Πριν καιρό γράψαμε για το εξαιρετικό βιβλίο “Πνεύματα: Μια ιστορία της Πικρής Στροφής” (εκδόσεις Mamaya) που μας κέντρισε το ενδιαφέρον και έφτιαξε αρκετά το καλοκαιρινό μας διάβασμα. Λίγο αργότερα καταφέραμε να βρούμε και την συγγραφέα, την Ευθυμία Ε. Δεσποτάκη, που δέχθηκε να μας μιλήσει για το βιβλίο της, το Φανταστικό στην Ελλάδα σε όλες του τις μορφές αλλά και για την ομάδα Αρπη, που φαίνεται ότι θα συνεχίσει να μας απασχολεί για πολύ καιρό!
1) Τα Πνεύματα λαμβάνουν χώρα σε μια εποχή που μοιάζει με την ελληνιστική, η οποία στην συνείδηση των Ελλήνων είναι αρκετά ξεχασμένη. Πως λάβατε αυτή την απόφαση και πόσο ελεύθερη ή περιορισμένη αισθανθήκατε να πλάσετε έναν κόσμο που βασίζεται σε μια ιστορική περίοδο;
Καθόλου ξεχασμένη, θα έλεγα. Αντίθετα, ψήγματά της είναι μέσα στην καθημερινότητά μας, ειδικά κάθε φορά που γράφουμε μια λέξη με πεζά γράμματα και βάζουμε τόνους – ελληνιστική εφεύρεση ο τονισμός και τα πεζά-κεφαλαία. Ή κάθε φορά που διαβάζουμε ένα αρχαίο κείμενο – ελληνιστική εφεύρεση οι δημόσιες βιβλιοθήκες. Κατά τη γνώμη μου, οτιδήποτε είναι μέρος της καθημερινότητας δε μπορεί να είναι ξεχασμένο, ακόμη κι αν κάνουμε πως παραβλέπουμε τις πηγές του.
Η ελληνιστική εποχή είναι εξαιρετικά γοητευτική. Μοιάζει πολύ με την σύγχρονη στο ότι οι άνθρωποι αρχίζουν να μελετούν και να αμφισβητούν το δεδομένο. Υπάρχει αυτό που σήμερα θα λέγαμε lingua franca, μια γλώσσα που λίγο-πολύ τη μιλάμε όλοι, οπότε υπάρχει και κοινός τόπος συνεννόησης μεταξύ των σοφών και των εφευρετών. Υπάρχει πλούτος, υπάρχει φτηνό εργατικό δυναμικό, υπάρχουν ανοιχτοί δρόμοι από και προς ολόκληρη την οικουμένη –πάει να πει, όλη τη Μεσόγειο.
Το καλό με έναν καινούργιο κόσμο που βασίζεται σε μια υπαρκτή ιστορική περίοδο είναι ότι μπορείς να πετάξεις ότι δε σου ταιριάζει και να το στολίσεις με ό,τι σε γοητεύει. Θα μου άρεσε να υπάρχει ζάχαρη, αλλά δεν ήταν της εποχής. Την πρόσθεσα. Δε μου άρεσε που οι ντόπιοι στη Μικρά Ασία δεν έκαναν τις απελευθερωτικές τους κινήσεις, οπότε το άλλαξα. Γενικά, η φανταστική λογοτεχνία σου δίνει πολλές περισσότερες πιθανότητες από την πραγματικότητα, αρκεί να μην κάνεις ό,τι θέλεις στα κουτουρού, αλλά κάτι που να ταιριάζει στη λογική του κόσμου που έχεις χτίσει.
2) Έχετε αναφέρει πως το δυτικό fantasy δεν σας τράβηξε τόσο πολύ. Τι θα προτείνατε σε κάποιον που θέλει να διαβάσει φανταστική λογοτεχνία που απομακρύνεται από αυτά τα πρότυπα, εκτός από την σειρά Αρπη;
Δεν είναι ότι δε με τραβάει, απλά ότι το βαρέθηκα. Μπούχτησα να διαβάζω τα ίδια και τα ίδια. Τώρα, τι θα μπορούσε κανείς να διαβάσει… πολλά. Από τον περίφημο Witcher του Σαπκόφσκι (που είναι μεν μεσαιωνικός, αλλά έχει αυτή την ανατολικοευρωπαϊκή γοητευτικότατη αισθητική) και την μεσογειακότητα της Γαιοθάλασσας της Ούρσουλα ΛεΓκεν, έως πολύ καινούργια πράγματα, όπως ο Saladin Ahmed με το Throne of the Crescent Moon (ψευδοαραβικό), ο/η Mazarkis Williams (δεν ξέρουμε το πραγματικό φύλλο του συγγραφέα) με την τριλογία The Tower and the Knife (επίσης ψευδοαραβικό), έως την τριλογία Mirage Makers της Glenda Larke (που παίζει με την αρχαία Ρώμη και την ακτή της νοτιοανατολικής Μεσογείου) και τον Shadow Prowler του Alexei Pehov (που έχει ορκ και γκόμπλιν, αλλά αλληθωρίζει γλυκύτατα προς τις ανοιχτές εκτάσεις της Μητέρας Ρωσίας). Μια τρομερά ευχάριστη έκπληξη ήταν κι ο Ιρλανδός Paul Kearney, με την Macht Trilogy, η οποία ξεκινάει να αφηγηθεί μια ιστορία παρόμοια με εκείνη της Καθόδου των Μυρίων και καταλήγει σε μέρη που ακόμα κι εγώ ζήλεψα.
