Το 2019 ήταν η εποχή του τέλους και της απογοήτευσης για πολλά πράγματα. Μεγάλες σειρές που όρισαν τη δεκαετία, ταινίες των οποίων η πλοκή απλώθηκε σε δεκάδες μέρη, ταινίες που ήρθαν από το παρελθόν αλλά το μόνο που κατάφεραν ήταν να φέρουν απαισιοδοξία στο παρόν, υπήρξαν πολλά πράγματα που έληξαν φέτος. Την ίδια στιγμή υπήρξαν και μερικά που ξεκίνησαν, των οποίων η πορεία θα δείξει το κατά πόσο η ελπίδα που έφεραν θα είναι δικαιολογημένη ή όχι.
Σε κάθε περίπτωση όμως, το 2019 ήταν ένα έτος πλούσιο για τον κινηματογράφο και εμφανίστηκαν πολλά πράγματα στις αίθουσες που μας έκαναν να χαμογελάμε ειλικρινά. Για τις περισσότερες έχουμε μιλήσει, αξίζει όμως μια τέτοια λίστα, για να μπαίνουν κάποια πράγματα στη θέση τους. Πάμε λοιπόν να δούμε ποιες ταινίες ξεχώρισαν τη χρονιά που έφυγε.
10) Τhe Irishman
Το αντίο στα γκανστερικά όπλα του Μartin Scorsese μπορεί να αναδεικνύει προβληματισμούς ουσιαστικά έναν υπαρξιακό προβληματισμό που αφορά περισσότερο προηγούμενες γενιές και έτσι δεν αντηχεί ιδιαίτερα τα προβλήματα του παρόντος ή πολύ περισσότερο του μέλλοντος, όμως αποτελεί αφενός μια ταινία υποδειγματική φτιαγμένη και αφετέρου μια τέλεια επισκόπηση του παρελθόντος και των προβλημάτων που αυτό γέννησε.
9) John Wick: Parabellum
Η καταιγιστική δράση και η φιγούρα ενός αδίστακτου Keanu Reeves (Μatrix, Toy Story 4) αποτελούν τα δυνατά χαρτιά της τρίτης ταινίας του τυφώνα John Wick. Tαυτόχρονα όμως ο σκηνοθέτης του, ο Chad Stahelski, πρώην κασκαντέρ ο ίδιος, καταφέρνει με έναν τρόπου που παραμένει φρέσκος, να ανανεώσει το action είδος, το οποίο πέρασε μια απίστευτη κούραση και ταλαιπωρία στα χέρια αδέξιων σκηνοθετών και πρωταγωνιστών, θυμίζοντας μας γιατί αφενός πως μπορούν τα πιστολίδια να είναι ακόμα διασκεδαστικά, αφετέρου πως ένα τέτοιο είδος μπορεί ακόμα να προκαλέσει συναισθήματα και σκέψεις, αποτίοντας φόρο τιμής στο παρελθόν, χωρίς όμως να μένει προσκολλημένο σε αυτό.
8) Avengers: Εndgame
Το καταιγιστικό τέλος μια σειράς ταινιών που ξεκίνησαν το πολύ μακρινό 2008 ήρθε το 2019 και, όπως ήταν πολύ φυσικό, κατέκτησε την πρώτη θέση στην καρδιά των θεατών αλλά και στο παγκόσμιο box office. Και είναι απόλυτα κατανοητό κάτι τέτοιο, αφού για όποιον παρακολούθησε από την αρχή του το εγχείρημα του MCU (και πλέον υπάρχουν άνθρωποι που μεγάλωσαν με αυτές τις ταινίες) το τέλος του υπήρξε κάτι παραπάνω από ταινία. Ήταν βίωμα, ήταν συγκίνηση, ήταν δάκρυα, ήταν αντίο σε φίλους. Μπορεί να είχε δεκάδες αστοχίες, αλλά το Endgame υπήρξε, μέχρι και εκείνη τη στιγμή, η κορωνίδα όλων των πραγμάτων που αποτελούν το super hero cinema.
