Για ένα κορίτσι στις αρχές του 19ου αιώνα στις ΗΠΑ η εκπαίδευση φάνταζε πολυτέλεια, ένα πάρεργο, μία παρηγοριά για την εξ αρχής καθορισμένη οικογενειακή της ζωή που της επέβαλλε η κοινωνική της θέσης. Όταν μάλιστα αυτό το κορίτσι τύχαινε να ήταν και μαύρο, η μόρφωση μετατρεπόταν σε ένα άπιαστο όνειρο. Κόντρα σε αυτά τα εδραιωμένα στερεότυπα, μία γενναία αμερικανίδα δασκάλα, η Prudence Crandall, υπέρμαχος της κατάργησης της δουλείας και αγωνίστρια υπέρ της ισότητας, αφιέρωσε τη ζωή της στη διδασκαλία και την επιμόρφωση κοριτσιών, ιδρύοντας ένα απ’ τα πρώτα σχολεία για κορίτσια αφροαμερικανικής καταγωγής, στο Connecticut το 1833. Τη σύντομη ιστορία αυτού του σχολείου μετέφεραν οιWilfrid Lupano και Stéphane Fert στις σελίδες του Blanc Autour, ενός υπέροχου γαλλικού bandes dessinée των εκδόσεων Dargaud, που μεταφράστηκε στα αγγλικά με τον τίτλο White All Around απ’ τις αποκλειστικά ψηφιακές εκδόσεις Europe Comics.
Η ιστορία ξεκινάει με τον καρπό της αμφιβολίας. Ένα νεαρό κορίτσι παρατηρεί ότι η αντανάκλαση των αντικειμένων στο νερό παραμορφώνει την εικόνα τους. Δεν αρκείται απλώς να αποδεχθεί αυτό το παράδοξο ή να πάψει να προβληματίζεται αποδίδοντάς το στη σοφία του Θεού, αλλά επιθυμεί να το κατανοήσει, να μάθει «γιατί και πώς» συμβαίνει αυτό το φαινόμενο. Έτσι προσφεύγει στη δασκάλα ενός ιδιωτικού σχολείου θηλέων της περιοχής, η οποία δράττεται της ευκαιρίας και προσκαλεί το κορίτσι στην τάξη της, ώστε να καταφέρει να γνωρίσει μερικά από τα «μυστήρια» αυτού του κόσμου. Τότε η ιστορία αποκτά μία ανεξέλεγκτη τροπή. Στις παραπάνω γραμμές παραλείφθηκε μόνο ένα επίθετο, το οποίο όμως αποτέλεσε την αιτία της προστριβής της δασκάλας με την τοπική κοινωνία, η οποία στράφηκε ολοκληρωτικά εναντίον της, προκαλώντας ένα ιδιότυπο κυνήγι μαγισσών. Το επίθετο που παραλείφθηκε είναι το «μαύρο». Το κορίτσι ήταν αφροαμερικανικής καταγωγής κι αυτό ξεσήκωσε τους γονείς των λευκών κοριτσιών που βρέθηκαν στα ίδια θρανία με ένα μαύρο κορίτσι. Και όλα αυτά συνέβησαν το 1832 στο Connecticut, σε μία πολιτεία του βορρά των ΗΠΑ στην οποία είχε καταργηθεί η δουλεία, όμως σε καμία περίπτωση δεν είχε επιτευχθεί η φυλετική ισότητα. Σε λίγο καιρό το άλλοτε σεβαστό -απ’ την τοπική κοινωνία- σχολείο, του οποίου το επίπεδο προσέγγιζε τα καλύτερα σχολεία αρρένων της εποχής, μετατράπηκε σε ένα από τα πρώτα σχολεία για παιδιά αφροαμερικανικής καταγωγής.
Εκείνη την εποχή ένα τέτοιο σχολείο θα έμοιαζε με μία νησίδα, με ένα φρούριο που πολιορκείται από τους εχθρούς της ισότητας, από τους λευκούς που το έχουν περικυκλώσει. Κατά το τελευταίο στάδιο προετοιμασίας της νέας μορφής του σχολείου, του Prudence Crandall’s Canterbury Female Boarding School, η πρωταγωνίστρια δασκάλα εμφανίζεται να έχει συνείδηση του πολέμου που πρόκειται να ασκηθεί εναντίον του εγχειρήματός της. Αυτός δεν θα προκαλούνταν επειδή παραβίαζε κάποιο νόμο της πολιτείας, αλλά επειδή οι ισχυροί συμπολίτες της, που είχαν δυσαρεστηθεί με την απόφασή της να φιλοξενήσει αφροαμερικανίδες μαθήτριες, ήταν ακριβώς εκείνοι «που διαπλάθουν τους νόμους». Κάπως έτσι το ζήτημα της φυλετικής ισότητας που ξεκίνησε απ’ την πρόκληση ηθικού πανικού στην λευκή τοπική κοινωνία του Canterburry γρήγορα εξελίχθηκε σε μία δικαστική διαμάχη σχετικά με τη συνταγματικότητα των φυλετικών αποκλεισμών. Έναν ολόκληρο αιώνα αργότερα, το 1954, το Supreme Court των ΗΠΑ, αντιμετωπίζοντας στην Brown vs Board of Education μία ανάλογης φύσης υπόθεσης σχετικά με το φυλετικό διαχωρισμό στα σχολεία, εξέδωσε μία εμβληματική απόφαση που αναγνώριζε την αντισυνταγματικότητα του φυλετικού διαχωρισμού. Ακόμα και με αυτή την κατάκτηση, όμως, θα χρειαζόταν τουλάχιστον μία δεκαετία ακόμα, μέχρι να αποκτήσουν οι αφροαμερικανοί πολιτικά δικαιώματα και να πάψουν να είναι πολίτες β’ κατηγορίας. Πάντως, μέχρι και σήμερα ο ρατσισμός παραμένει εδραιωμένος στις ρίζες του πολιτικού συστήματος των ΗΠΑ, όπως μαρτυρούν η δολοφονία του George Floyd και τα εξεγερτικά γεγονότα του Black Lives Matter που ακολούθησαν το τραγικό γεγονός.
