Η Λέσχη Ελλήνων Γελοιογράφων μας έχει συνηθίσει τα τελευταία χρόνια να διοργανώνει πολύ ενδιαφέρουσες εκθέσεις σκίτσων θέτοντας θεματικές σχετικές με την πολιτική επικαιρότητα. Σε αυτές τις εκθέσεις παίρνουν το λόγο δεκάδες σκιτσογράφοι, οι οποίοι μέσα απ’ τα έργα τους δίνουν τη δική τους οπτική για σημαντικά θέματα της ζωής μας και της εποχής μας.
Φέτος διοργανώνουν έκθεση με τίτλο «Democrisis – Δημοκρατία σε Κρίση» και γρήγορα καταλαβαίνουμε ότι παίρνει ευρύτερες προεκτάσεις ως θέμα συζήτησης σε μια περίοδο που ετοιμάζονται πολλαπλές κάλπες στη χώρα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και σε μία περίοδο που ενισχύεται επικίνδυνα η ακροδεξιά, οι εθνικισμοί και ο φασισμός. Τόσο η επιλογή του θέματος, όσο και οι στοχοποιήσεις που δέχτηκε στο παρελθόν από ακραίες φωνές του δήθεν “κέντρου” η έκθεση της Λέσχης Ελλήνων Γελοιογράφων για την Ευρωπαϊκή Ένωση, μας γεμίζει με ενδιαφέρον και ανυπομονησία για ό,τι νέο μας ετοιμάζουν φέτος.
Επειδή λοιπόν δεν μπορούσαμε να περιμένουμε μέχρι την 1η Απριλίου που ξεκινά η έκθεση, ζητήσαμε από τρείς σκιτσογράφους που συμμετέχουν στην έκθεση να συζητήσουμε για αυτήν και να μάθουμε κάποια πρώτα στοιχεία. Τελικά η συνάντησή μας με τους Πάνο Ζάχαρη, Μαρία Τζαμπούρα και John Antono προκάλεσε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση, την οποία καταγράψαμε και σας παρουσιάζουμε.
Πριν από αυτό όμως να σημειώσουμε ότι η έκθεση «Democrisis – Δημοκρατία σε Κρίση» θα διεξαχθεί 1-7 Απριλίου και θα είναι προσβάσιμη στο κοινό κάθε μέρα απ’ τις 9 το πρωί μέχρι τις 9 το βράδυ. Ιδιαίτερο ραντεβού βέβαια δίνουμε με τους δημιουργούς τη Δευτέρα 1η Απρίλη στις 7, οπότε και θα διεξαχθούν τα εγκαίνια της έκθεσης, στα οποία θα παρευρεθεί και ο Altan, ο Ιταλός σκιτσογράφος που είναι και το τιμώμενο πρόσωπο της έκθεσης. Μάλιστα ο Altan θα πλαισιωθεί από μια μεγάλη ομάδα Ιταλών σκιτσογράφων, οι οποίοι θα συμμετάσχουν κι αυτοί στην έκθεση με δικά τους έργα, στα πλαίσια της προσπάθειας της Λέσχης Ελλήνων Γελοιογράφων να συνομιλεί και με συναδέλφους τους από άλλες χώρες.
Πριν επισκεφτείτε λοιπόν από αύριο την έκθεση μπορείτε να ρίξετε μια ματιά στη συνέντευξη που ευγενικά μας παραχώρησαν οι τρεις σκιτσογράφοι και για την οποία τους ευχαριστούμε ιδιαίτερα αλλά και είμαστε και αρκετά περήφανοι που την διεξάγαμε και τη δημοσιεύουμε στη συνέχεια. Τη συνέντευξη “ντύνουν” κάποια σκίτσα της έκθεσης που μας παραχώρησε τη χρήση τους η Λέσχη Ελλήνων Γελοιογράφων.
Smassing Culture: Πριν δύο χρόνια είχατε μία έκθεση που είχε θέμα την Ευρωπαϊκή Ένωση (και σαν συμπληρωματικό θέμα το Brexit). Φέτος το θέμα της έκθεσης είναι η Δημοκρατία σε Κρίση. Υπάρχει κάποια σύνδεση μεταξύ των δύο θεμάτων των εκθέσεων;
John Antono: Πρόκειται για την τέταρτη κατά σειρά έκθεση γελοιογραφίας που διοργανώνουμε στο Σύνταγμα. Οι προηγούμενες θεματικές τα προηγούμενα τρία χρόνια ήταν το Προσφυγικό, η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο Πόλεμος. Σίγουρα υπάρχει σύνδεση μεταξύ των τεσσάρων θεματικών με την έννοια ότι πρόκειται για την πολύπλευρη παγκόσμια κρίση, η οποία προσεγγίζεται από διαφορετικές οπτικές γωνίες και υπό αυτή την έννοια σίγουρα συνδέεται η κρίση -η πολιτική και η αξιακή- της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την κρίση της Δημοκρατίας.
Πάνος Ζάχαρης: Ένα συνεκτικό στοιχείο είναι ότι τουλάχιστον μέχρι τώρα στις πρωτοβουλίες μας επιλέγουμε να ασχολούμαστε με τα λεγόμενα «μεγάλα θέματα», δηλαδή με θέματα τα οποία, παρ’ ότι είμαστε αρκετοί σχεδιαστές και παρ’ ότι οι περισσότεροι δουλεύουμε σε ημερήσια έντυπα και ως εκ τούτου τρέχουμε πίσω από την καθημερινή επικαιρότητα, στις εκθέσεις μας (επειδή αυτό δεν είναι εφικτό) προσπαθούμε να επιλέγουμε μία θεματική, η οποία να καλύπτει, να απασχολεί μεγαλύτερες περιόδους και όσο το δυνατόν περισσότερους επισκέπτες, τόσο Έλληνες αλλά και ξένους. Έχουμε εξαρχής υπόψη μας ότι οι εκθέσεις αυτές γίνονται σε ένα χώρο, στο Σύνταγμα, όπου δεν υπάρχει παρουσία μόνο Ελλήνων αλλά και πάρα πολλών τουριστών οπότε προσπαθούμε να μην ομφαλοσκοπούμε -με την καλή ή την κακή έννοια- στην ελληνική επικαιρότητα, αλλά πιάνουμε ζητήματα τα οποία είναι κάπως πιο κεντρικά.
