Μια γενεαλογία της δυστοπικής λογοτεχνίας (B’ Μέρος)
Μετάφραση από το Electric Lit
Δεκαετίες 1970-1990: Εταιρείες και δηλητηριασμένα σώματα
Παρόλο που ο αριθμός των έργων δυστοπικής φαντασίας μειώθηκε για ένα διάστημα στις αρχές της δεκαετίας του 1970, η ποικιλία μέσα στο είδος διευρύνθηκε. Αν η δυστοπική φαντασία μας βοηθάει να στοχαστούμε τους φόβους μας, τότε η δεκαετία του 1970 είδε την κοινή γνώμη να ξεπερνάει το διαρκή φόβο του πολέμου και να ανοίγεται σε νέα πεδία. Οι περιβαλλοντικές κρίσεις κυριάρχησαν στη συζήτηση ενώ ο κατακλυσμός διαφήμισης, ανασφαλειών σχετικά με το σώμα και οικονομικής στασιμότητας έδωσαν ώθηση σε μία νέα περίοδο κυνισμού.
Αυτά έδρασαν ως καταλύτες για αρκετά κλασικά δυστοπικά έργα που οδήγησαν το είδος σε νέες, εξαιρετικές κατευθύνσεις.
Το Handmaid‘s Tale (Η ιστορία της πορφυρής δούλης, ο ελληνικός τίτλος), ένα βιβλίο στο οποίο τα γυναικεία σώματα δεν είναι τίποτε άλλο παρά μηχανές αναπαραγωγής, συγκλόνισε τον κόσμο όταν δημοσιεύτηκε το 1985.
Το cyberpunk γεννήθηκε χάρη στο έργο του Γουίλιαμ Γκίμπσον, Νευρομάντης, που κυκλοφόρησε το 1984.
Οι ιδιωτικές εταιρείες έγιναν πηγή καταπίεσης και υπ αριθμόν ένα δημόσιος εχθρός πλάι σε απολυταρχικές κυβερνήσεις σε πολλά δυστοπικά μυθιστορήματα, όπως στο Snow Crash του Νιλ Στίβενσον.
Στο μεταξύ, το μαύρο χιούμορ έγινε όλο και πιο έντονο στο είδος, όπως έδειξε ο Ζοζέ Σαραμάγκου στα έργα του Περί Τυφλότητας και Περί Φωτίσεως, που αμφότερα χρησιμοποιούν με μεγάλη επιτυχία την τεχνική του παντογνώστη αφηγητή.
Ίσως η πιο ξεχωριστή περίπτωση να είναι το έργο Ο δωρητής που δημοσίευσε η Λόις Λόουρι το 1994. Πρόκειται για ένα μικρό βιβλίο σχετικά με μία κοινότητα στο μέλλον που πλέον δεν νιώθει πόνο. Ο δωρητής ήταν ένα μυθιστόρημα που απευθυνόταν σε νεαρούς ενήλικες προτού αυτή η κατηγορία γίνει της μόδας. Αξιοποιεί τις παραδόσεις των ενήλικων έργων δυστοπικής φαντασίας, ενώ κατορθώνει να κάνει δημοφιλές το είδος ανάμεσα στους νεαρούς αναγνώστες. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό λόγω των όσων συνέβησαν στην επόμενη δεκαετία…
Σημαντικότερα έργα δυστοπικής φαντασίας της εποχής
- Ο Δωρητής
Κανένας δεν θα ενθουσιαζόταν στην προοπτική ενός κόσμου χωρίς χρώμα. Ωστόσο, οι άνθρωποι αποδέχονται την κοινωνία μέσα στο βιβλίο, το οποίο θέτει το ζήτημα τι θα ήταν ένας κόσμος απόλυτης ομοιότητας: μία μεταμφιεσμένη δυστοπία
- Mockingbird
Αφορά τη μανία θανάτου ενός ρομπότ σε έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι ούτε μπορούν -και, ακόμα χειρότερα, ούτε θέλουν-να διαβάζουν
- Περί Τυφλότητας
Ο Σαραμάγκου χρησιμοποιεί έναν παντογνώστη αφηγητή σε τρίτο πρόσωπο και ένα δυσοίωνο τόνο για να δημιουργήσει αυτό το τρομακτικό και απόλυτα χαοτικό έργο σχετικά με μία κοινωνία που ξαφνικά μαστίζεται από τύφλωση.
- Ο Νευρομάντης
Ο δυστοπικός κόσμος μέσα σε αυτό το κωμικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας ήταν ένας από τους πρώτους που εισήγαγαν τη λογική του cyberpunk στην κοινωνία, οδηγώντας τον Γουίλιαμ Γκίμπσον να κερδίσει το 1984 τα βραβεία Χιούγκο, Νέμπιουλα και Φίλιπ Ντικ με το πρώτο του μυθιστόρημα.
- Η ιστορία της πορφυρής δούλης
Η εικόνα ενός δυστοπικού κόσμου, πνιγμένου στο σεξισμό. Η Ιστορία της πορφυρής δούλης προκαλούσε ανατριχίλα στους αναγνώστες δεκαετίες προτού γίνει δημοφιλής τηλεοπτική σειρά στο Hulu.
Η νέα χιλιετία: Προδομένη νεότητα
Σήμερα, η δυστοπική φαντασία κατά βάση σχετίζεται με τη λογοτεχνία που απευθύνεται σε νέους ενήλικες. Οι σχετικές σειρές δυστοπικής φαντασίας –Ο Λαβύρινθος, H Απόκλιση, Ready Player One, μεταξύ πολών άλλων-κυριαρχούν στα ράφια και ξεχύνονται στο Χόλυγουντ. Οι ταινίες της σειράς Divergent (Η Απόκλιση) συγκέντρωσαν πάνω από 700 εκατομμύρια δολάρια διεθνώς.