3) Πείτε μιας δυο λόγια για την ομάδα Άρπη, τι μπορούμε να περιμένουμε από τους συγγραφείς που την αποτελούν.
Η ομάδα Άρπη αποτελείτε από (αλφαβητικά) τον Γιώργο Αποστόλου, τον Λευτέρη Κεραμίδα, τον Στέφανο Κόκκινο, τον Γιώργο Βορεά Μελά, τον Ανδρέα Μιχαηλίδη και την αφεντομουτσουνάρα μου. Συναντηθήκαμε από συγκυρία, δέσαμε από κοινές πεποιθήσεις, γράφουμε υποστηρίζοντας ο ένας τον άλλο, τίποτε κακό δεν μπορεί να βγει από αυτό.
Τώρα τι μπορείτε να περιμένετε από εμάς; Πολλά, είναι η σύντομη απάντηση! Δουλεύουμε, έχουμε όρεξη, πολλοί από εμάς έχουμε ήδη έτοιμα βιβλία που τα ξεσκονίζουμε για να παστρέψουν κι οι υπόλοιποι, βλέποντας την ανταπόκριση του κόσμου, νιώθουν ακόμη πιο έτοιμοι να γράψουν ένα βιβλίο ακόμη.
4) Έχετε μια μεγάλη παρουσία στον χώρο της φανταστικής λογοτεχνίας, με διηγήματα και ιστορίες, ενώ είναι και μεγάλη δράση σου με το ΦανταstiCon και το sff.gr. Πως κρίνετε την κατάσταση της ελληνικής φανταστικής λογοτεχνίας, σε επίπεδο κοινού αλλά και γενικά;
Εκεί γύρω στο 2008 είχαν αρχίσει τα πολύ όμορφα πράγματα. Ως και το 2010 (γιατί ακόμα η αγορά είχε ψωμί), είχαμε μια ανοδική πορεία, με την έννοια ότι είχαν αρχίσει μέσα στα σκουπίδια να βλέπουμε και διαμαντάκια. Ύστερα, τα πράγματα άρχισαν να ξεφεύγουν. Δεν θεωρώ ότι η αυτοέκδοση είναι αυτή που «κατέστρεψε» το ελληνικό φανταστικό, μιας και έχω διαβάσει καταπληκτικά κείμενα που προέρχονται από αυτοεκδόσεις. Ωστόσο, χάλασε η όποια υπομονή είχαν οι εκδότες να επενδύουν σε κάτι που «δε θα πουλήσει». Ακόμα μια τέτοια περίοδο διανύουμε. Αλλά εξακολουθώ να διαβάζω διαμαντάκια. Καλοί συγγραφείς υπήρχαν πάντα και θα υπάρχουν πάντα.
5) Αυτές τις μέρες υπάρχει η έξαψη του ΦανταstiCon. Tι μπορείτε να μας πείτε για αυτό.
Τόσα πολλά που δεν έχει νόημα να τα πω. Ξεκίνησε από την ανάγκη να γνωρίσουμε καλύτερα το φανταστικό (pun intended) κοινό στην Ελλάδα, καλύπτει μεγάλο μέρος της κουλτούρας του φανταστικού, και φροντίζει ώστε με τη λήξη του να πέφτουμε κάτω ευτυχείς κι εξαντλημένοι! Ο κύριος διοργανωτής είναι ο Πολιτιστικός Σύλλογος Φίλων του Φανταστικού – ΦantastiCon και στη διοργάνωσή του εμπλέκονται όσοι φορείς της φανταστικής κουλτούρας υπάρχουν στην Ελλάδα. Στόχος μας είναι να καταφέρουμε να κάνουμε όσους αγαπούν το φανταστικό να γνωριστούν μεταξύ τους, να περάσουν καλά και να διαδώσουν την αγάπη τους αυτή και παραέξω.
