του Βασίλη Μπαζιργιάννη
Τον τελευταίο καιρό ο Αρκάς έχει λανσάρει μια σειρά σκίτσων τα οποία παρουσιάζουν διαλόγους ενός κοριτσιού που εκφράζει διάφορες φεμινιστικές απόψεις και ενός αγοριού που κατά κάποιον τρόπο δέχεται «bullying» από το κορίτσι λόγω της ανδρικής του ταυτότητας. Έχει αρκετό ενδιαφέρονμια οπτική ανάλυση ενός εκ των σκίτσων αυτών για να φανεί πώς περνάνε τα μηνύματα πέρα από τα εμφανή του κειμένου.
[Οι ήρωες του σκίτσου υποτίθεται ότι είναι παιδιά, αλλά ουσιαστικά περνούν μηνύματα που αφορούν τους ενήλικες – ειδικά σε άλλα σκίτσα.]
Στα εν λόγω σκίτσα η εμφάνιση της φεμινίστριας βασίζεται σε μια στερεοτυπική αντίληψη που έχει ο μέσος άνθρωπος (που φυσικά είναι κοινωνικά κατασκευασμένη) για το πώς είναι εμφανισιακά μια φεμινίστρια: είναι αρκετή ψηλή ή/και σωματώδης σε σχέση με το γυναικείο πρότυπο, έχει απεριποίητα μαλλιά που τα πιάνει σε κοτσιδάκια, έχει φακίδες. Με λίγα λόγια, είναι μια γυναίκα που παρεκκλίνει από το συμβατικό πρότυπο ομορφιάς* (και άρα με βάση το Αρκίστικο σκεπτικό για αυτό ασχολείται με το φεμινισμό, επειδή δεν τη θέλουν οι άνδρες). Επίσης έχει πάντα επιθετικό ύφος το οποίο κλιμακώνεται κιόλας στο δεύτεροκαρέ του σκίτσου – το λεγόμενο “triggering” για το οποίο το κίνημα των alt-right αλλά πλέον και μια ευρύτερη κουλτούρα του ίντερνετ κοροϊδεύει τις φεμινίστριες.
Στο συγκεκριμένο σκίτσο η φεμινίστρια είναι αρκετά ψηλή και για ακόμη έναν λόγο, για να αντιπαραβληθεί με τον άνδρα του σκίτσου ο οποίος είναι πιο κοντός, λιγότερο σωματώδης, φοράει γυαλιά και βρίσκεται σε στάση άμυνας. Αυτή η διαφορά επιβλητικότητας ουσιαστικά θέλει να δείξει και τη διαφορά δύναμης ανάμεσα στα δύο μέρη: η γυναίκα έχει το πάνω χέρι και επιβάλλεται στον ανήμπορο άνδρα ο οποίος υποκύπτει στην «αλλοπρόσαλλη» συμπεριφορά της γυναίκας – μια αλληγορία για το πώς ο Αρκάς νομίζει ότι είναι οι έμφυλες σχέσεις στην κοινωνία μας, το ακριβώς αντίθετο δηλαδή από αυτό που ισχύει. Η απεικόνιση αυτή βέβαια, εκτός από το ότι «ακουμπά» στην εικόνα της «υστερικής φεμινίστριας» που έχουν κατασκευάσει, έχει έρεισμα στη μέση συνείδηση και λόγω των γενικότερων κοινωνικών μύθων ότι οι γυναίκες είναι οι κυρίαρχες κατά βάση, τελικά περνάει το δικό τους κλπ, κάτι που μπορεί να ισχύσει σε μεμονωμένες περιπτώσεις αλληλεπιδράσεων, σίγουρα όμως δεν αποτελεί τον κανόνα. Αυτή είναι και μία από τις βασικότερες τεχνικές των συντηρητικών: να παίρνουν την εξαίρεση του κανόνα και να την ανάγουν σε γενική αλήθεια.
Δυστυχώς υπάρχουν και χειρότερα σκίτσα, ειδικά ένα εμετικό που κάνει «χιούμορ» με τη σεξουαλική παρενόχληση. Φαίνεται πως ο Αρκάς ψιλιάστηκε το πόσο «ψωμί» έχει το γενικότερο κίνημα ενάντια στην «πολιτική ορθότητα» που διαδόθηκε τα προηγούμενα χρόνια από συντηρητικούς και ακροδεξιούς κύκλους στις ΗΠΑ και είπε να μπει και αυτός στο τρένο για τους δικούς του λόγους. Είτε τα πιστεύει, είτε απλά το κάνει για τα χρήματα, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Τα σκίτσα του έχουν τρομερή απήχηση, ειδικά από τους εγχώριους πολέμιους της πολιτικής ορθότητας.
