Η επιστημονική φαντασία, τουλάχιστον στην μοντερνιστική εκδοχή της, ήταν, στην πλειοψηφία της, ένα αισιόδοξο είδος. Ακόμα και όταν ανθρωπότητα βασανιζόταν σε πυρηνικές ερήμους ή σε απόμακρους πλανήτες, κατάφερνε με σκληρή δουλειά, λογική και θάρρος όχι μόνο να επιβιώσει αλλά και να επαναφέρει (ή να δημιουργήσει) έναν πολιτισμό.
Δεχόμενη σαν δεδομένο ότι η ανθρώπινη διάννοια μπορεί να βρει τη λύση στα πάντα καιπιστεύοντας ότι ο θεός δεν παίζει ζάρια σε ένα άπειρο σύμπαν, η μοντέρνα επιστημονική φαντασία μας έχει τροφοδοτήσει με μερικές από τις καλύτερες ιστορίες που έχουμε ακούσει ποτέ. Το Πρόβλημα των Τριών Σωμάτων του Κινέζου Liu Cixin, (στα ελληνικά από τις εκδόσεις SEΛΙΝΙ) το μοναδικό μεταφρασμένο βιβλίο που κέρδισε βραβείο Hugo στην ιστορία του θεσμού, είναι σίγουρα μια από τις καλύτερες αυτής της μακράς παράδοσης.
Περισσότερο επιστήμη παρά φαντασία, ο Liu Cixin θέτει στον πυρήνα της σκέψης του ένα παράδοξο: ενώ πιστεύει στην δύναμη του ανθρώπου να ξεπεράσει τις δυσκολίες, βάζει ως προμετωπίδα, ήδη από τον τίτλο, ένα άλυτο μαθηματικό πρόβλημα. Κάνοντας λοιπόν ένα βήμα πίσω, ο Cixin δεν τρέχει χαρούμενος προς ένα μέλλον τύπου Star Trek, όπου η ανθρωπότητα, συνεργατικά, κατακτά τα αστέρια. Αντίθετα, σεβόμενος την επιστημονική σκέψη, ίσως σε βαθμό λατρείας, θέτει αν όχι όρια, τότε σίγουρα προβληματισμούς. Αυτό ισχύει και για την πολιτική αλλά και για την ίδια την ανθρωπότητα.
Στο πολιτικό κομμάτι, ο Cixin παλεύει με την κληρονομιά της Κίνας, κυρίως αυτή της Πολιτιστικής Επανάστασης του Προέδρου Μάο. Κινούμενος σε ένα αντιδραστικό περιβάλλον νομενκλατούρας και αποθέωσης των επιστημόνων, ταυτόχρονα με μια διακριτική αλλά παρούσα υποτίμιση των κατώτερων μορφωτικά στρωμάτων, ο Cixin δεν μασάει τα λόγια του και καταφέρεται ανοικτά εναντίον του κομμουνιστικού παρελθόντος της Κίνας. Παρομοιάζοντας την πολύπλοκη διαδικασία της Πολιτιστικής Επανάστασης σαν μια μαζική εκκαθάριση ανθρώπων και περιβάλλοντος ο Cixin χάνει την επαφή του με το πρόσφατο παρελθόν και αναζητά μια κινέζικη ταυτότητα στο υπερτεχνολογικοποιημένο παρόν ή στο αρχαίο παρελθόν, χάνοντας όμως το συνδετικό τους κρίκο, τις κινήσεις που μετέτρεψαν μια αγροτική Κίνα σε τεχνολογική υπερδύναμη. Ταυτόχρονα, το κομμάτι της εργασίας, ποιος παράγει και εκμευταλεύεται τελικά αυτόν τον πλούτο μένει ασαφές. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό του βιβλίου που μπορεί πολύ εύκολα να του εξασφαλίσει μια μνεία από τον Ομπάμα, αλλά πολύ δύσκολο στέκει σε μια κριτική με βάση την πολιτική οικονομία ή ακόμα και την κοινή λογική…