SC: Αυτός είναι ο λόγος που συνεργάζεστε και με καλλιτέχνες από άλλες χώρες;
Μαρία Τζαμπούρα: Καταρχάς ναι. Κατά δεύτερον είναι και ένας τρόπος να συστήσουμε στο ελληνικό κοινό συναδέλφους σκιτσογράφους από τον υπόλοιπο κόσμο. Και φυσικά είναι και μία ευκαιρία για εμάς τους ίδιους να βρεθούμε σε ένα διάλογο μαζί τους.
SC: Εντάξει όμως και χωρίς τους Ιταλούς δεν είσαστε και λίγοι σκιτσογράφοι που συμμετέχετε.
Πολλές φορές την έκθεση την έχουμε χαρακτηρίσει ως ένα εικονογραφημένο Debate.
ΠΖ: Πολλές φορές την έκθεση την έχουμε χαρακτηρίσει ως ένα εικονογραφημένο Debate. Αυτό το οποίο νομίζω έχουμε καταφέρει είναι πραγματικά με τα έργα μας να κάνουμε ένα διάλογο και μεταξύ μας. Είμαστε ένα σωρό διαφορετικοί άνθρωποι με τελείως διαφορετικές προσλαμβάνουσες και ιδεολογικές και κοινωνικές, τολμώ να πω ενδεχομένως και ταξικές. Και ο κόσμος ο οποίος έρχεται δεν πάει να δει μία έκθεση με μία συγκεκριμένη στόχευση, αλλά ένα διάλογο μέσα από σκίτσα για κάποιο συγκεκριμένο θέμα.
JA: Είναι κάτι που προσωπικά το βρίσκω πολύ υγιές, το να υπάρχει αυτός ο πλουραλισμός απόψεων και να μην κυριαρχεί μία μονοδιάστατη αντίληψη των πραγμάτων.
ΜΤ: Και είναι ωραίο που μπορεί να τη δει κανείς τη μια δίπλα στην άλλη και να τη διαβάσει τη μια δίπλα στην άλλη, χωρίς να χρειάζεται να ανατρέξει σε πολλά διαφορετικά μέρη. Και αυτό είναι το καλό της έκθεσης και για αυτό επιμένουμε να την κάνουμε κάθε χρόνο.
SC: Για τη συνέχεια είχαμε προετοιμάσει μία ερώτηση που μερικώς μας την απαντήσατε ήδη: Πώς επιλέγετε τα θέματά σας;
ΠΖ: Βασανιστικά, εκτός των άλλων. Όχι εντάξει πλάκα κάνω. Γίνεται κανονική διαδικασία. Δηλαδή είναι θέματα τα οποία τα συναποφασίζουμε. Συζητάμε και εξ’ αρχής ξέρουμε ότι δεν είναι σίγουρο ότι θα υπάρξει απόλυτη σύμπνοια. Έχουμε ενός τύπου συλλογική λειτουργία, που με βάση αυτή συζητάμε και τελικά καταλήγουμε στο θέμα που θεωρούν οι περισσότεροι ότι θα ενδιαφέρει πιο πολύ και τους επισκέπτες αλλά και εμάς τους ίδιους.
SC: Μέσα από αυτή τη διαδικασία που περιγράψατε υπήρξε λόγος που συγκεκριμένα φέτος ασχολείστε με το ζήτημα της Δημοκρατίας;
JA: Είναι προφανής ο λόγος. Είναι κυρίως οι πολλαπλές εκλογικές διαδικασίες της φετινής χρονιάς που αποτέλεσαν μία αφορμή, ένα κίνητρο. Από εκεί και πέρα υπάρχει και διεθνώς μία ανησυχία σχετικά με την φθίνουσα πορεία της δημοκρατίας ως λειτουργία και ως ουσία. Παράλληλα βλέπουμε και την άνοδο των ακροδεξιών ρευμάτων, γεγονός που θεωρώ πως είναι απόρροια της κρίσης της αστικής δημοκρατίας διεθνώς.
ΜΤ: Εγώ θα έλεγα ότι μπορεί να ακούγεται κλισέ η φράση «Δημοκρατία σε κρίση» και ότι ακούγοντας την κανείς ίσως περιμένει διάφορους που είναι έτοιμοι να τη σώσουν. Όμως έχουμε δει ποια είναι τα αποτελέσματα από τέτοιες απόπειρες, τι σημαίνει «σώσιμο» της Δημοκρατίας. Και σίγουρα είναι το τελευταίο που θέλουμε. Οι σκεπτόμενοι πολίτες είναι αυτοί που μπορούν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. Και νομίζω ότι φέτος ειδικά, αλλά και τα τελευταία χρόνια γενικότερα, αυτό είναι το ζητούμενο.
