγωγής. Μετά την αιματηρή συντριβή της Κομμούνας, θα βρεθεί εξόριστη σε ένα νησί του Ειρηνικού Ωκεανού, κοντά στην Αυστραλία. Πνεύμα ανήσυχο και δημιουργικό, εξελίσσεται ως καλλιτέχνιδα και διανοούμενη, γνωρίζει ένα νέο κόσμο μακριά από το Παρίσι, νέα προβλήματα και οπτικές και συνδέεται με ένα από τα πρώτα κινήματα ενάντια στη γαλλική αποικιοκρατία. Αναγκάζεται να ζήσει κουβαλώντας τις τύψεις για το ότι επιβίωσε, ενώ τόσες χιλιάδες σύντροφοι και συντρόφισσές της σφαγιάστηκαν από τον γαλλικό στρατό στην καταστολή της Κομμούνας. Η σταθερά της ζωής είναι ο αγώνας για ισότητα και ελευθερία, ενάντια στην καταπίεση από όπου και αν προέρχεται.

Στην Κόκκινη Παρθένασυναντιούνται με συναρπαστικό τρόπο τρία ρεύματα σκέψης και δημιουργίας: η σοσιαλιστική πολιτική του 19ου αιώνα, τα πρώτα μυθιστορήματα επιστημονικής φαντασίας και τα πρώτα σκιρτήματα του φεμινισμού στην πολιτική και τη λογοτεχνία. Πεδίο συνεύρεσης είναι η υπόθεση της Ουτοπίας που το κάθε ρεύμα προσεγγίζει με τον δικό του τρόπο · η χειραφέτηση της εργατικής τάξης και η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, τα ευφάνταστα σχέδια για μελλοντικές τεχνολογικές καινοτομίες και η ισότητα των φύλων αλληλοεπιδρούν σε πρωτότυπους συνδυασμούς, δίνοντας μας διαφορετικές οπτικές ενός άλλου τρόπους ζωής. Σαν ο Μαρξ, ο Ιούλιος Βερν και η Μαίρη Γουολστονκραφτ να συναντήθηκαν στο ίδιο παριζιάνικο καφέ και να μιλάνε με τις ώρες. Μόνο που ο «διάλογος» αυτός, εκφρασμένος μέσα από τη ζωή της Λουίζ Μισέλ, δεν έχει τίποτα το ακαδημαϊκό · χρωματίζεται και καθορίζεται από τα γεγονότα της Παρισινής Κομμούνας, την εξέγερση του λαού του Παρισιού. Το όραμα της Ουτοπίας -στις 3 αλληλοσυμπληρούμενες πλευρές του- γίνεται «επικίνδυνο» όταν συναντιέται με τις κακουχίες των στρατιωτών που γυρνάνε ηττημένοι και βρίσκουν μία ζωή εξαθλίωσης και ακραίας φτώχειας. Η ανάγκη για φαγητό «παντρεύεται» με την ανάγκη για ένα όραμα που θα περικλείει όλες τις πλευρές της ζωής και όχι τυχαία εκπροσωπείται από γυναίκες που θέλουν να ανατρέψουν τους κοινωνικούς ρόλους που τις κρατούσαν στο περιθώριο. Με αυτό τον τρόπο, η αφήγηση κάνει αρμονικά εναλλαγές που υπό άλλες συνθήκες θα φαίνονταν παράταιρες, καθώς από τα οδοφράγματα του 1871 βρισκόμαστε σε ένα καφέ στις αρχές του 20ου όπου οι δύο αφηγήτριες σχολιάζουν τις νέες εκδόσεις επιστημονικής φαντασίας.

Φυσικά, είναι η  Λουίζ Μισέλ αυτή που πρωτοστατεί στις ανατρεπτικές συνδέσεις · μιλάει στους πεινασμένους για ένα αυτοματοποιημένο σύστημα διανομής φαγητού, στις γυναίκες για μία κοινωνία όπου δεν θα ζουν στο περιθώριο του νοικοκυριού, στους εργάτες για την κοινωνική ισότητα. Οι δημιουργοί, μέσα από το διάλογο των δύο αφηγητριών για την πρωταγωνίστρια, μας μεταφέρουν την τρομερή ένταση των στιγμών, το πάθος της Λουίζ Μισέλ και των Κομμουνάρων για έναν άλλο κόσμο, την αγάπη τους για ζωή αλλά και την αποφασιστικότητα μπροστά στον κίνδυνο του θανάτου. Το σχέδιο του Bryan Talbot εντυπωσιάζει με τη λεπτομέρεια του στα πρόσωπα, τη ρεαλιστική απεικόνιση του βομβαρδισμένου Παρισιού · ξεχωρίζουν, ιδιαίτερα, τα δισέλιδα καρέ με τη σφαγή της Κομμούνας και η εικόνα της Λουίζ Μισέλ μπροστά στο στρατοδικείο.

Από την άλλη, ειδική μνεία απαιτείται για την ιστορική έρευνα που έχει συνοδεύσει αυτό το graphic novel και είναι εμφανής σε κάθε σελίδα του αλλά και στο ξεχωριστό παράρτημα στο τέλος, όπου παρέχει στοιχεία για ιστορικά γεγονότα, συγγραφείς και πολιτικούς συμβάλλοντας στην κατανόηση του όλου έργου.

Το ιστορικό πλαίσιο του 19ου αιώνα δεσπόζει στην Κόκκινη Παρθένα. Οι προσδοκίες που γέννησαν οι κοινωνικοί αγώνες και η τεχνολογική πρόοδος  βρήκαν μία σπουδαία εκπρόσωπο στο πρόσωπο της Λουίζ Μισέλ που αδίκως πέρασε στο περιθώριο της ιστορίας. Σήμερα, σε μία εποχή που η τεχνολογική πρόοδος συσχετίζεται σχεδόν αυτόματα με τη δυστοπία και την ενίσχυση ενός σύνθετου δικτύου καταπίεσης-εκμετάλλευσης, έρχεται ένα έργο για να μας δείξει ότι οι ρίζες της επιστημονικής φαντασίας ήταν πολύ διαφορετικές.  Η Ουτοπία ενέπνεε την πολιτική και καλλιτεχνική φαντασία καθώς οι ιστορικοί ορίζοντες της ανθρωπότητας φαίνονταν ανοιχτοί. Και αν οι κοινωνικές εξελίξεις είναι τέτοιες που επέβαλαν μία μεταστροφή στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το μέλλον, μορφές σαν τη Λουίζ Μισέλ, την Κόκκινη Παρθένα, μας δείχνουν έναν άλλο δρόμο.

Μοιραστείτε το Άρθρο
Συνάντησε μικρός το Star Wars και έκτοτε βρήκε πως θέλει να γίνει Jedi. Προπονείται με διαλογισμό 18 ώρες την μέρα. Τις υπόλοιπες τις περνάει καμουφλαρισμένος ως υποψήφιος διδάκτορας γιατί κανείς δεν του είπε πως ανακλήθηκε το Order 66.