Πριν γράψουμε για τον συγγραφέα, να δούμε τι λέει ο ίδιος ο Στίβεν Κινγκ για τον εαυτό του:
I never thought of myself as a horror writer. That’s what other people think. And I never said jack shit about it. Tabby came from nothing, I came from nothing, we were terrified that they would take this thing away from us. So if the people wanted to say “You’re this”, as long as the books sold, that was fine. I thought, I am going to zip my lip and write what I wanted to write. The first time that anything like what you’re talking about happened, I did this book Different Seasons, they were stories that I had written like I write all of them, I get this idea, and I want to write this there was prison story, “Rita Hayworth and the Shawshank Redemption”, and one based on my childhood called “The Body,” and there is a story of this kid who finds a Nazi, “Apt Pupil”. I sent them to Viking, who was my published my editor was John Williams – dead many long years – terrific editor – he always took the work dead level. He never wanted to pump it. I sent them Different Seasons, and he said well, first of all you call it seasons, and you have just written three. I wrote another one, “The Breathing Method” and that was the book. I got the best reviews in my life. And that was the first time that people thought, woah, this isn’t really a horror thing.
Τι να γράψεις για τον άνθρωπο που έχει γράψει τα πάντα; Θα μπορούσε να γίνει σειρά από άρθρα που θα ασχολούνται μόνο με την απαρίθμηση του έργου του Στίβεν Κινγκ και την επιρροή του στην ποπ κουλτούρα. Μιλάμε για πάνω από 70 βιβλία και πάνω από 200 διηγήματα και άλλες τόσες ταινίες που βασίζονται σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό σε βιβλία του. Τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει και η μεταφορά σε graphic novel κάποιων εκ των πιο γνωστών διηγημάτων του, όπως Το Κοράκι και ο Μαύρος Πύργος. Ακόμα και αν δεν έχετε διαβάσει μισή σελίδα από βιβλίο του Κινγκ, είναι αδύνατο να μην έχετε πέσει σε κάποια αναφορά στο έργο του ή να μην έχετε δει έστω μία ταινία βασισμένη σε βιβλίο του. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα «Στάσου πλάι μου», «Τελευταία Εξοδος : Ρίτα Χειγουουρθ (ο ορίτζιναλ τίτλος «The Shawshank Redemption» μεταφράστηκε έτσι, για να φάμε από νωρίς το spoiler), «Το πράσινο μίλι», «Το Αυτό», «Κάρι», «Κριστίν» και βέβαια, το αριστούργημα του Κιούμπρικ, «Η λάμψη» με τον Τζακ Νίκολσον στο ρόλο του επιστάτη του Overlook Hotel που τρελαίνεται και κυνηγάει την οικογένεια του. Όπως καταλαβαίνετε, είναι δύσκολο, σχεδόν αδύνατο, να έχετε οποιαδήποτε επαφή με την ποπ κουλτούρα και να μην έχετε πέσει πάνω στον Στίβεν Κινγκ.
Στον ίδιο αποδόθηκε ο τίτλος του «άρχοντα του τρόμου», παρόλο που ο ίδιος ποτέ δεν αποδέχθηκε ότι είναι συγγραφέας μυθιστορημάτων τρόμου και όπως θα δούμε παρακάτω, έχει κάποιο δίκιο. Δεν είναι όμως ο κορυφαίος συγγραφές οποιουδήποτε είδος τρόμου. Από το πρώτο του βιβλίο, το «Carrie”, το 1974 έδειξε ότι επιδιώκει μια ιδιαίτερη ισορροπία ανάμεσα στο καθημερινό, το φυσιολογικό και το ακραίο, το αφύσικο και το τρομακτικό. Στο Carrie περιγράφει τις προσπάθειες μιας κοπέλας που προσπαθεί να επιβιώσει ενάντια στην καταπίεση της θρησκόληπτης, συντηρητικής μητέρας της και την κοινωνική απομόνωση που υφίσταται στο σχολείο της. Το τελικό ξέσπασμα (και εκδήλωση των υπερ-φυσικών δυνάμεων) της Carrie στο χορό του σχολείου έχει μείνει στην ιστορία ως μια από τις δυνατότερες σκηνές, ενώ σε αυτό βοήθησε και η εξαιρετική ταινία του 1976 του Brian de Palma. Δεν πρόκειται όμως για μια σκηνή εστιασμένη στο μεταφυσικό, αντιθέτως η αναταραχή που προκαλεί η Carrie είναι απλά μια οπτικοποίηση του ψυχισμού της αλλά και όσων την καταπνίγουν. Ο Κινγκ, όπως θα κάνει και σε δεκάδες άλλα βιβλία, θα σταθεί ελάχιστα στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των μεταφυσικών δυνάμεων και στην πηγή τους. Όλη η έμφαση δίνεται στο σκηνικό και τους ανθρώπους μιας μικρής επαρχιακής αμερικάνικης πόλης της πολιτείας του Μέιν , όπου μένει και ο ίδιος, στη δεκαετία του ’70.