SC: Είπατε πριν για ακροδεξιά. Στον πόλεμο, έχουμε διεθνώς την άνοδο των εθνικισμών, οι οποίοι δημιουργούν μίση, μισαλλοδοξίες, εθνικιστικά συλλαλητήρια, πολέμους και τόσα άλλα δεινά. Με το προσφυγικό αντίστοιχα είχαμε (πέρα από την αξιοθαύμαστη αλληλεγγύη) μια προσπάθεια της ακροδεξιάς να ποντάρει στο ρατσισμό. Έγιναν επιθέσεις σε προσφυγικά καμπ, αυξήθηκε ο ισλαμοφοβικός λόγος υπό τον μανδύα της «τρομοκρατίας» κτλ. Επίσης στην έκθεση για την Ευρωπαϊκή Ένωση είχατε κάνει αναφορές για την άνοδο του φασισμού και της ακροδεξιάς. Είναι η ακροδεξιά και ο φασισμός ένας συνεκτικός ιστός ως αναδυόμενος κίνδυνος στην εποχή μας;
Yπάρχει ένας κοινός παρονομαστής σε όλες αυτές τις θεματικές. Κάποιοι από εμάς το ονομάζουμε Καπιταλισμό.
JA: Εξακολουθεί η ακροδεξιά, όχι μόνο σε επίπεδο κομματικών μηχανισμών, αλλά και ως πολιτική ατζέντα να παραμένει κυρίαρχη, ακριβώς γιατί υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής σε όλες αυτές τις θεματικές. Κάποιοι από εμάς το ονομάζουμε καπιταλισμό. Είναι ακριβώς αυτό το σύστημα που γεννά και αναπαράγει την αδικία, ένα σύστημα που βασίζεται στις διακρίσεις, στο ρατσισμό, στους εθνικισμούς κάθε είδους. Είναι ένα σύστημα που δεν μπορεί να θεμελιώσει την ευημερία του χωρίς να αναπαράγει την εκμετάλλευση, το μίσος και τον ρατσισμό μεταξύ των “από κάτω”.
ΠΖ: Είναι λογικό χωρίς να έχει δει κάποιος την έκθεση και γνωρίζοντας γενικά τις δουλειές αρκετών από εμάς να νομίζει ότι αυτή η έκθεση αποτελεί μόνο ένα καμπανάκι απέναντι στο φασισμό. Φυσικά αναδεικνύεται με έντονο τρόπο η φασιστική απειλή στην έκθεση. Ωστόσο η ολοκληρωμένη παρουσίαση των έργων νομίζω ότι θα αποδείξει ότι κάτω απ’ το γενικό τίτλο «Δημοκρατία σε κρίση» αναδεικνύονται και άλλα ζητήματα που προσεγγίζουν τον πυρήνα της σύγχρονης Δημοκρατίας, της Αστικής Δημοκρατίας. Υπάρχουν σκίτσα που συνθέτουν ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργεί το διεθνές πολιτικό σύστημα αυτή τη στιγμή, στην Ευρώπη, την Αμερική, τη Βραζιλία με τον Μπολσονάρου και άλλα πολλά. Πρόκειται για ένα μεγάλο φάσμα πλευρών αυτού που θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κάποιος Αστική Δημοκρατία και πώς αυτή λειτουργεί. Έτσι το εξέλαβα εγώ τουλάχιστον βλέποντας τα έργα της έκθεσης.
Η έκθεση είναι μια ευκαιρία να συζητήσουμε για τη Δημοκρατία και για το πώς μπορούμε να ζούμε χωρίς να φοβόμαστε
ΜΤ: Εγώ πολλές φορές θέλω να πιστεύω ότι τα φασιστικά στοιχεία απλά κάνουν περισσότερο θόρυβο. Δεν σημαίνει ότι είναι περισσότεροι. Και πρέπει να δυναμώσουμε εμείς οι υπόλοιποι τη φωνή μας απέναντί τους. Πολύ περισσότερο. Καιρός να μην τους αφήνουμε πια χώρο. Και έχουμε αργήσει. Η έκθεση είναι μια ευκαιρία να συζητήσουμε για τη Δημοκρατία και για το πώς μπορούμε να ζούμε χωρίς να φοβόμαστε. Αυτό προσπαθούμε να αποβάλλουμε. Την έννοια του φόβου. Αυτή είναι και η δική μου πλευρά των σκίτσων.
SC: Είπες να σπάσουμε το φόβο. Ποιος είναι ο ρόλος των γελοιογράφων σε αυτή τη διαδικασία; Έχουν σημασία σε αυτό η ανάπτυξη των σύγχρονων τεχνολογιών και του ίντερνετ;
ΜΤ: Κάθε εποχή πιστεύω ότι έχει τα δικά της μέσα και εμείς αναλόγως τα χρησιμοποιούμε. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι καλύτερα ή χειρότερα. Το να βάζει το μυαλό του να σκεφτεί κανείς, είναι μια ολόκληρη διαδικασία. Δεν ξέρω κατά πόσο βοηθάει το σκίτσο σε αυτή τη διαδικασία. Μεγαλύτερη σημασία νομίζω ότι έχει η ίδια η δικιά μας ανάγκη να πούμε κάτι για όσα συμβαίνουν γύρω μας. Και να το κάνει ο καθένας όσο μπορεί πιο άμεσα και αποτελεσματικά, δηλαδή να φτάσει σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους. Πολλές φορές βέβαια φτάνει σε χιλιάδες και εκατομμύρια, αυτό δεν αλλάζει κάτι όμως.
