Όπως σας είχαμε υποσχεθεί, πήγαμε κι εμείς την Τετάρτη να υποδεχθούμε την Πάπισσα Ιωάννα, που έφτασε επιτέλους στην Αθήνα με όλες τις πρέπουσες τιμές. Η παρουσίαση ήταν γεμάτη όπως και ο χώρος του Polis Art Café που την φιλοξένησε. Ο Εμμ. Ροΐδης, η Ιωάννα στις διαφορετικές μορφές που έχει πάρει ανά τους αιώνες, η κωμωδία, η σάτιρα, η γλώσσα (που κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει), η εξουσία και η αλήθεια ως εχθρός της ήταν εκεί και συζητήθηκαν από τον Μιχάλη Καλαμαρά, την δική μας Εφη Καραχάλιου, τον Λευτέρη Παπαθανάση και όχι μόνο, καθώς δεν έλειψαν και οι εκπλήξεις, όπως η guest παρουσία του Περικλή Κοροβέση.
Και επειδή μπορεί να υπάρχει και κάποιος που δεν έχει καταλάβει σε τι αναφερόμαστε, ας θυμίσουμε πως την Τετάρτη 2/12 παρουσιάστηκε στην Αθήνα η «Πάπισσα Ιωάννα» του Λευτέρη Παπαθανάση ή boban, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΚΨΜ.
Ναι, όπως καταλάβατε το έργο αυτό βασίστηκε στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Εμμ. Ροΐδη, αλλά δεν πρόκειται για μια απλή επανάληψη της ιστορίας αυτής. Ο ίδιος ο δημιουργός μας αποκάλυψε τους πραγματικούς του στόχους… Η ιδέα για την νέα Πάπισσα, που διαβάζουμε σήμερα, γεννήθηκε… σε μια τράπεζα. Ο ανυποψίαστος ακόμα δημιουργός διάβαζε το γνωστό μυθιστόρημα γελώντας στην ουρά μιας τράπεζας κι αυτή η αντιφατική εικόνα ήταν αρκετή για να τον κάνει να συνειδητοποιήσει τη δύναμη του έργου. Είχε βρεί τον τρόπο που αναζητούσε για να ασχοληθεί με αυτούς τους δύσκολους καιρούς σπάζοντας τη μαυρίλα τους.
Έτσι η Πάπισσα Ιωάννα, ως αναδημιουργημένος μεσαιωνικός μύθος φτάνει ξανά στους Έλληνες αναγνώστες με άλλη μια μορφή που μιλάει στο δικό τους παρόν. Όχι δεν ξεφεύγει από την εποχή της Ιωάννας. Ο Λ. Παπαθανάσης αποδίδει τέλεια τη μεσαιωνική εποχή αλλά συχνά τη στολίζει με αναχρονισμόυς που μας κάνουν να θυμηθούμε πόσο μας αφορά αυτή η ιστορία.
Η μέθοδος είναι γνωστή και, όπως μας εξήγησε ο Μ. Καλαμαράς συναντάται και στο έργο του Εμμ. Ροΐδη: Αυτά τα κόλπα είναι ένας ευγενικός τρόπος να ταρακουνήσει ο δημιουργός τον αναγνώστη. Αδυνατώντας να χτυπήσει τους αναγνώστες του με μια κολοκύθα ο Εμμ. Ροΐδης καταφεύγει σε «ψηλαφητές» εικόνες με τις οποίες στολίζει τις ιδέες του. Ευτυχώς για μας την ίδια επιλογή κάνει και ο Λ. Παπαθανάσης.
Ας δούμε όμως τι έγινε την Τετάρτη με τη σωστή σειρά. Την εκδήλωση άνοιξε, ως οικοδεσπότης, ο Βασίλης Χατζηικαώβου. Ακολούθησε η εισαγωγή του δημοσιογράφου Γιώργου Τσαντίκου, που είχε αναλάβει τον συντονισμό της συζήτησης.
Ο Μ. Καλαμαράς, επιμελητής του κειμένου της «Πάπισσας Ιωάννας», όπως και άλλων, βέβαια, και διαχειριστής της σελίδας eAnagnostis.gr, ως φαν του Εμμ. Ροΐδη, μας μίλησε για το έργο του και την προσφορά του στη λογοτεχνία μα και σε γλωσσολογικά ζητήματα (την αποδόμηση συντηρητικών μύθων, όπως την ανωτερότητα μιας γλώσσας έναντι μιας άλλης ή τους κινδύνους που ενέχει η εξέλιξη της γλώσσας) και στη συνέχεια πέρασε στην παρουσίαση του συγκεκριμένου graphic novel. Το έργο αυτό, μας εξήγησε, διατηρώντας και άλλες επιρροές (βλ. Αστερίξ) επαναπροσδιορίζει την ιστορία του Εμμ. Ροΐδη, όπως κι εκείνος επαναπροσδιόρισε τον μεσαιωνικό μύθο.
Εμάς μας εκπροσώπησε η Έφη Καραχάλιου, που πήρε τη σκυτάλη από τον Μ. Καλαμαρά για να μιλήσει για την «Πάπισσα Ιωάννα», αλλά όχι μόνο γι’ αυτή. Έκανε μια σύντομη αναδρομή στην παγκόσμια και ελληνική ιστορία των κόμικ και τα εξέτασε ως αφηγηματικό μέσο, για να μας εξηγήσει πόσο και γιατί έχουν υποτιμηθεί από αυτούς που υπερεκτιμούν τον γραπτό λόγο και αρνούνται στην εικόνα το δικαίωμα να καταπιαστεί με κάτι σοβαρό.
