Πολύ συχνά ξεχνάμε ότι ο κινηματογράφος είναι μια συλλογική Τέχνη, με την έννοια ότι όχι μόνο καταναλώνεται μαζικά, αλλά και δημιουργείται συλλογικά και μαζικά. Το σινεμά είναι μια βιομηχανία με όλη του την έννοια, υπάρχουν δηλαδή εργάτες και εργαζόμενοι πίσω από τις κάμερες και το αποτέλεσμα που βλέπουμε είναι η δουλειά πολλών ανθρώπων και όχι μόνο το όραμα του εκάστοτε σκηνοθέτη. Μάλιστα, ακόμα και ο όρος σκηνοθέτης είναι λάθος, όπως έχουν επισημάνει αρκετοί θεωρητικοί. Πιο σωστός είναι ο αγγλικός όρος director, o διευθυντής δηλαδή όλης αυτής της εργασίας, που την κατευθύνει με έναν ενοποιημένο τρόπο, με τη συμβολή δεκάδων ειδικοτήτων. Όμως, στον κόσμο του κινηματογράφου, ο director είναι ο τελικός σταρ, αυτός που καρπώνεται τα εύσημα, τουλάχιστον για τον περισσότερο κόσμο.
Ο πρώτος από τους αδικημένους εργαζόμενους είναι μάλλον ο σεναριογράφος, ο οποίος βλέπει πολύ συχνά τις ιδέες του να αλλοιώνονται και που, στην τελική, δεν έχει άμεσο τρόπο να αντισταθεί στις αλλαγές που επιβάλλει το βλέμμα του σκηνοθέτη. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι η συγγραφή σεναρίου είναι μια εύκολη ή απλή διαδικασία. Μπορεί βέβαια τα σενάρια να μην έφτασαν ποτέ τα λογοτεχνικά ύψη που προέβλεπαν πρώιμοι θεωηρητικοί του κινηματογράφου όπως ο Μπέλα Μπαλάζ, όμως η δημιουργία κόσμων με υλικά τους ανθρώπους, τις αντιδράσεις και τα συναισθήματά τους, ακόμα και όταν πρόκειται για μεταφορά κάποιου ήδη υπάρχοντος έργου, λογοτεχνικού ή comic, είναι μια καλλιτεχνική δημιουργία που σίγουρα αξίζει την προσοχή μας. Αρκετοί σκηνοθέτες που είναι και σεναριογράφοι έχουν αναφερθεί σε αυτές τις δυσκολίες και τις έχουν εκφράσει κινηματογραφικά.
Καταλαβαίνουμε βέβαια πόσο ειρωνικό είναι να μιλάμε για σεναριογράφους και να δείχνουμε πάλι σκηνοθέτες, αλλά ο κόσμος της βιομηχανίας είναι πάντα μπερδεμένος και τραγικά αυτοαναφορικός. Επομένως πάμε να δούμε τις ταινίες που επικεντρώνονται στη δημιουργία της ραχοκοκαλιάς των ταινιών!
10) Crashing Hollywood
Μία από τις πρώτες ταινίες που εστιάζει στη συγγραφή σεναρίου, το πολύ μακρινό 1938,με μια noir ατμόσφαιρα πάντα, το Crashing Hollywood του Lew Landers (Run for the Hills, Man in the Dark ), σε σενάριο των Paul Yawit και Gladys Atwater μπορεί να μην είναι πια επίκαιρο, διατηρεί όμως τη δυναμική του ως ταινία, πέρα από την ιστορική του αξία.
9) Trumbo
Βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Bruce Cook για τη ζωή και το έργο ενός σπουδαίου δημιουργού Dalton Trumbo, ο οποίος έζησε την κορύφωση του Red Scare τις δεκαετίες μετά τον πόλεμο ως κομμουνιστής στο Hollywood, το Τrumbo ακροβατεί άτσαλα κάποιες φορές ανάμεσα στις θεματικές του. Όμως ο Brian Craston (Breaking Bad, Argo, Drive) ως ιδιόρρυθμος σεναριογράφος που θέλει με τη δουλειά του να καταγγείλει τη φρίκη του πολέμου σε ένα μαζικό ακροατήριο είναι πραγματικά αυτό που κρατά το έργο του σκηνοθέτη Jay Roach (Bombshell)και του σεναρογράφου John McNamara (The Magicians).