JA: Θα συμφωνήσω με τη Μαρία, το ίντερνετ είναι ένα μέσο άμεσης διάδοσης και πρόσληψης του μηνύματος. Ο γελοιογράφος ή καλύτερα πολιτικός σκιτσογράφος έχει τη δυνατότητα να επικοινωνήσει το μήνυμά του με πιο άμεσο τρόπο σε σύγκριση για παράδειγμα με έναν αρθρογράφο. Και αυτή είναι η δύναμη της εικόνας. Μπορεί να φτάσει γρήγορα και άμεσα σε ένα κοινό είτε συμφωνεί είτε όχι με τις ιδέες ή τα μηνύματα που κρύβει ένα σκίτσο και από εκεί και πέρα να δει μία διαφορετική οπτική στην επικαιρότητα, την οπτική ενός γελοιογράφου η οποία μπορεί να εμπεριέχει το χιούμορ, μπορεί όμως και όχι. Μπορεί να εμπεριέχει μία πικρία ή μία δηκτικότητα.
Πολλές φορές θεωρώ ότι αυτό το «μία εικόνα, χίλιες λέξεις» είναι μία μεγάλη χαζομάρα. Όχι, οι χίλιες λέξεις έχουν την αξία τους.
ΠΖ: Στο ίδιο πνεύμα, εγώ θεωρώ ότι δεν πρέπει ούτε να υπερτιμάμε τη δύναμή του σκίτσου, ούτε να την υποτιμάμε. Δηλαδή εγώ είμαι πεπεισμένος ότι ούτε το σκίτσο, ούτε το τραγούδι, ούτε το ποίημα μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Αυτοί οι οποίοι διαβάζουν σκίτσα, αυτοί οι οποίοι τραγουδάνε τραγούδια, αυτοί που απολαμβάνουν ένα ποίημα μπορούν. Αυτοί έχουν τη δύναμη. Οπότε κάπου εκεί νομίζω ότι είναι η θέση του καθενός από εμάς. Να τροφοδοτεί τον κόσμο του οποίου και αυτός αποτελεί κομμάτι του. Να τροφοδοτεί με τη σκέψη του, με ένα τρόπο ωραίο ας πούμε και άμεσο και όπου πάει. Επειδή είπε ο Γιάννης για την αμεσότητα και τη δύναμη της εικόνας, εδώ να προσθέσω ότι απ’ την άλλη υπάρχει και η αδυναμία της εικόνας. Δηλαδή η εικόνα έχει τη δύναμη να περάσει ένα μήνυμα, δεν έχει όμως τη δύναμη να το αναλύσει πάντοτε σε βάθος. Πολλές φορές θεωρώ ότι αυτό το «μία εικόνα, χίλιες λέξεις» είναι μία μεγάλη χαζομάρα. Όχι, οι χίλιες λέξεις έχουν την αξία τους. Γιατί ας πούμε είναι πάρα πολύ εύκολο ένα σκίτσο εναντίον κάποιου, να ληφθεί ως ένα σκίτσο υπέρ του άλλου. Προσωπικά σα δημιουργός το αντιμετωπίζω πάρα πολύ συχνά αυτό το πρόβλημα όπως νομίζω και αρκετοί από εμάς. Οπότε νομίζω ότι είναι σημαντικό κυρίως να είμαστε γειωμένοι και στο τι μπορούμε να κάνουμε και στο τι δυναμική έχει αυτό που κάνουμε.
ΜΤ: Νομίζω ότι είμαστε κάπως σα σφουγγάρι που παίρνουμε το ερέθισμα απ’ έξω και μετά το ξαναδίνουμε με ένα δικό μας τρόπο. Αν αυτός ο τρόπος βρει αποδεκτές και κλείσουμε το μάτι μεταξύ μας δείχνοντας ότι κάπως συνεννοηθήκαμε αυτό είναι καλό. Τότε θεωρείται το σκίτσο πετυχημένο. Αν όχι, κάτι δεν κάναμε καλά. Συνήθως εμείς, όχι αυτός που μας διαβάζει.
SC: Τα σκίτσα παρόλα αυτά, ως μια μορφή τέχνης, τροφοδοτούν το κοινό με σκέψεις, με ιδέες, ακόμα και με νέες ιδέες. Μία έκθεση στο Σύνταγμα είναι μεγάλο πράγμα. Ισχύει αυτό; Έρχεται πολύς κόσμος; Ποια είναι η ανταπόκριση του κοινού;
ΠΖ: Εγώ θα ήθελα να πω ότι καταρχήν είναι μια πολύ σημαντική διαδικασία για εμάς τους ίδιους. Με την έννοια ότι η δουλεία του σκιτσογράφου είναι μία δουλειά εξ ορισμού μοναχική. Κάθεσαι μόνος στο γραφείο σου στην εφημερίδα, ενώ πλέον οι περισσότεροι κυρίως δουλεύουν απ’ το σπίτι τους. Εκεί κάθεσαι και αναμετριέσαι με την επικαιρότητα, αναμετριέσαι με τον προβληματισμό σου, τις σκέψεις σου, τον πόνο σου, τη χαρά σου. Το να μπαίνουμε σε μία διαδικασία αυτό το πράγμα να βγει από την εφημερίδα, να βγει από την οθόνη και να αποκτήσει μία τυπωμένη υλική μορφή και να το μοιραστείς με ανθρώπους, νομίζω είναι κάτι σχετικά καινούργιο. Δηλαδή πάντα υπήρχαν εκθέσεις. Μία τόσο μεγάλη έκθεση με τέτοια σταθερότητα και με συμμετοχή των ίδιων των σκιτσογράφων σε όλη τη διαδικασία της προετοιμασίας, του στησίματος, της υποδοχής του κόσμου είναι κάτι καινούριο. Γιατί είμαστε εκεί και κάθε μέρα και συνομιλούμε με τον κόσμο. Δηλαδή βγαίνουμε από το γραφείο, από το σχεδιαστήριο, κουβεντιάζουμε και κατά μία έννοια γυμνωνόμαστε στον άλλο. Του λέμε με έναν τρόπο «ξέρεις αυτός που λέει αυτά, είμαι εγώ». Αυτή είναι μια σημαντική εμπειρία από μόνη της.