Συγχρόνως, η αντίληψη του Cixin για την πρόοδο και την επιστήμη φαίνεται πως είναι πολύ μονοδιάσταση, εγκλωβισμένη ακόμα σε εναν μονοδιάσταστο, γραμμικό ντεντερμινισμό. Η εποχή του Χαλκού θα διαδέχεται για πάντα την λίθινη, ενώ της Ατομικής θα έπεται πάντα αυτή της Πληροφορίας, απλοποιώντας πάρα πολύ την ιστορική και οικονομική διαδικασία την οποία ακολουθούν οι ανθρώπινες κοινωνίες. Ταυτόχρονα, για βιβλίο που ασχολείται με την φαντασία για την επιστήμη και την ζωή στους άλλους πλανήτες, εξακολουθεί να επιμένει φανατικά στον ανθρωποκεντρισμό των άστρικών μορφών ζωής…
Ωστόσο το βιβλίο του Cixin δεν είναι ανάξιο λόγου επειδή καταφέρεται ενάντια στο κομμουνιστικό παρελθόν της χώρας του ή επειδή τελικά το κομμάτι της φαντασίας υπολείπεται αυτό της επιστήμης; Σε καμία περίπτωση. Ο συγγραφέας καταφέρνει, με πολύ λεπτομέρεια να δομήσει ένα μυστήριο, με καθαρά αστυνομική βάση, και να το διανθίσει σταδιακά με υψηλού επιπέδου επιστημονικό λεξιλόγιο και μεθοδολογία. Λεπτολόγος και μεθοδικός, δημιουργεί ένα κουβάρι χωρίς κενά και ασάφειες, συνδυάζοντας τους καλοφτιαγμένους, πολυεπίπεδους χαρακτήρες του (και τους οριακά μπεκετικούς διαλόγους που ανταλλάζουν) με μια οπτική που συνδυάζει ελπίδα και απογοήτευση για το μέλλον της ανθρωπότητας, ως σύνολο πια.
Το κινέζικο αυτό μυθιστόρημα καταφέρνει να απορροφά τον αναγνώστη αρχικά με την ιστορία του, ωστόσο, όσο προχωρά, παρά τις αδυναμίες που αναφέραμε λίγο πιο πάνω, θέματα για την πολιτική κατάσταση σε ένα μεταμοντέρνο σήμερα αρχίζουν και γίνονται κυρίαρχα. Oι ασταθείς πολιτικές συμμαχίες, η θεολογία που αναπτύσσεται τόσο γύρω από μεγάλα ιδεώδη όσο και από ακατανόητες πρακτικές ή την ίδια την επιστήμη, έρχονται στο προσκήνιο και σταδιακά αποκτούν πρωταγωνιστικό ρόλο.
Η μετάφραση του Θωμά Μαστακούρη μεταφέρει, από τα δυσνόητα και οριακά υπερβατικά κινέζικα τόσο τις έννοιες όσο και, πολύ πιο σημαντικό, το κλίμα που ήθελε να μεταδώσει ο συγγραφέας, και για την κοινωνική αλλά και για την πολιτική κατάσταση που επικρατούσε, κατά την γνώμη του, την περίοδο της Πολιτιστικής Επανάστασης, ένα διάστημα για το οποίο η αλήθεια είναι πως οι ιστορικές αναφορές είναι αμφιλεγόμενες.
Το Πρόβλημα των Τριών Σωμάτων έχει γράψει ήδη τη δική του ιστορία στον χώρο της επιστημονικής φαντασίας, όντας, με τις αδυναμίες και τις προκαταλήψεις του, η φαντασία που έχουμε ανάγκη: μια γερή υπενθύμιση της αξίας του εδώ και του τώρα, μια απόπειρα για ένα παράθυρο στο Πραγματικό.
