Καλοί Οιωνοί – O Neil Gaiman και ο Terry Pratchett μας δίνουν την ανθρώπινη Αποκάλυψη

Οι συμπράξεις συγγραφέων είναι σχετικά σπάνιες. Όχι μόνο γιατί δεν χρειάζονται- η λογοτεχνία, στο δημιουργικό κομμάτι τουλάχιστον, είναι σχεδόν προσωπική υπόθεση-, αλλά και επειδή σπάνια καταφέρνεις να ταιριάξει τόσο πολύ με έναν άνθρωπο προκειμένου το αποτέλεσμα να βγει ομοιογενές.

Το Καλοί οιωνοί- Τας ωραίας και Ακριβρείς Προφητείας της Αγνής Νάτερ, Μάγισσας που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις SEΛΙΝΙ δεν έχει τέτοιο κίνδυνο. Αποτελεί την συνεργασία δύο κορυφαίων Βρετανών συγγραφέων, του τρομερού Neil Gaiman και του απίστευτου παρωδού Terry Pratchett, που ίσως είναι ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς που πέρασε τον τελευταίο αιώνα από αυτή την πλευρά του Γαλαξία. Σίγουρα από τους πιο αγαπημένους. Πως όμως συνεργάστηκαν τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους συγγραφείς; Πως η σκοτεινή και μυστηριώδης πένα του Neil Gaiman κατάφερε και συμπορεύτηκε με την καυστική διάθεση του Terry Pratchett;

Η απάντηση είναι πως το “Καλοί οιωνοί” πήρε χαρακτηριστικά και από τους δύο και πως τα στοιχεία αυτά ήταν τέτοια που επέτρεψαν στους δύο φαινομενικά μόνο αντίθετους δημιουργούς να συνεργαστούν απρόσκοπτα. Το Καλοί οιωνοί διαπραγματεύεται το τέλος του κόσμου και περιέχει αρκετό αίμα, θάνατο και απόγνωση για να το στηρίξει. Όμως ταυτόχρονα, είναι και ένα από τα πιο όμορφα, αστεία και στοργικά βιβλία που θα διαβάσετε.

Το πρώτο σκέλος εξηγείται μόνο του. Το Τέλος του Κόσμου δεν θα μπορούσε να είναι χαρούμενο ή να ελλείπεται θανάτου. Για αυτό δεν ευθύνεται μόνο ο Gaiman. Ένας από τους αγαπημένους χαρακτήρες του Pratchett ήταν ο ίδιος ο θάνατος, ο οποίος, σαν Καβαλάρης της Αποκάλυψης, έχει και εδώ ρόλο. Όμως το δεύτερο στοιχείο είναι πιο κεντρικό. Οι χαρακτήρες του βιβλίου αντιμετωπίζουν τα πάντα με αξιοθαύμαστη ψυχραιμία και λογική, η οποία έρχεται αντιμέτωπη με τις εξωφρενικές καταστάσεις που περιγράφει το βιβλίο: μοναχούς Σαολίν να σκάβουν τρύπες από και προς το Θιβέτ λόγου χάρη. Ωστόσο και οι χαρακτήρες, είτε είναι άνθρωποι είτε είναι δαίμονες και άγγελοι, δεν τους λείπουν οι παραξενιές, τις οποίες εντάσσουν στην καθημερινότητα τους και τις υπηρετούν με την ιδία ακριβώς σοβαρότητα και ιεροτελεστία με την οποία παίρνουν το απογευματινό τους τσάι. Η αντίδραση αυτή, η ηρεμία απέναντι στην τρέλα είναι αυτή που σπάει την καθιερωμένη στάση και προσφέρει το γέλιο σε μια πολύ παραδοσιακή και καντική έννοια, η οποία είναι τόσο αγαπητή και δομική στην αγγλική κωμωδία.η

Ταυτόχρονα, στις ακρότητες, φαίνεται και η χρυσή τομή, η λογική και συχνά ευαίσθητη λύση που ο Pratchett τόσο αγαπούσε και έσπρωχνε τους χαρακτήρες του να βρουν και να εφαρμόσουν. Η λογική του συχνά βέβαια κατέληγε σε έναν ισαπαστασισμό στείρο, αλλά αναμενόμενο για έναν συγγραφέα που παρά τις κομβικές του τομές στην παρωδία και την κριτική του συστήματος, δεν προχώρησε παραπέρα, στην αμφισβήτηση του ίδιου του συστήματος από την ρίζα του. Αυτό είναι πολύ έντονο στο “Καλοί Οιωνοί” ένα έργο που γράφτηκε και αντηχεί την πραγματικότητα του τέλους του Ψυχρού πολέμου.