ΜΤ: Επίσης βλέπουμε και την αντίδραση του άλλου απέναντι στο σκίτσο. Ποτέ άλλοτε δεν είμαστε μπροστά όταν κάποιος διαβάζει ένα σκίτσο μας. Εκεί έχουμε την ευκαιρία να δούμε πως αντιδράει κάποιος βλέποντας το. Αυτό για μένα τουλάχιστον είναι μια πολύ δύσκολη εμπειρία και έχει πάντα πολύ ενδιαφέρον.
SC: Αυτό δεν το κάνει όμως και το ίντερνετ; Με τα likes, τις αντιδράσεις, τα σχόλια;
Στο ίντερνετ δεν βλέπω την αντίδρασή του άλλου, την γκριμάτσα του. Τι να μου πει το like;
ΜΤ: Καμία σχέση. Στο ίντερνετ δεν βλέπω την αντίδρασή του, την γκριμάτσα του. Τι να μου πει το like; Άσε που πολλοί το κάνουν πια μηχανικά και απρόσωπα. Αλλά έτσι κι αλλιώς δεν μου λέει κάτι εμένα αυτό γιατί δεν το βλέπω.
ΠΖ: Και αυτό είναι μία σχέση. Η διαδικτυακή σχέση είναι μία σχέση που δεν υπήρχε παλιότερα. Αλλά νομίζω ότι συμφωνούμε σε αυτό όλοι όσοι συμμετέχουμε ενεργά στη διαδικασία αυτή των εκθέσεων. Ότι αυτή η επικοινωνία και ο τρόπος με τον οποίο είναι σαν να λέμε «εδώ παιδιά, ελάτε στην έκθεση» , είναι πολύ διαφορετικός.
ΜΤ: Κατά μια έννοια πάλι κρύβεσαι. Κρίνοντας και εξ ιδίων, που μπορεί να μη μου φαίνεται, αλλά είμαι ένας άνθρωπος αρκετά ντροπαλός και κατά συνέπεια έχω μεγάλη δυσκολία στο να δω είτε κάτι το θετικό είτε κάτι το αρνητικό σε σχέση με τη δουλειά μου. Πολλές φορές δε με αφορά κιόλας. Κάνω αυτό που κάνω γιατί πρέπει να το κάνω, το έχω μεγαλύτερη ανάγκη. Δεν με ενδιαφέρει το αν έχει αποδοχή ή όχι. Όμως στην έκθεση μπαίνω σε μία διαδικασία να δω τι είδους αποδοχή έχει τελικά. Και αυτό για εμένα είναι δύσκολο. Δεν είναι εύκολή αυτή η αναμέτρηση. Πάντως ευτυχώς συνήθως αποδεικνύεται ευχάριστη, αλλά παραμένει δύσκολη.
JA: Για μένα το πρωτοφανές σε όλη αυτή την αλληλεπίδραση που φέρνει η ζωντανή έκθεση, είναι ότι εκεί πέρα δεν αναμετριέσαι πλέον με τον κύκλο των ανθρώπων που έχουν επιλέξει να σε παρακολουθούν ψηφιακά, οι οποίοι τέλος πάντων έχουν επιλέξει να σε παρακολουθούν και λίγο έως πολύ συμφωνούν μαζί σου. Αντίθετα στην έκθεση έρχονται πολλοί άνθρωποι που είναι απλά περαστικοί και κάνουν ένα βήμα παραπέρα επιλέγοντας να μπούνε στον εκθεσιακό χώρο, να τον διασχίσουν και να δουν μία έκθεση γελοιογραφίας. Πιθανόν αυτοί οι άνθρωποι να μην έχουν ακούσει ποτέ για σένα, να μην έχουν ασχοληθεί ποτέ με την τέχνη του σκίτσου. Ακόμα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν και ότι την έκθεση δεν επισκέπτεται μόνο το ελληνικό επιβατικό κοινό αλλά και πολλοί τουρίστες, οι οποίοι την εβδομάδα εκείνη που κρατάει η έκθεση μπορεί να περνάνε τυχαία, ερχόμενοι για παράδειγμα από το αεροδρόμιο με τις βαλίτσες τους και να αποφασίσουν να αφιερώσουν 15 λεπτά να επισκεφτούν μία έκθεση και κάπως έτσι να σε γνωρίσουν. Πρόκειται για μία πολύ ζωντανή και πρωτόγνωρη διαδικασία.
ΜΤ: Κάποιους νομίζω ότι τους πιάνουμε και απροετοίμαστους. Μπορεί ο άλλος να μην είχε καν όρεξη να ασχοληθεί. Πάντως πέρυσι πέρασαν περίπου 150.000 επισκέπτες.
SC: Πώς είναι η εμπειρία της αλληλεπίδρασης με το κοινό. Υπήρξε κάποια στιγμή που σας έχει μνήμη στη μνήμη;
ΠΖ: Υπάρχει μια συγκλονιστική ιστορία. Στην έκθεση για το Προσφυγικό η Έφη Ξένου, συνάδελφος εξαιρετική, είχε φτιάξει μία εικόνα ενός παιδιού στους φράχτες της Ειδομένης. Στην εικόνα το παιδί συναντάει τα σύρματα και δε μπορεί να περάσει. Για να φτιάξει αυτή την εικόνα είχε χρησιμοποιήσει μία φωτογραφία. Οπότε κάποια στιγμή όπου η Έφη κάνει βάρδια στο τραπεζάκι μας βλέπει ξαφνικά μαζεμένους κάποιους πρόσφυγες, άντρες και γυναίκες, να έχουν πλαντάξει στο κλάμα μπροστά από τη φωτογραφία. Εμείς ανησυχήσαμε οπότε πλησίασαν τα κορίτσια για να δουν τι συμβαίνει, τους ρώτησαν «μπορούμε να σας βοηθήσουμε;». Και τότε τους είπαν ότι το παιδάκι που εμφανιζόταν στην εικόνα, που το είχε αποδώσει εξαιρετικά και ρεαλιστικά ήταν ανιψάκι τους. Και τώρα το έβλεπαν να έχει γίνει πηγή της έμπνευσης ενός δημιουργού. Αυτό νομίζω είναι συγκλονιστικό.