Πώς φτάσαμε σε αυτό το σημείο; Σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στη σειρά Hunger Games (Αγώνες Πείνας), καθώς το ρεύμα που ξεκίνησε το Δωρητή απέκτησε τεράστια δημοτικότητα στους νέους ενήλικες με τη δημοσίευση των βιβλίων της Σουζάν Κόλινς. Στη δυστοπική φαντασία, οι νεαροί ενήλικες αναγνώστες μπορούν να βρουν ένα πλέγμα θεμάτων με τα οποία μπορούν να ταυτιστούν: η ανακάλυψη της προσωπικής ταυτότητας, η σύγκρουση ενός νέου ανθρώπου με ολόκληρο τον κόσμο. Γενικά, η άνοδος των δυστοπικών μυθιστορημάτων μετά το 2000 θεωρείται ότι είναι ένα σύμπτωμα της έντασης του άγχους που προήλθε από τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου και από άλλα ανησυχητικά γεωπολιτικά γεγονότα.
Όμως, το Hunger Games κατάφερε να αλλάξει ορισμένες πλευρές του παιχνιδιού, Σε ένα κείμενο της, η ιστοσελίδα AV Club τόνισε:
“Ο Δωρητής προέρχεται από αυτό που φαίνεται να είναι μία χαμένη παράδοση μέσα στη δυστοπική αφήγηση. Ηταν συνηθισμένοι η γενετική να υποτάσσεται μπροστά σε ένα άτομο που θέλει να απελευθερωθεί από την κοινωνική ομοιογένεια και επέλεγε να δραπετεύσει από την καταπίεση σε μία πιο ασφαλή κοινότητα. Τώρα, η απόδραση δεν αρκεί, οι πρωταγωνιστές των δυστοπικών θρίλερ πρέπει να εκπαιδευτούν σε βίαιες στρατιωτικές τακτικές και να ασκήσουν βία που θα οδηγήσει στην κατάρρευση της τυραννίας μέσα από όλο και πιο αιματηρές σκηνές δράσης”
Έτσι, στη νέα σοδειά δυστοπικής φαντασίας, το διακύβευμα είναι πιο μεγάλο από ποτέ. Συνεχίζοντας μία σπουδαία παράδοση, συνεχίζουν να δικαιώνουν τον ορισμό της δυστοπίας: ο χειρότερος δυνατός κόσμος. Αλλά αυτό που το καθένα τους προσφέρει (κάποιες στιγμές) είναι μία σύντομη, απαστράπτουσα πίστη ότι αυτός ο κόσμος μπορεί να διορθωθεί. Και πλέον, η αναγέννηση των πωλήσεων των βιβλίων όπως το 1984 και το Θαυμαστός Καινούριος Κόσμος δείχνει ότι ένα πολύ μεγάλο κομμάτι από εμάς συνεχίζει να στρέφεται προς αυτό το είδος για παρηγοριά ή απαντήσεις.
Σημαντικότερα έργα δυστοπικής φαντασίας της εποχής
- Αγώνες πείνας
Η τριλογία που ολοκληρώνεται με το βιβλίο Κοτσυφοκισσα δεν χρειάζεται κάποια εισαγωγή. Μόνο αυτό: οι πιθανότητες να είναι πάντα με το μέρος σας όταν το διαβάζετε.
- Ready Player One
Σας αρέσουν τα MMORPG; Μάλλον όχι και τόσο αφού διαβάσετε αυτό το βιβλίο που κέρδισε τα Alex Award και Prometheus Award το 2012
- 1Q84
Οχι τυχαία, το 1Q84 αλλά μόνο έναν αριθμό από το 1984 του Οργουελ. Το αποκάλεσαν το απόλυτο δυστοπικό μυθιστόρημα. Αυτό το πολύπλοκο έπος είναι ένα επίτευγμα φαντασίας που μόνο ο Μουρακάμι θα μπορούσε να φέρει σε πέρας.
- Super Sad True Love Story
Στο φόντο ενός έρωτα μεταξύ μιας Κορεατο-αμερικανίδας και ενός Ρώσου, η Αμερική παραπατάει στο χείλος της οικονομικής κατάρρευσης και ο καταναλωτισμός απειλεί να μας κατακυριεύσει
- Uglies
Ποιός είπε ότι είσαι άσχημός; Αυτό το βιβλίο. Το Uglies στρέφει τη δυστοπική οτπική του στην πλαστική χειρουργική: στο μέλλον, όταν κάποιος γίνεται 16, υποβάλλεται σε επέμβαση για να γίνει “όμορφος/-η”.
Διαβάστε και το Μέρος Α’
About the Authors
Αλέξανδρος Μινωτάκης Συνάντησε μικρός το Star Wars και έκτοτε βρήκε πως θέλει να γίνει Jedi. Προπονείται με διαλογισμό 18 ώρες την μέρα. Τις υπόλοιπες τις περνάει καμουφλαρισμένος ως υποψήφιος διδάκτορας γιατί κανείς δεν του είπε πως ανακλήθηκε το Order 66.
Related Posts
Οι πορφυρές κάπες του Handmaid’s tale ως ένα σύγχρονο φεμινιστικό σύμβολο →
Utopia – Το κυνήγι ενός «προφητικού» comic που αποκαλύπτει μία επικίνδυνη συνωμοσία →
Έκθεση Fan Art “Δυστοπία” στο Smass(e-)Fest →