7) Synonyms
O νικητής της Χρυσής Άρκτου Nadav Lapid μας παραδίδει ουσιαστικά μια ταινία για την εθνική ταυτότητα, πως αυτή διαμορφώνεται και πως το άτομο μπορεί να διαπραγματευτεί μαζί της στην προσπάθεια του να την αλλάξει. Η διαδικασία δεν είναι ούτε εύκολη, ούτε ακίνδυνη, ούτε, πολύ περισσότερο, επιτυχημένη. Αυτό το μετέωρο βήμα μεταξύ μιας πραγματικότητας και μιας άλλης μεταξύ μιας εθνικής ομάδας πλήρως φαντασιακής όπως το Ισραήλ και μιας άλλης με βαθιά ριζωμένα ιμπεριαλιστικά χαρακτηριστικά, όπως της γαλλικής τελικά τόσο ο σκηνοθέτης όσο και ο πρωταγωνιστής (σε μια καταιγιστική ερμηνεία ο Tom Mercier) τις απορρίπτουν αμφότερες, μέσα από μια ασταμάτητη ροή γλωσσικών παραπλήσιων, σαν καθρέφτισμα της δικής τους αμφισημίας.
6) Les Miserables
Η χρόνια γκετοποίηση ταυτοχρόνως δημιουργεί μια νέα συνείδηση. Έναν άνθρωπο τσακισμένο. Παρά την απουσία του πολιτικού του στόχου, φοβίζει τους πάντες. Και κυρίως την άρχουσα τάξη για τον λόγο και μόνο πως επιβεβαιώνει τις ακραίες αντιθέσεις της κοινωνίας που έχει χτίσει. Βάζει σε αμφισβήτηση έννοιες όπως κοινωνική ειρήνη, ασφάλεια, τάξη. Δεν επαναστατικοποιείται. Ωστόσο υπενθυμίζει σε ολόκληρη την κοινωνία την σήψη της, τις ψευδαισθήσεις της και την ανάγκη ανατροπή της.
Ο νεαρός σκηνοθέτης Ladj Ly, κάνει ακριβώς μια παρόμοια μελέτη. Και όταν μιλάμε για τόσο σκληρά πράγματα, η ταινία του δεν μπορεί παρά να είναι κι αυτή σκληρή. Εμπνέεται από την εξέγερση του 2005 στα προάστια του Παρισιού αλλά γίνεται εν ριπή οφθαλμού πανευρωπαϊκός και παγκόσμιος.
5)Midsommar
Ένα φρέσκο και πρωτότυπο pagan θρίλερ το οποίο όχι μόνο δε χρειάζεται το σκοτάδι για να προκαλέσει τρόμο, αλλά αντίθετα στέκεται ακλόνητο κάτω από τον λαμπρό ήλιο και μας θυμίζει ότι τα πιο τρομακτικά πράγματα, αυτά που θέλουμε πάση θυσία να αποφύγουμε, τελικά είναι πάντα δίπλα μας. Ο Ari Aster (Hereditary) μας τρομοκρατεί ακριβώς λούζοντας στο φως τους χειρότερους φόβους, οι οποίοι είναι απόλυτα αληθινοί. Την ίδια στιγμή, η ίδια του η πρωταγωνίστρια, η Florence Pugh (Μικρές Κυρίες, Black Widow) εγγράφει το πρόσωπο και τις κραυγές της βαθιά μέσα στη μνήμη μας, καθιστώντας την μία ηθοποιό που θα παίξει μεγάλο ρόλο στη νέα δεκαετία.
4)Τhe Favorite
Όπως το είχαμε πει, ο Γιώργος Λάνθιμος δε θα μπορούσε να λείπει από τη λίστα φέτος.
Ο Λάνθιμος στο The Favorite ασχολείται με την εξουσία και μας την παρουσιάζει κάπως Oscar Wilde-ικά, μέσα από το σεξ, ως μηχανισμό επιβολής. Τοποθετώντας το έργο στην γυναικοκρατούμενη βασιλική ιστορία της Βρετανίας και βάζοντας στους κεντρικούς ρόλους γυναίκες, ο Λάνθιμος αποφεύγει πολύ εύκολα μια άτοπη και απροσονατολιστική συζήτηση περί σεξισμού, ενώ την ίδια στιγμή κάνει πλήρη χρήσης των εκφάνσεων της γυναικείας σεξουαλικότητας και του ηδονοβλεπτικού βλέμματος της κάμερας.
Σκοπός του παραμένει βέβαια πάντα να καταδείξει τις εξουσιαστικές δομές μιας βασιλείας, αρχηγίας, οποιαδήποτε δομής που υποβαθμίζει τον άνθρωπο σε υπηρέτη και καλλιεργεί μέσα του την ανάγκη να πράξει το ίδιο σε όσους τύχει να βρεθούν από κάτω του.