Απλά κοιταχτήκαμε και βουρκώσαμε όλοι
ΜΤ: Και ήταν συγκλονιστικό γιατί απλά κοιταχτήκαμε και βουρκώσαμε όλοι. Μπορεί να μην μιλούσαν όλοι αγγλικά. Αλλά συνεννοηθήκαμε. Απλά κοιταζόμασταν και τα είχαμε πει όλα. Τι άλλο να πεις;
SC: Πολλές φορές δεν το σκεφτόμαστε, αλλά έτσι είναι. Μια έκθεση για το προσφυγικό απευθύνεται και στους ίδιους τους ανθρώπους, τους συγγενείς τους, τις ιστορίες τους, τις ζωές τους τις ίδιες.
ΜΤ: Ήταν γενικά μια πολύ φορτισμένη έκθεση συγκινησιακά. Για εμένα ήταν από τα πιο δύσκολα θέματα. Γιατί όταν σε ένα θέμα είσαι απέναντι και έχεις μία σαφή θέση ξέρεις τι να κανείς. Αλλά σε κάποια άλλα θέματα πολλές φορές δεν ξέρεις πώς να τα χειριστείς ώστε να γίνουν πολιτικά χωρίς να είναι συναισθηματικά φορτισμένα. Όμως αυτός είναι ο σκοπός. Αυτό κάνουμε. Πολιτική γελοιογραφία κάνουμε. Δε θέλουμε να συγκινήσουμε και να μείνει εκεί το πράγμα. Καλύτερο μάλλον είναι να αποφεύγεται η συγκίνηση και το θυμικό κατά τη γνώμη μου.
JA Πράγματι, προσπαθούμε να αποφεύγουμε την εύκολη συγκίνηση και να δίνουμε όσο γίνεται πιο αποστασιοποιημένα την άποψη μας, το σχόλιο. Για μένα είναι σημαντικό το σχόλιο από μόνο του, το οποίο θα πρέπει να βασίζεται σε κάποιες προσλαμβάνουσες, σε κάποια ανάλυση. Να μην είναι επιφανειακό. Είναι δύσκολη η δουλειά του σκιτσογράφου.
ΜΤ: Δεν περιμένει βέβαια κανείς από το σκίτσο την είδηση. Γιατί πολλοί μας κατηγορούν συχνά ότι τα βλέπουμε τα πράγματα από μία συγκεκριμένη οπτική. Αλλά αυτή είναι η άποψή μας. Ας πούμε ότι έχουμε μία κάμερα και την έχουμε στρέψει εκεί. Θέλω να πιστεύω ότι έτσι καταγράφουμε ένα σημείο που άλλοι δεν το είχαν δει. Αυτό κάνει μία πετυχημένη για μένα μια γελοιογραφία. Αν έχουν ειπωθεί 5-6 πράγματα για ένα θέμα, να ειπωθεί και ένα 7ο. Εγώ προσπαθώ να βρω κάθε φορά κάτι άλλο που δεν έχει ειπωθεί και να «στρέψω εκεί την κάμερα». Να δώσω και μία άλλη παράμετρο που δεν έχει φωτιστεί ακόμα, μια νέα οπτική.
ΠΖ: Βέβαια κάθε γεγονός το βλέπεις ανάλογα με το που στέκεσαι. Αν είσαι κάτω και πάει να σε πατήσει μια μπότα βλέπεις τη σόλα. Αν είσαι αυτός που πατάει, τότε βλέπεις τα ανθρωπάκια. Δηλαδή αναγκαστικά δεν μπορείς να πεις ότι είσαι αποστασιοποιημένος. Από εκεί που είσαι, από εκεί βλέπεις και τα γεγονότα.
ΜΤ: Εξ ορισμού -θέλω να πιστεύω- ότι είσαι απέναντι, ότι είσαι από την πλευρά του αδύναμου. Ότι είσαι απέναντι στην εξουσία. Εξ ορισμού της δουλειάς μας, ως γελοιογράφων.
Είμαστε γελοιογράφοι, όχι γελωτοποιοί
JA: Αυτή πιστεύω ότι είναι και η διαφορά μεταξύ γελοιογράφου και γελωτοποιού. Είναι το πώς βλέπεις τα πράγματα. Ο γελωτοποιός σχετίζεται συνήθως με αυτόν που θέλει να κάνει την εξουσία να γελάσει χλευαστικά με τους πληβείους και όχι να στραφεί εναντίον της.
ΠΖ: Ναι, ο γελωτοποιός ζει στην αυλή και δουλεύει για το βασιλιά.
ΜΤ: Σίγουρα δεν θα ήταν κομπλιμέντο για μένα να μου πούνε ότι δουλεύω για το βασιλιά.