Σε κάτι πολύ περισσότερο από μία απλή εικονογραφημένη ιστορική βιογραφία, το Blanc Autour μεταφέρει τους αναγνώστες του σε μία εποχή που η έννοιας της ισότητας δεν ήταν καθόλου δεδομένη, προκειμένου να επαναδιηγηθεί την ιστορία μίας γενναίας γυναίκας, της Prudence Crandall, που δεν δίστασε να θυσιάσει το κοινωνικό της στάτους και την επαγγελματική της σταδιοδρομία, με σκοπό να παλέψει για τα ιδανικά της. Πέραν όμως της ιστορίας της Crandall, στο comic αναπλάθονται οι σχέσεις που ανέπτυξαν οι αφροαμερικανίδες μαθήτριες του σχολείου, οι οποίες διεκδίκησαν την ευκαιρία τους για μόρφωση, παρά τα εμπόδια που συνεχώς όρθωνε η τοπική κοινωνία, προκειμένου να αποτρέψει την παραμονή τους εκεί. Η τριβή αυτών των μικρών κοριτσιών μεταξύ τους αναδεικνύει τους διαφορετικούς τους χαρακτήρες, τους φόβους και τις φιλοδοξίες καθεμίας από αυτές, ενώ η συνύπαρξή τους προκαλεί αρκετές κωμικές καταστάσεις που εξισορροπούν τον ζόφο που κυριαρχεί στη ρατσιστική κοινωνία που τις περιβάλλει. Οι εν λόγω προσωπικές διηγήσεις είναι εν μέρει βασισμένες στις πραγματικές ιστορίες των μαθητριών του σχολείου, το νήμα της ζωής των οποίων αναζήτησε η ιστορική έρευνα, παρά τις εγγενείς δυσκολίες του εγχειρήματος, αφού η Crandall δεν κρατούσε αρχείο με τα στοιχεία των μαύρων μαθητριών της, ώστε να μην θέσει τις ίδιες ή τις οικογένειές τους σε κίνδυνο.
Το σχέδιο του Stéphane Fert είναι μοναδικό, ένα πραγματικό κομψοτέχνημα. Πολύχρωμο και αισιόδοξο, αποτυπώνει την μαγεία και την ζωντάνια της φύσης αλλά και την ομορφιά των ανθρώπινων σχέσεων, ακόμα κι όταν αυτές χτίζονται κάτω από δύσκολες συνθήκες. Τους διαλόγους διαδέχονται οι σιωπές, κατά τη διάρκεια των οποίων η ιστορία ξετυλίγεται με κινηματογραφικό ρυθμό, εστιάζοντας στην έκφραση των προσώπων και στη γλώσσα του σώματος, που μαρτυρά πολλές φορές περισσότερα από όσα μπορούν να χωρέσουν σε ένα μπαλονάκι διαλόγου. Παράλληλα το σχέδιο διακατέχεται από μία εμφανή αφαιρετικότητα, σε σημείο να ισορροπεί στα όρια μεταξύ ρεαλισμού και φαντασίας, όταν η ματιά μας κάνει zoom out. Τότε το περιβάλλον και οι ανθρώπινες φιγούρες παραμορφώνονται, τα χρώματα στο φόντο αναμειγνύονται, οι γραμμές του σχεδίου απελευθερώνονται και τελικά τα καρέ μοιάζουν με μικρούς ζωγραφικούς πίνακες.
Ο παραλογισμός του ρατσισμού συναντιέται με ένα ηχηρό μήνυμα γυναικείας ενδυνάμωσης, σε ένα comic που όταν δεν θυμίζει ζωγραφικό πίνακα, μοιάζει με ποίημα. Η πραγματική ιστορία της Prudence Crandall αλληλοδιαπλέκεται με μικρές παρένθετες ιστορίες με τους δικούς τους συμβολισμούς και μηνύματα, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη συνύπαρξη των ανθρώπων με τη φύση, στην οποία δεν είναι τυχαίο ότι η ποικιλία των ειδών θεωρείται φυσικός πλούτος. Ας μην ξεχνάμε, εξάλλου, ότι ο Διαφωτισμός ανέδειξε τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα ως φυσικά δικαιώματα, με τα οποία ο άνθρωπος γεννιέται και κανείς δεν δικαιούται να του τα αφαιρέσει, όσο ισχυρός κι αν είναι.