8) The Big Picture
To ντεμπούτο του Christopher Guest (The Princess Bride, The Invention of Lying) είναι μια σχετικά ανάλαφρη κωμωδία για τη διαβρωτική δύναμη της βιομηχανίας του θεάματος, τους συμβιβασμούς που καλείται να κάνει ο δημιουργός για να πετύχει τόσο αναγνώριση από ένα μεγαλύτερο ακροατήριο όσο και για ικανοποιήσει μεγαλοστελέχη που αδυνατούν να καταλάβουν ότι ένα θέαμα μαζικής κατανάλωσης μπορεί να αποτελεί καλλιτεχνική δημιουργία και νοιάζονται μόνο για κάτι όχι απλά εύπεπτο αλλά εμετικό. Θα μπορούσαν κάλλιστα να δουλεύουν ως ιδιοκτήτες ελληνικών καναλιών θα έλεγε κανείς… Σε κάθε περίπτωση ο Guest, τόσο ως σκηνοθέτης όσο και σεναριογράφος, μας δίνει μια πολύ καλή εισαγωγή σε πολλές θεματικές που άλλοι εξερεύνησαν πιο βαθιά…
7) Seven Psychopaths
7 στα 7, see what I did there; Όπως και να έχει, η εντυπωσιακά σουρεαλιστική ταινία του σκηνοθέτη/σεναριογράφου Martin McDonagh (Three Billboards Outside Ebbing, Missouri, In Bruges), με το συνηθισμένο cast φίλων του, είναι ένα εξαιρετικό δείγμα του πώς η συγγραφή μπορεί να γίνει ένα επικίνδυνο ταξίδι, κάποιες φορές κυριολεκτικά. Ο δημιουργός μπορεί να χαθεί ανάμεσα σε καταστάσεις, ανθρώπους και προβλήματα που φαινομενικά δεν έχουν σχέση μεταξύ τους, προτού εμπλακεί ο ίδιος και τα διασυνδέσει όλα σε ένα σύνολο. Ο McDonagh δεν έχει κάνει ποτέ κακή ταινία και φανταστείτε αυτή είναι η σχετικά πιο αδύναμή του…
6) Mank
Το έργο που βρίσκει τον David Fincher (Μindhunter, Seven) σε όλες τις θέσεις, είναι ένα γράμμα αγάπης στη διαδικασία της συγγραφής σεναρίων. Οι επιτηδευμένοι διάλογοι, ο γρήγορος ρυθμός των βιτριολικών ατακών και η απόλυτη πίστη στη σημασία της θέσης του σεναριογράφου οπλίζουν την ταινία με μια τέτοια ορμή που δε διστάζει να τα βάλει όχι μόνο με τα σκοτεινά στηρίγματα του Hollywood, αλλά και με τα ιερά του τέρατα, όπως ο Orson Wells. To ίδιο το σενάριο είναι γραμμένο από τον εκλιπόντα πατέρα του σκηνοθέτη, το μακρινό 2003.
5) Paris, When It Sizzles
Writer’s block, πίεση, προθεσμίες που πιέζουν, παραγωγοί που ουρλιάζουν, σκηνοθέτες ντίβες. Όλα αυτά αποτελούν τον πυρήνα της ταινίας του Richard Quine (The Prisoner of Zenda, So This Is Paris ), σε σενάριο του George Axelrod. Μπορεί η διαδικασία της γραφής να μην αγγίζεται ιδιαίτερα, αλλά οι συνθήκες στις οποίες αυτή λαμβάνει χώρα γίνονται κυρίαρχες.