Με αυτό τον τρόπο, ο Κινγκ καθιέρωσε και εξέλιξε ένα ιδιαίτερο στυλ τρόμου που βασίζεται στην καθημερινότητα, σε συνηθισμένους ανθρώπους που βρίσκονται αντιμέτωποι με ασυνήθιστες καταστάσεις, χωρίς να μεταμορφώνονται σε ήρωες. Πολύ περισσότερο, ο τρόμος υποτάσσεται στη διεξοδική μελέτη της καθημερινότητας, σε ψυχογραφήματα και κοινωνικές αναλύσεις της Αμερικής από το ’70 μέχρι σήμερα. Στο δεύτερο βιβλίο του, αρκετά μεγαλύτερο από το Carrie, ασχολείται με την πόλη του ‘Salem’s Lot (είναι και ο τίτλος του βιβλίου). Παρόλο που το θέμα του βιβλίου είναι τα βαμπίρ που σιγά-σιγά καταλαμβάνουν την πόλη, ο Κινγκ αφιερώνει το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου σε μια εξονυχιστική παρουσίαση των κατοίκων, από την οικογένεια του πάστορα μέχρι τον αλκοολικό της πόλης και από έναν άνδρα που κακοποιεί τη γυναίκα του μέχρι τον Ben Mears, τον συγγραφέα πρωταγωνιστή του βιβλίου που επιστρέφει στην πόλη των παιδικών του χρόνων για να γράψει ένα καινούριο έργο. Αν και το Carrie είναι το πρώτο βιβλίο του Κινγκ που τον καθιέρωσε πολύ νωρίς, είναι με το (συχνά υποτιμημένο) ‘Salem’s Lot που το μοναδικό στυλ γραφής του θα πάρει την πλήρη έκφραση του. Παίρνει ένα από τα πιο τετριμμένα θέματα στη λογοτεχνία τρόμου (βαμπίρ) και του δίνει νέα πνοή, το φέρνει στον 20ο αιώνα και το υποτάσσει στις ανάγκες της εποχής.
Από εκεί και πέρα, θα ασχοληθεί με όλες τις κλασικές θεματικές του τρόμου και του μεταφυσικού. Από την προαίσθηση στη Νεκρή Ζώνη(1979) μέχρι το δαιμονισμένο αυτοκίνητο του Κριστίν (1983), τα φαντάσματα από το Σάκο με κόκκαλα (1998) και τα ζόμπι που καταλαμβάνουν τις ΗΠΑ μέσα από το δίκτυο τηλεφωνίας στο Κινητό (2006). Ταυτόχρονα, ο Κινγκ συνέβαλε στην ανάπτυξη της λογοτεχνίας τρόμου με το εξαιρετικό βιβλίο του Το Αυτό (It στα αγγλικά, απόλυτα αδικημένο από την κινηματογραφική μεταφορά) όπου δίνει τη δική του αντίληψη για τον τρόμο με ένα πλάσμα που μεταμορφώνεται σε ότι φοβάται περισσότερο το κάθε άτομο, αντλώντας από την κακία μιας κλειστής κοινωνίας και το μισός που κατευθύνει σε επιμέρους ομάδες ή περιθωριοποιημένα άτομα. Ο Pennywise, όπως είναι ένα από τα ονόματα του και που συχνά απεικονίζεται ως κλόουν, έγινε το απόλυτο σύμβολο της λογοτεχνίας τρόμου για πολλές δεκαετίες. Μέσα από Το Αυτό και την αναμέτρηση του με μία ομάδα παιδιών, ο Κινγκ καθιερώνει κάποια από τα κλασικά θέματα του : την απομυθοποίηση των μικρών, δήθεν φιλόξενων πόλεων, την εξέλιξη του κοινωνικού ρατσισμού προς του μαύρους, τους ομοφυλόφιλους και άλλες ομάδες καθ όλη την πορεία του 20ου αιώνα αλλά και κάποια πιο «ταπεινά» ζητήματα όπως είναι η παιδική φιλία, η πορεία προς την εφηβεία και η ενηλικίωση. Όλα αυτά, επανέρχονται διαρκώς με διάφορους συνδυασμούς στο έργο του αλλά μόνο στο Αυτό αποτυπώνονται σε τέτοια έκταση και βάθος, με τόσο ζωντανούς χαρακτήρες αλλά και έναν τόσο εντυπωσιακό αντίπαλο.