Η χρήση του όρου πολιτική ορθότητα ουσιαστικά αποτελεί απάντηση των συντηρητικών στην άνοδο των κινημάτων που διεκδικούν, πέρα από τα κλασσικά αιτήματα, την αλλαγή και σε επίπεδο λόγου, τη εξάλειψη του γλωσσικού σεξισμού και της κακοποιητικής γλώσσας (π.χ. το να αποκαλείς κάποιον «ανάπηρο» για να πεις ότι είναι άχρηστος). Το επιχείρημά τους είναι ότι αυτές οι επιδιώξεις εναντιώνονται στο δικαίωμα τους στον «ελεύθερο λόγο», δηλαδή το δικαίωμα στο να χρησιμοποιεί κάποιος ρατσιστική ή σεξιστική γλώσσα. Αυτό μπορεί να επεκταθεί βέβαια και στο ζήτημα της αντιπροσώπευσης των φυλετικών, έμφυλων ή άλλων μειονοτήτων στην μαζική κουλτούρα, όπου η αυξανόμενη προβολή έγχρωμων ηρώων ή γυναικών θεωρείται ως ποινικοποίηση της λευκής ή της ανδρικής ταυτότητας σε μια προσπάθεια να περάσει με το ζόρι η ατζέντα των “feminazi” και των “SJW” (SocialJusticeWarriors). Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι πρόσφατες αντιδράσεις που προκλήθηκαν στο ίντερνετ από το γεγονός ότι στο επερχόμενο remake της ταινίας κινουμένων σχεδίων “Ariel” της Disney η ηθοποιός που επιλέχθηκε για το ομώνυμο ρόλο είναι έγχρωμη, σε αντίθεση με την μέχρι τότε απεικόνιση της ηρωίδας.Δεν ήταν λίγοι οι χρήστες στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης που για να δείξουν τη δυσφορία τους αναδημοσίευσαν τη φράση #NotMyAriel.
Το χειρότερο είναι ότι την πολιτική ορθότητα την επικαλούνταν πολλοί και εντός του αντικαπιταλιστικούχώρου, ειδικά την πρώτη περίοδο της εμφάνισης των νέων φεμινισμών. Σε πολλές περιπτώσεις στην κουβέντα για φαινόμενα σεξισμού σε πολιτικούς χώρους, στέκια, κινήματα κλπ ακούγονταν και πάλι η κατηγορία περί «επιβολής πολιτικής ορθότητας» η οποία ουσιαστικά αντιμετωπιζόταν ως μια συνομωσία του (νέο)φιλελευθερισμού που πάει να εισαχθεί στην αριστερά ή τον Α/Α χώρο από τα φεμινιστικά/queerκομμάτια του.
Ας ελπίσουμε αυτή η ιστορία με τον Αρκά να μας δώσει και κάτι καλό, δηλαδή να σταματήσει να χρησιμοποιείται αυτός ο όρος από αντικαπιταλιστές προς τις φεμινίστριες εντός των κινημάτων. Το ζήτημα της αναπαραγωγής ρατσιστικών, σεξιστικών, ικανοτιστικών (ableist) στερεοτύπων μέσα από το λόγο ή την καθημερινή πράξη είναι ύψιστης σημασίας για οποιοδήποτε κίνημα που έχει αναφορά στον αντικαπιταλισμό και την ανθρώπινη απελευθέρωση και δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως δευτερεύον ζήτημα και μάλιστα (νέο)φιλελεύθερης προέλευσης.
*Λες και δεν υπάρχουν φεμινίστριες που βάφονται, ισιώνουν τα μαλλιά τους κλπ, – υπάρχει και αντίστοιχη εικόνα, αλλά από άλλη σκοπιά, με την «ξανθιά χαζογκόμενα» που με το που πιάνει ένα βιβλίο και το διαβάζει αλλάζει εμφάνιση υπονοώντας ότι μπήκε στον σωστό δρόμο – και τα δυο αποτελούν όψεις του ίδιου (σεξιστικού) νομίσματος.