Όπως και ο Douglas, τάχθηκε στο μέρος των αδυνάτων από μια προοδευτική και φιλελεύθερη μεριά. Τάχθηκε κατά των παράλογων επιλογών των δυνατών,κατά των περιορισμών και της παράνοιας της οργανωμένης θρησκείας. Ακόμα και οι άγγελοι του κάνουν μερικές φορές το κακό, ενώ οι δαίμονες του το καλό. Ίσως, γιατί πάνω από όλα, είναι και αυτοί άνθρωποι. Και θα μας βοηθούσε όλους η καθαρά υλιστική άποψη του συγγραφέα:

Ίσως βοηθούσε για να καταλάβουμε τις ανθρώπινες υποθέσεις το να ξεκαθαρίσουμε πως όλοι οι μεγάλοι θρίαμβοι και οι τραγωδίες της Ιστορίας δεν προκλήθηκαν από το ότι οι άνθρωποι ήταν κατά βάση καλοί ή κατά βάση κακοί, αλλά από το ότι οι άνθρωποι είναι κατά βάση άνθρωποι.

Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι η αξία των Ωραίων και Ακριβών Προφητειών της Αγνής Νάτερ, Μάγισσας έχουν ξεπεραστεί ή παρέλθει. Το βιβλίο, παρά τα 27 του χρόνια παραμένει φρέσκο, ενθουσιώδες και γεμάτο ενέργεια, όπως την πρώτη μέρα που κυκλοφόρησε, το μακρινό 1990. Σε αυτό συνέβαλε πάρα πολύ και η εξαιρετική δουλειά από τις Εκδόσεις SEΛΙΝΙ, αλλά και η μετάφραση του Θάνου Καραγιαννόπολου, ο οποίος είχε το πολύ δύσκολο έργο να μεταφέρει στα ελληνικά ένα έργο γεμάτο λογοπαίγνια, ιδιωματισμούς και παγερό αγγλικό χιούμορ. Ωστόσο το κατάφερε εξαιρετικά.

Κάτι ακόμα που μαρτυρά την αξία της δουλειάς του μεταφραστή είναι ο αιρετικός τρόπος που ο Pratchett αντιμετώπιζε την γραφή, αρνούμενος την γραμμική δομή ενός μυθιστορήματος. Αντίθετα, πολύ συχνά απευθύνει τον λόγο στον αναγνώστη για να τον πληροφορήσει είτε για κάτι που γίνεται εκτός της κύριας αφήγησης, είτε για κάτι επιφανειακά (ή και πραγματικά) άσχετο με όσα αναφέρει! Η ιδιαιτερότητα αυτή ίσως κατέστρεφε κάποιο άλλο βιβλίο, αλλά ο μεγάλος Pratchett καταφέρνει ναι την χρησιμοποιεί με τόση μαεστρία που σχεδόν αναδομεί τον χώρο του βιβλίου, δημιουργώντας για τον αναγνώστη ένα μη-γραμμικό, οριακά τρισδιάστατο περιβάλλον, γεμάτο χιούμορ. Συνολικά το βιβλίο αποτελεί μια τρομερή εμπειρία, η οποία είναι σχεδόν αδύνατο να διακοπεί: παίρνετε το βιβλίο στα χέρια σας και το αφήνετε μόνο όταν γυρίσετε και την τελευταία σελίδα…

Tags: Neil Gaiman, Terry Pratchett, Εκδόσεις SEΛΙΝΙ

About the Authors

Nίκος Γιακουμέλος Γεννήθηκε με μεγάλη επιτυχία αλλά μετά άρχισε καπου να δυσκολεύει το πράγμα. Σπούδασε Επικοινωνία και μετά αποφάσισε πως δεν του αρέσει να επικοινωνεί. Όνειρο του να μετακομίσει στην Σαχάρα όπου θα έχει ησυχία, αλλά μέχρι να το καταφέρει δουλεύει κωπηλάτης.