Η εκμαυλιστική ισχύ της παρασκηνιακής, πρόσκαιρης εξουσίας, η οποία μπορεί να μεταβληθεί ανά πάσα ώρα και στιγμή, αυτό είναι τελικά το “ουράνιο τόξο” που κυνηγούν οι δύο ευνοούμενες. Και την ίδια στιγμή, η ουσιαστική, μόνιμη εξουσία, που κοιμάται σαν θυμωμένος ή βραδύνους γίγαντας, μένει ακλόνητη, για να συνθλίψει, όταν ξυπνήσει, όποιον νομίζει ότι τελικά αξίζει μια θέση κοντά στον ήλιο. Έτσι, ο Λάνθιμος παρέδωσε μια ταινία που μας ωθεί να μιλήσουμε, να σκεφτούμε με αφορμή και αφετηρία αυτή, για το μέλλον. Της εξουσίας και το δικό μας. Ιδανικά χωρίς εξουσία.
3) Marriage Story
Το «Ιστορία Γάμου» του Noah Baumbach ( Greenberg , The Squid and the Whale) παρουσιάζει ένα θέμα που έχουμε ξαναδεί δεκάδες φορές, ένα διαζύγιο.
Τυπικά είναι ένα θέμα που κάθε εθνική κινηματογραφία έχει αγγίξει με τον δικό της τρόπο, επομένως η ταινία του Baumbach δε θα έπρεπε να αποτελεί κάτι το ξεχωριστό. Γνωρίζοντας όμως το κοινότυπο του αντικειμένου, ο σκηνοθέτης ποντάρει σε μια διαφορετική οπτική, αυτή των συναισθηματικά αφοπλιστικών ερμηνειών των δύο κεντρικών πρωταγωνιστών του, της Scarlett Johansson (Her, Avengers) και του Adam Driver( The Deads Don’t Die, Star Wars). Αμφότεροι ακροβατούν ανάμεσα στη νοσταλγία και την οργή, το χαμόγελο και το δάκρυ.
Περισσότερο από όλα όμως, φαίνονται παρόντες, απόλυτα δοσμένοι στους χαρακτήρες τους και έτσι ο θεατής νιώθει κάτι πολύ πιο άμεσο από το βλέπει απλά μια ταινία: βλέπει όντως το δράμα δύο ανθρώπων που ήταν τόσο κοντά που δεν ξεχώριζε ο ένας από τον άλλον, να προσπαθούν τώρα να βρουν το δικό τους μονοπάτι. Ίσως συναντηθούν ξανά, ίσως όχι. Όμως η στιγμή του αποχωρισμού θα μείνει στη θύμηση όλων (ηθοποιών και κοινού), για καιρό.
Οι δύο ηθοποιοί, ελεύθεροι από τις στρωτές και αυστηρές οδηγίες που τους περιορίζουν στις μεγάλες μπλοκμπάστερ παραγωγές, εδώ παραδίδουν καθηλωτικές αφηγήσεις, οι οποίες όχι μόνο τους θέτουν υποψήφιους για μια θέση στα Όσκαρ, αλλά καταφέρνουν να σκιαγραφήσουν σε όλο τους το βάθος, τον πόνο και τις λεπτές ψυχολογικές μεταπτώσεις που προκαλεί στους άμεσα (και έμμεσα) εμπλεκόμενους η εξουθενωτική διαδικασία ενός χωρισμού.
2) Joker
Ο Joker βρίσκει στη βία την κάλυψη της ανάγκης του για επικοινωνία, την στιγμή που κάθε άλλος φορέας, οικογενειακός, προσωπικός και κοινωνικός, του την αρνείται. Και η βία του είναι αναγνωρίσιμη από όλους. Ως υποκείμενο, ο Joker έχει δει τον εαυτό του να διασπάται και να αποξενώνεται από κάθε ταυτότητα: από αυτή του κωμικού, από αυτή του άνδρα, από αυτή του γιου. Η μόνη έκφραση που του μένει είναι αυτή του χαοτικού θεάματος, σε μια κοινωνία που στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στο θέαμα χωρίς θεατές, σε σκιαγραφήσεις χωρίς αντικείμενα σκιαγραφούμενα: σκιές μέσα σε σκιές.
Ναι, το Joker δεν είναι μια επαναστατική ταινία, αλλά μάλλον μια κριτική ματιά στο τι γίνεται όταν η υπάρχουσα καταπιεστική κοινωνία αφήνεται στο να υπάρχει και να επεκτείνεται, διεκδικώντας να μας αποξενώσει ακόμα και την ίδια μας την εικόνα. Έτσι καθημερινοί άνθρωποι μετατρέπονται σε κλόουν που δε γελούν, αλλά σκοτώνουν.
Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, η ταινία θα μπορούσε να είχε γίνει και ανεξάρτητα από τα υπερηρωικά σύμβολα. Και θα ήταν και πάλι μια πολύ καλή ταινία. Σίγουρα όμως δε θα ήταν τόσο σημαντική για εμάς (και κερδοφόρα για τα στούντιο). Το εύπλαστο των κόμικ συμβόλων και χαρακτήρων είναι ουσιώδες στην εποχή μας, γιατί έχει καταστεί αναπόσπαστο σημείο του πως εξηγούμε στο μυαλό μας τον κόσμο.
Έχει γίνει μια συμπληρωματική, συμβολική αφήγηση που μας επιτρέπει να γεμίζουμε τα κενά σε έναν κόσμο πολλών και αλληλοδιαπλεκομένων αφηγήσεων. Για αυτό και ως Joker και όχι απλά ως Arthur Fleck καθιστά την ταινία πιο εκρηκτική. Kαι φυσικά ο πάντα αγαπημένος Joaquin Phoenix (Ηer, You Were Never Really Here) δίνει εδώ μια ερμηνείας ζωής, την οποία κανείς δε θα ξεχάσει ποτέ
1) Parasite
Ο ιδιαίτερος Bong Joon Ho είχε αποδείξει ήδη από το The Host του μακρινού 2006 τη σκωπτική, οριακά παρωδιακή του φύση και τον πάντα κοινωνικής κατεύθυνσης κινηματογράφο που ήθελε να κάνει. Τα υπόλοιπα έργα του, με το πιο δυτικότροπο Snowpiercer και το Netflix- ικό Okja να ξεχωρίζουν ανάμεσα τους, ήταν περαιτέρω δείγματα αυτής της πορείας. Τώρα, αυτή η άνοδος, ξεκόβοντας από όποια στοιχεία επιστημονικής φαντασίας ή δυστοπίας την έστελναν σε άλλες ατράπους, φτάνει στη βραβευμένη από τις Κάννες με τον Χρυσό Φοίνικα, κορύφωση της.
Το Parasite δικαιώνει το βραβείο μιλώντας για την διαρρύθμιση της ακραία καπιταλιστικής κοινωνίας της Νότιας Κορέας. Μιλώντας για ένα περιβάλλον τόσο τοπικό, θα πίστευε κανείς πως δύσκολα θα συγκινούσε το δυτικό κοινό. Ωστόσο ο Joon Ho όχι μόνο καταφέρνει να συλλάβει με δυναμικό τρόπο τις λεπτές διαφοροποιήσεις της ταξικής διαβάθμισης της νοτιοκορεάτικης κοινωνίας, αλλά καταφέρνει να τις αποδώσει και ταυτόχρονα αποδημήσει με ένα εξόχως διακριτικό αμάλγαμα κωμωδίας, το οποίο περιλαμβάνει γερές δόσεις slapstick αλλά και μαύρου χιούμορ.
Το Parasite, πατώντας στις απόλυτα σωστά ρυθμισμένες ερμηνείες του cast του και τη λεπτά αμφίβολη ατμόσφαιρα της κινηματογραφίας του Joon Ho, μας δίνει δύο οικογένειες ταξικά αντίθετες η μία με την άλλη: Τα πλούσια αφεντικά και οι φτωχοί εργαζόμενοι που ζουν στα ημιυπόγεια και αναγκάζονται για να μην πεθάνουν της πείνας σε μια κοινωνία απόλυτα ευθυγραμμισμένη με το νεοφιλελεύθερο μότο «ο θάνατος σου η ζωή μου» να κλέβουν, να λένε ψέματα και να εξαπατούν.
O Bong Joon Ho όμως δε μασάει τα λόγια του, ούτε ενδιαφέρεται να δώσει μια κενή αγιογραφία της εργατικής τάξης, βγαλμένη από κάποια σοβιετικού ρεαλισμού ταινία του 1950. Υποδεικνύει ακριβώς τους ανταγωνισμούς μεταξύ των ίδιων των εργατών, τις ανηθικότητες, τις ευφάνταστες απάτες και την ανθρωποφαγία στην οποία εξαναγκάζονται να υποπέσουν για να επιβιώσουν.