Είναι η δεύτερη χρονιά που διεξάγεται φέτος (συν μια δοκιμαστική διοργάνωση το 2014, που ονομάστηκε “The Way To ΦantastiCon”), είναι διήμερο, Σάββατο και Κυριακή, 1 και 2 Οκτωβρίου, και θα μας βρείτε στο κτίριο της ελληνοαμερικάνικης Ένωσης, Μασσαλίας 22, στο Κολωνάκι. Ξεκινάμε με διαγωνισμούς διηγήματος και ζωγραφικής, συνεχίζουμε με σεμινάρια, ομιλίες και θέατρο, περνάμε σε παραστάσεις χορού και μουσικής και cosplay, κάνουμε κουίζ, κληρώνουμε δώρα, φέρνουμε πιο κοντά επαγγελματίες του χώρου (βιβλιοπώλες, κατασκευαστές μινιατούρας και κοσμήματος, παιχνιδοπώλες, παιχνιδοκατασκευαστές), δε σταματάμε στιγμή να παίζουμε DnD, και καταλήγουμε όλοι μαζί ψόφιοι από την κούραση την Κυριακή το βράδυ, να συζητάμε ποιους θα φέρουμε του χρόνου. Για τέτοια τρέλα μιλάμε.
6) Ένα από τα μεγάλα προτερήματα του βιβλίου ήταν και η γλώσσα. Η μείξη λέξεων από διαφορετικές χρονικές περιόδους ήταν κάτι που έγινε αυθόρμητα; Σας ανησύχησε πως θα το εκλάμβανε ένας αναγνώστης με πιο σύγχρονες εμπειρίες;
Λίγο ναι. Δε μπορείς να απαιτήσεις από έναν σύγχρονο αναγνώστη λογοτεχνίας να ξέρει ότι τον μεντεσέ στα ελληνικά τον λένε στροφέα, ή ότι το ζελέ λέγεται γέλη. Βασίστηκα όμως πάρα πολύ στην οικειότητα που προσπάθησα να κάνω τον αναγνώστη μου να αισθανθεί με το περιβάλλον του βιβλίου. Δεν τον θεώρησα ούτε στιγμή χαζό, ώστε να τον μπουκώσω με εξηγήσεις. Για όποιον δεν είχε την υπομονή, όμως, το γλωσσάρι του βιβλίου είναι γεμάτο με καλούδια.
Αν έγινε αυθόρμητα; Δεν ξέρω. Αγαπώ πολύ τις λέξεις. Τις αγαπώ τόσο, που αν κάποια μου αρέσει, την εντάσσω στο λεξιλόγιό μου. Αυτό το λεξιλόγιο χρησιμοποιώ και όταν γράφω. Αν κάτι όμως δεν ταιριάζει στη λογική του κόσμου που πλάθω, τότε, ναι, θα το αφαιρέσω. Κάποιες φορές χειρουργικά, άλλες με πιο βίαιες μεθόδους, αλλά θα το αφαιρέσω.
7) Πέρα από την ελληνιστική περίοδο, έχετε αναφερθεί στον πολιτισμό των Μαορί, των Χετταίων και άλλων. Υπάρχουν άλλες μυθολογίες και πολιτισμοί που θα θέλατε να εξερευνήσετε;
Μακάρι να προλάβω όλους. Ένα κείμενο που το παιδεύω από το 1993 έχει υπόβαθρο ψευδοαραβικό. Ένα άλλο έχει για ήρωα έναν Ετρούσκο. Μου αρέσει ιδέα της προκολομβιανής Βόρειας Αμερικής και των μεγάλων της πόλεων. Θέλω να μιλήσω για Κέλτες και για Αιθίοπες και για Ινουίτ και για τη Μεγάλη Ζιμπάμπουε. Την υγειά μας να ‘χουμε.
8) Σχέδια για το μέλλον, κάτι άλλο από τον κόσμο της Πικρής Στροφής
Έχω πολλά, αλλά μάλλον πρέπει να τα πάρω με ρέγουλα. Στο ΦantastiCon, θα μοιράσω όπως και πέρσι, μια περιπέτεια του Κόμπες του Ντερλικωτή (σάτιρα sword and sorcery), και λέω θα μοιράσω γιατί θα είναι 100 δωρεάν αντίτυπα, όποιος προλάβει. Η Πικρή Στροφή έχει μεγάλη ιστορία και θα τη δούμε λίγο-λίγη. Πιθανόν το επόμενο βιβλίο μου να διαδραματίζεται στην Πικρή Στροφή, 800 χρόνια μετά τον Παγκράτη, στο μέρος του χάρτη που λέγεται Τρανή, ένα μέρος που θυμίζει την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας. Το βασικό μου σχέδιο για το μέλλον όμως, είναι να γίνω λίγο καλύτερη. Και λίγο καλύτερη και λίγο καλύτερη. Ελπίζω να τα καταφέρω, ένα βηματάκι τη φορά.