SC: Θέλετε να μας πείτε κάποια λόγια για τα δικά σας έργα της έκθεσης;
ΠΖ Εγώ προσπάθησα να πιάσω διάφορες πλευρές, δηλαδή να μην σταθώ σε ένα φαινόμενο της κρίσης της Δημοκρατίας. Έχω κάνει σίγουρα ένα σκίτσο για τη Βενεζουέλα, ένα για τον Μπολσονάρου, για τη Χρυσή Αυγή, για την Ευρωπαϊκή Ένωση και ένα για τον Τραμπ. Προσπάθησα να είναι κάπως αντιπροσωπευτικά των φαινομένων που υπάρχουν διεθνώς, δηλαδή που υπάρχουν και στην Αμερική και στη Βραζιλία και στη Βενεζουέλα. Δεν ξέρω κατά πόσο το έχω πετύχει. Εκ των υστέρων ενδεχομένως να έχω μετανιώσει για την επιλογή μου. Ίσως δηλαδή αν είχα το χρόνο να δουλέψω καινούργια έργα, ίσως να εστίαζα περισσότερο στον ίδιο το μηχανισμό της Δημοκρατίας, της αντιπροσώπευσης. Με την έννοια ότι προφανώς υπάρχει πρόβλημα, αλλά σπέρματα αυτού του προβλήματος υπάρχουν και στην ίδια τη λειτουργία του συστήματος. Δεν νομίζω ότι τα έργα μου αποδίδουν στο 100% κάτι τέτοιο. Δείχνουν περισσότερο κάποια φαινόμενα και φυσικά παίρνουν και θέση. Ειδικά για το ζήτημα της Βενεζουέλας, που είναι ένα θέμα που δεν υπάρχει ομοφωνία, εκεί παίρνω θέση
JA: Και εγώ προσπάθησα με τα έργα μου να πιάσω διαφορετικές πτυχές. Τα δύο από αυτά αφορούν περισσότερο την ελληνική επικαιρότητα. Έχω σχολιάσει το δημοψήφισμα του 2015, και δύο από τα σκίτσα μου επικεντρώνονται στο ζήτημα της ανόδου του νεοναζισμού και της Ακροδεξιάς.
ΜΤ: Εγώ νομίζω ότι επικεντρώθηκα πιο πολύ στη διαδικασία και σε ότι έχει σχέση με την ελευθερία των επιλογών. Και τα τρία σκίτσα που έχω, έχουν να κάνουν με εκλογές και με το πώς φτάνει ο πολίτης στις κάλπες.
ΠΖ: Πάντως υπάρχει πολύ μεγάλη ποικιλία. Εγώ ας πούμε το θέμα των Κίτρινων Γιλέκων δε σκέφτηκα να το πιάσω ή το ζήτημα της καταστολής. Τα έχουν πιάσει άλλοι συνάδελφοι. Γενικά το θέμα της έκθεση σου δίνει τη δυνατότητα να απλωθείς παντού. Για αυτό λέω ότι εγώ εν τέλει μετάνιωσα που δεν εστίασα κυρίως στο μηχανισμό. Κατά μια έννοια τη Μαρία τη ζηλεύω για την επιλογή της.
ΜΤ: Και ήταν μια δύσκολη δουλειά. Εγώ μία περίοδο είχα πάρα πολλά σκίτσα σε σχέση της με τις εκλογές και τη δημοκρατία. Όμως τελικά αυτολογοκρίθηκα σε πολλά, γιατί όταν τα έφτιαχνα την περίοδο που τα έφτιαχνα, η επικαιρότητα και η πραγματικότητα ήταν διαφορετική και τώρα ιδωμένα υπό το νέο πρίσμα, δεν ήθελα να παρερμηνευτούν. Παρόλο που εξακολουθώ να πιστεύω τα ίδια.
ΠΖ: Ισχύει. Αν βγεις τώρα και πεις για παράδειγμα “μας κυβερνάνε αλήτες”, μπορεί να χαρακτηριστείς χρυσαυγίτης. . Αν το έλεγες αυτό το 2000 κανείς δεν θα σε χαρακτήριζε έτσι;
ΜΤ: Ναι, τότε θα καταλάβαιναν όλοι ότι αναφέρεσαι στο Δικομματισμό στα μεγάλα κόμματα και λες ότι πρέπει κάτι να κάνουμε. Οπότε από μένα τουλάχιστον υπήρξε αυτολογοκρισία για το τι πρέπει να παρουσιάσω. Για το πως στέκεται τώρα.
JA: Για αυτό και κάποιος γελοιογράφος πρέπει να είναι συνειδητοποιημένος πολιτικά, να έχει πολιτική κουλτούρα και παιδεία για να μπορέσει να κρίνει με βάση τη συγκυρία και να μην παρερμηνευτούν τα σκίτσα του υπέρ ή κατά οποιουδήποτε.
MT: Δεν είμαστε υπεύθυνοι για το τι καταλαβαίνει ο κόσμος και το κοινό. Ο καθένας τα ερμηνεύει μετά μέχρι εκεί που μπορεί, θέλει ή αντέχει, αλλά σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι εμείς δεν πρέπει να κάνουμε αυτό που έχει ο καθένας στο κεφάλι του, όπως αυτός το έχει. Το χιούμορ είναι καλό μέσο για να περάσεις κάποια πράγματα που θες. Το χιούμορ έχει την ιδιότητα ότι στηρίζεται στην αλήθεια. Δεν ξεκινάς να κάνεις χιούμορ αν η βάση δεν είναι η αλήθεια. Αλλιώς μετά είναι κάτι άλλο. Είναι κακεντρέχεια άμα στηρίζεται στο ψέμα και τελείως υστερόβουλο. Δε μπορείς εκεί πάνω να πατήσεις και για αυτό έχει συνήθως τόση αποδοχή η γελοιογραφία.
JA: Επίσης εδώ να προσθέσω ότι αν είσαι αυθεντικός και αληθινός, κανείς δεν θα παρερμηνεύσει τη δουλειά σου. Γιατί ακόμη και αν διαφωνεί με το μήνυμα ενός σκίτσου σου, μπορεί να δει το σύνολο της δουλειάς σου.