4) Adaptation
Διπλή δόση Nicolas Cage (Mandy, Pig) γιατί μας αξίζει. Στην ταινία του πάντα ιδιόρυθμου Spike Jonze (Her, Three Kings), σε σενάριο του αγαπημένου Charlie Kaufman (I’m Thinking of Ending Things, Eternal Sunshine of the Spotless MindΟ), διασκευή και αυτό από το βιβλίο της Susan Susan Orlean The Orchid Thief) o Cage καταπιάνεται με τη μεταφορά ενός βιβλίου στον κινηματογράφο και τελικά καταλήγει να συνειδητοποιεί πως η μεταφορά μιας ιστορίας σε ένα άλλο μέσο, ειδικά σε ένα που φαινομενικά καταπνίγει το άτομο, όπως το σινεμά, καταλήγει πάντα να είναι μια προσωπική διαδικασία. Δαιδαλώδεις διασυνδέσεις, εκπληκτική ερμηνεία από τον πάντα χαοτικό Cage και δεκάδες αντιδράσεις και προβληματισμοί καθιστούν το Adaptation must see για την εν λόγω κατηγορία.
3) Barton Fink
Oι αδερφοί Coen (Fargo, Τhe Ballad of Buster Scruggs) πάντα έδειχναν ένα τρομερό ενδιαφέρον για το πώς φτιάχνονται οι ταινίες, και αυτή τη θεματική την αποκρυστάλλωσαν σε αυτή την ταινία. Διαλέγοντας ως κεντρικό όχημα τον σταθερό τους συνεργάτη John Turturro (Τhe Batman O Brother, Where Art Thou? ) στην ίσως κορυφαία του ερμηνεία, εστιάζουν απόλυτα, με όλο το σκωπτικό και σκοτεινό τους χιούμορ στη διαδικασία της γραφής, στις δυσκολίες και τα δώρα τους. Ταυτόχρονα δεν ξεχνούν να ψέξουν και τον αιθεροβάμονα συγγραφέα που μπορεί να βαυκαλίζεται ότι ανήκει στα λαϊκά στρώματα αλλά δεν παύει να τα περιφρονεί…
2) Sunset Boulevard
Το εργο του Billy Wilder (Some Like It Hot, Irma la Douce) είναι μια βαθιά ματιά στα εσωτερικά τεκταινόμενα του Hollywood, στην υποκρισία, την περιφρόνηση προς το μη εμπορικό και, τελικά, στην υποτίμηση των ίδιων των ανθρώπων που προσέφεραν τη ζωή τους σε αυτή την τέχνη. Χωρίς να αποφεύγει διάφορες εκφραστικές ευκολίες, διατηρεί ακόμα τη ζωντάνια και την επικαιρότητά του, παρά τις δεκαετίες που το βαραίνουν. Στο σενάριο είχε τη συνδρομή των Charles Brackett και B.M. Marshman Jr.
1) Dreams on Spec
Ίσως κλέβουμε λίγο που ένα ντοκιμαντέρ παίρνει την πρώτη θέση, όμως θα ήταν άδικο να αναφερόμαστε σε σεναριογράφους χωρίς τη μόνη ουσιαστικά ταινία που τους βάζει στο προσκήνιο, χωρίς να παρεμβαίνουν άλλα είδη ή άλλες format αφήγησης. Μονό σεναριογράφοι για σεναριογράφους. Το έργο του κατά βάση παραγωγού και σεναριογράφου Daniel Snyder (How America Works, Movies That Shook the World) αφηγείται ιστορίες για διάσημους σεναριογράφους όπως οι James L. Brooks, Carrie Fisher, Ed Solomon, Nora Ephron και άλλοι για το πώς προσεγγίζουν τη διαδικασία της γραφής, την έμπνευση και τις δυσκολίες του, όπως επίσης και την ψυχική τους κατάσταση πριν τη μεγάλη τους ευκαιρία. Ένα πραγματικά απαραίτητο θέαμα για όσους σκέφτονται να ασχοληθούν με αυτό το μετερίζι.