Όμως η «Πάπισσα Ιωάννα» του Ροΐδη, όπως και τόσα άλλα κόμικ που έχουμε διαβάσει (και θα ξαναδιαβάσουμε) είναι εδώ για να τους διαψεύσουν. Όπως εξηγεί η Έφη, εκτός από την επίθεση στον συντηρητισμό της εκκλησίας και του κράτους, που σήμερα μποορύμε να τον αντέξουμε πιο εύκολα απ’ ότι στην εποχή τους Εμμ. Ροΐδη, υπάρχει και ένα άλλο χτύπημα που καταφέρνει αυτό το έργο στον (ακόμα) συντηρητικό κόσμο μας. Επιτίθεται στον ατομικισμό του σύγχρονου ανθρώπου που έχει μάθει να ζει στο πλαίσιο που ορίζει το προσωπικό του συμφέρον: «H ιστορία της Πάπισσας εξερευνά μια ακραία μορφή αυτού του ατομικισμού, σε σημείο κιόλας που η ηρωίδα επιλέγει να απαρνηθεί εντελώς το φύλο και τη φύση της προκειμένου να κατακτήσει την εξουσία. Μέσα από την κατάληξη του έργου, όμως, υποδεικνύεται ότι κάθε τέτοια κατάσταση είναι παθολογική και δεν μπορεί παρά να οδηγήσει στον όλεθρο.»
Φυσικά ο όλεθρος είναι αναπόφευκτος και λόγω του ανδροκρατούμενου κόσμου στον οποίο βρέθηκε να ζει η Ιωάννα και ο οποίος την πνίγει. Άλλο ένα μεγάλο και ακόμα ζωντανό θέμα που εξετάζεται σε αυτό το graphic novel…
Η Έφη συμπεραίνει πως ο Λ. Παπαθανάσης με πολιτική και καλλιτεχνική συνείδηση κατάφερε να πετύχει στο δύσκολο στόχο του, να επικοινωνήσει με το κλασσικό έργο και να το μεταφέρει στην εποχή μας.
Τρίτος ομιλητής ο ίδιος ο δημιουργός. Μας αποκάλυψε πως γεννήθηκε το έργο του, μας εξήγησε πως αυτή η αναδημιουργία του μεσαιωνικού μύθου μας αφορά, μας υποσχέθηκε κρυμμένα «σοκολατάκια» ως βραβεία για τις πολλαπλές αναγνώσεις μας και άνοιξε κι άλλα θέματα.
Μίλησε για την κωμωδία και τους στόχους της. Μας είπε πως τη βλέπει απέναντι στην εξουσία, ως εχθρό της και ως τον τέλειο εκφραστή της αλήθειας. Για να πεις την αλήθεια με κωμικό τρόπο, εξήγησε, πρέπει να την έχεις κατακτήσει πλήρως. Και για να αποδείξει πως η εξουσία ποτέ δεν τα ανέχεται αυτά μεταξύ άλλων μας θύμισε τον φίλο του, Γέροντα Παστίτσιο…
Μας μίλησε για την αλήθεια, γιατί η ιστορία της Ιωάννας θυμίζει την ιστορία του Χριστού που πεθαίνει επειδή αποκάλυψε την αλήθεια. Θυμίζει την ιστορία όποιου αποκαλύπτει την αλήθεια, που όμως δεν είναι κρυμμένη. Σ’ όλα τα σκίτσα του Πάππα Ιωάννη είναι σαφής η γυναικεία φύση. Κανείς δεν θέλει να παραδεχτεί ότι τη βλέπει και κανείς δεν αντέχει την αποκάλυψη.
Όσο για το μασκάρεμα της γυναίκας… δεν είναι μια ξένη ιστορία θυμίζει, ο δημιουργός. Είναι εδώ… στις γυναίκες που μασκαρεύονται για να γίνουν αυτό που είναι οι άντρες, για να αγγίξουν την επιτυχία και στις γυναίκες που θέλουν να είναι αυτό που νομίζουν ότι θέλουν οι άντρες. Και μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο, που φτιάχνει ο Λ. Παπαθανάση, το μόνο ιερό που αναγνωρίζει είναι ο έρωτας.
Πάνω σ’ όλη αυτή την κουβέντα μας άνοιξε την όρεξη για τα προσεχώς, αποκαλύπτοντας μας πως ετοιμάζει κάτι νέο…
Μετά τους ομιλητές ο Περικλής Κοροβέσης κατέθεσε σύντομα τη δική του ματιά για την συγκεκριμένη ιστορία, για τα τόσο διδακτικά κόμικ και για την δύναμη και τη χρησιμότητα της παράδοσης.
Ακολούθησε μια σύντομη παρέμβαση του εκδότη… ή μάλλον του παραγωγού βιβλίων, όπως μας συστήθηκε, Βασίλη Γραμμέλη που μας μίλησε για την συγκεκριμένη έκδοση και την επιτυχία της.
Στο τέλος της βραδιάς ο δημιουργός προσφέρθηκε να φτιάξει ένα σκίτσο σε κάθε βιβλίο, χαρτί, χαρτοπετσέτα που θα έφτανε μπροστά του.