Έχοντας πει αυτά, θα μπορούσαμε να γράψουμε πάρα πολλά για την ιδιαίτερη συμβολή του Κινγκ στη λογοτεχνία τρόμου, στο γεγονός ότι την έβγαλε από την αφάνεια και την υποβάθμιση και την τεράστια επίδραση του σε νέες γενιές συγγραφέων. Κάτι τέτοιο όμως θα συνιστούμε έναν τρομερό περιορισμό που έργου του Κινγκ και θα αδικούσε το εντυπωσιακό εύρος του. Τόσο εντυπωσιακό που μας κάνει να πιστεύουμε την παρακάτω ιστορία που ο Κινγκ αναφέρει συχνά σε συνεντεύξεις :
“I was down here in the supermarket, and this old woman comes around the corner this old woman – obviously one of the kind of women who says whatever is on her brain. She said, ‘I know who you are, you are the horror writer. I don’t read anything that you do, but I respect your right to do it. I just like things more genuine, like that Shawshank Redemption.”
“And I said, ‘I wrote that’. And she said, ‘No you didn’t’. And she walked off and went on her way.”[2]
Έτσι, η ηλικιωμένη κυρία αρνείται ότι ο Κινγκ έγραψε το Shawshank Redemption (τελευταία έξοδος : Ρίτα Χειγουορθ, στα ελληνικά), την ιστορία του Αντι Ντιφρένς που φυλακίζεται για το φόνο της γυναίκας του και του εραστή της, ένα φόνο που δεν διέπραξε. Το βιβλίο, χωρίς ίχνος αναφοράς σε οτιδήποτε μεταφυσικό, ασχολείται με τη ζωή στη φυλακή και την προσήλωση του Αντι στην προσπάθεια να διατηρήσει την προσωπικότητα του. Είναι ένα από τα δείγματα του συγγραφικού πλουραλισμού του Κινγκ, ο οποίος έχει γράψει μερικά από τα καλύτερα βιβλία του, αξιοποιώντας ελάχιστα ή καθόλου στοιχεία της λογοτεχνίας τρόμου και του μεταφυσικού.
Τέτοια παραδείγματα είναι η Οργή (γραμμένο με το ψευδώνυμο Ριτσαρντ Μπακμαν) και το Στάσου πλάι μου (αρχικός τίτλος The body) που περιγράφει με εξαιρετικό τρόπο την παιδική φιλία μέσα από μια σουρεάλ (και λίγο μακάβρια) περιπέτεια μιας παρέας παιδιών στο δάσος. Επιπλέον, ο Κινγκ έχει ασχοληθεί με κάποια κλασικά θέματα της επιστημονικής φαντασίας όπως είναι η επαφή με εξωγήινους (Νυχτερίτες) και η καταστροφή της ανθρωπότητας από έναν ιό μεταλλαγμένο σε όπλο στο Κοράκι (The Stand), όπου ο Κινγκ ασκείται σε ένα περιβάλλον μετά-αποκαλυπτικό και εστιάζει στις προσπάθειες κάποιων μικρών ομάδων να ξαναχτίσουν κοινωνικές δομές. Αλλά και ένα από τα καλύτερα έργα του των τελευταίων δέκα χρόνων, το 11/22/63 ασχολείται με τη θεματική του ταξιδιού στο χρόνο και την προσπάθεια να επηρεάσει κάποιος την ιστορία, εν προκειμένω να αποτρέψει τη δολοφονία του Κένεντυ. Την ίδια στιγμή, δεν λείπουν τα έργα της κλασικής λογοτεχνίας του φανταστικού, όπως είναι το μεσαιωνικό μυθιστόρημα Eye of the dragon και η ιδιαίτερα επιτυχημένη αλα Τόλκιν προσπάθεια του Κινγκ να φτιάξει ένα δικό του κόσμο μέσα από τη σειρά μυθιστορημάτων του Μαύρου Πύργου όπου πραγματοποιεί ένα μείγμα γουέστερν, μεσαίωνα και επιστημονικής φαντασίας και στο οποίο πρωταγωνιστεί ο Ρόλαντ, ο οποίος είναι ένας από τους ελάχιστους χαρακτήρες του Κινγκ που έχει τα στοιχεία ενός πραγματικού ήρωα που ξεφεύγει από την καθημερινότητα.
Είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό να σκεφτεί κανείς ότι ο ίδιος άνθρωπος έχει ασχοληθεί με τόση επιτυχία με τόσο διαφορετικά είδη λογοτεχνίας. Η προσήλωση του Κινγκ στη σκληρή εργασία, η επιμονή στη διαρκή επεξεργασία κάθε βιβλίου είναι κάποια από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, που εγγυώνται ότι παρά τη μαζική παραγωγή βιβλίων του (2-3 βιβλία ετησίως), κάθε ένα διατηρεί ένα αξιόλογο επίπεδο και μπορεί να προσφέρει ανά κάποια χρόνια ένα αριστούργημα. Φυσικά, δεν μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι η γραφή του Κινγκ είναι αψεγάδιαστη. Έχει επικριθεί συχνά για τα απότομα, βεβιασμένα φινάλε πολλών εκ των ιστοριών του, γεγονός που πιθανώς οφείλεται στην έμφαση που δίνει στο χτίσιμο των χαρακτήρων και στους διαλόγους και στη σχετική υποτίμηση στο σενάριο και στην εξέλιξη της ιστορίας. Έτσι, είναι σύνηθες φαινόμενο η επίλυση ενός αδιεξόδου μέσα από μία πλήρως αναπάντεχη εξέλιξη (από μηχανής θεός), η οποία αποδεικνύεται καταλυτική ενώ πιο ενδεικτικό παράδειγμα ενός τέτοιου φινάλε βρίσκεται στο Κοράκι. Επιπλέον, η διαρκής παραγωγή τόσων βιβλίων είναι προφανές ότι δεν μπορεί να διατηρήσει την ποιότητα σε ένα σταθερό επίπεδο και, πολύ συχνά, ένα εξαιρετικό βιβλίο το διαδέχεται μερικούς μήνες μετά ένα ικανοποιητικό ή μέτριο. Ο ίδιος ο Κινγκ έχει υπερασπιστεί τον εαυτό του απέναντι σε κριτικές για φιλαργυρία, δηλώνοντας ότι απλά θέλει να γράψει και δεν έχει συναίσθηση τι θα θεωρηθεί καλό και τι όχι. Σε κάθε περίπτωση, είναι σίγουρο ότι θα μπορούσε να είχε αποσυρθεί ως εκατομμυριούχος εδώ και πάνω από είκοσι χρόνια.
Εν τέλει, ποια είναι η μεγαλύτερη συμβολή του Κινγκ στη λογοτεχνία; Πολλά μπορούν να ειπωθούν για την ιδιαίτερη σχέση του με τον τρόμο, την τρομερή ικανότητα του στο χτίσιμο χαρακτήρων και σκηνικών και το πάθος του για το ίδιο το γράψιμο (το οποίο προφανώς και κατέγραψε σε σχετικό βιβλίο). Όμως όλα αυτά μαζί συνθέτουν την ικανότητα του να προσφέρει υψηλής ποιότητας και μαζικών πωλήσεων βιβλία. Αυτό αποτυπώθηκε και στη βράβευση του από το National Books Foundation των ΗΠΑ για τη διακεκριμένη συμβολή του στη λογοτεχνία (και η αντίστοιχη αντιπαράθεση που τη συνόδευσε). Όχι απλά έβγαλε από την αφάνεια τη λογοτεχνία του τρόμου και του μεταφυσικού άλλα ,ταυτόχρονα, έδειξε τη δυνατότητα και πραγματικότητα μιας άλλους τύπου κουλτούρας, που θα σπάει τα στεγανά ανάμεσα στη μαζική και στην υψηλή κουλτούρα.
Για αυτό και είναι όχι μόνο παρήγορο αλλά και αισιόδοξο που άνθρωποι αγαπούν το έργο του και είναι πρόθυμοι να συζητήσουν βαθιά για αυτό. Όπως άλλωστε θα γίνει και την Τετάρτη, 10/2 στον γνώριμο χώρο της Death Disco , παρέα με συγγραφείς, όπως τον Μιχάλη Σαββίδη, τον Ανδρέα Μιχαηλίδη και τον Τζανέτο Καβαλιώτη, αλλά και φίλους του φανταστικού, και της λογοτεχνίας και φυσικά εμάς! Σας περιμένουμε!