ΜΤ: Θα διαφωνήσει, αλλά θα καταλάβει τι εννοείς. Είμαστε για να διαφωνούμε. Να ορίστε, ένα συναίσθημα που μάλλον επιτρέπουμε είναι ο θυμός. Είμαστε θυμωμένοι συγκεκριμένες ώρες της ημέρας και ξεσπάμε στο χαρτί μας.
SC: Δεν είπαμε όμως τίποτα για τους Ιταλούς που θα έρθουν.
ΜΤ: Εκφράζουν μία σχολή πολύ σημαντική. Ειδικά ο Αλτάν, που έρχεται από μια πολιτικά διαταραγμένη περίοδο, τη δεκαετία του 80 στην Ιταλία, τότε που ήτανε στην ακμή του. Εξακολουθεί να είναι στην ακμή του μέχρι και σήμερα αλλά πλέον είναι στα 70κάτι. Βέβαια έχει γαλουχήσει και μεγαλώσει σχεδόν όλους τους Έλληνες γελοιογράφους. Έχουν επηρεαστεί από τον τρόπο σκέψης του. Όχι από τον τρόπο που σχεδίαζε, γιατί έχει ένα μοναδικό δικό του τρόπο να σχεδιάζει. Αλλά από το πώς σκέφτεται και το πώς αντιμετωπίζει την πολιτική επικαιρότητα. Τους επηρέασε πιστεύω πάρα πολύ, έμμεσα τουλάχιστον. Είναι πολύ ανατρεπτικός σε σχέση με εμάς που νομίζω ότι μπροστά του είμαστε αρκετά συντηρητικοί και «καθώς πρέπει». Βλέποντας τη δουλειά του λες ότι είναι πολύ αιρετικός χωρίς όμως να νιώθει κανείς άβολα. Ή αν νιώθει έτσι, καλώς νιώθει.
ΠΖ: Εγώ αισθάνομαι όπως όταν βλέπω τα σκίτσα του Καλαϊτζή ας πούμε.
ΜΤ: Υπάρχει μεγάλη συγγένεια και έχει επηρεάσει γόνιμα πάρα πολύ κόσμο. Από εκεί και πέρα και οι υπόλοιποι που έρχονται δουλεύουν στις μεγαλύτερες ιταλικές εφημερίδες, οι οποίες έχουν μεγάλη παράδοση στη σκιτσογραφία. Από τον 19ο αιώνα είναι πολύ δυνατοί στη σάτιρα. Δύο είναι χοντρικά οι σχολές: η γαλλική και η ιταλική, δεν έχει άλλη.
SC: Η επιλογή των Ιταλών, σχετίζεται με την επιλογή του θέματος;
ΜΤ: Όχι απαραίτητα. Ο αρχικός γνώμονας δεν ήταν αυτός πάντως.
ΠΖ: Γενικά κάθε χρόνο προσπαθούμε ανεξάρτητα από το θέμα να αναδείξουμε και δημιουργούς μιας άλλης χώρας. Δηλαδή δεν υπάρχει απαραίτητα συσχετισμός της πολιτικής επικαιρότητας σε μία χώρα με το ποιους δημιουργούς επιλέγουμε να προσκαλέσουμε.
ΜΤ: Θέλουμε να φέρουμε κάποιες σημαντικές πένες.
ΠΖ: Πάρε για παράδειγμα τους Πορτογάλους στην περσινή έκθεση. Τα θέματά τους ήταν τελείως άσχετα με το θέμα της έκθεσης.
SC: Των Ιταλών φέτος θα είναι σχετικά;
MT: Ναι, σε μεγάλο ποσοστό. Αυτοί δεν έχουν βέβαια μία αντίστοιχη λέσχη σαν τη δικιά μας που εκεί να βρίσκονται όλοι. Μάλλον είμαστε οι μόνοι που το κάνουμε, πλην των Βρετανών, που επίσης είναι οργανωμένοι. Οπότε τους βρήκαμε με βάση τις εφημερίδες που δουλεύουν και τη σημαντικότητά τους. Αυτοί έπειτα αποδέχτηκαν την πρόσκληση και οι πιο πολλοί ακούγοντας το θέμα μας είπαν ότι θέλουν να συμμετάσχουν. Οπότε αρκετοί στείλανε σκίτσα από το αρχείο τους πάνω στο θέμα (γιατί δε ζητάμε να κάνουν καινούργια δουλειά ειδικά για την έκθεση). Αν κάποιοι βέβαια θέλουν να κάνουν πρωτότυπα έργα, με μεγάλη μας χαρά τα δεχόμαστε, αλλά συνήθως υπάρχει για όλους μας πίεση χρόνου. Από κει και πέρα προσπάθησαν να είναι μέσα στο θέμα ή να μείνουν στο ζήτημα των ελευθεριών και των επιλογών. Ο Αλτάν ήταν σίγουρα εντελώς μέσα στο θέμα.
SC: Τον Αλτάν συγκεκριμένα πότε θα τον δούμε;
ΜΤ: Θα είναι παρών στα εγκαίνια μαζί και με άλλους Ιταλούς σκιτσογράφους, αλλά θα τον συναντήσουμε και τη δεύτερη μέρα (2 Απριλίου) σε μία συνομιλία με τον κόσμο που θα έρθει. Ο κόσμος θα του θέσει ερωτήσεις και θα πάρει απαντήσεις στα πλαίσια μιας χαλαρής συνομιλίας στον χώρο της έκθεσης.
SC: Θέλετε να συμπληρώσετε κάτι τελευταίο;
ΜΤ: Πρέπει να πούμε ότι έχουμε στήριξη. Όλα αυτά δεν θα είχαν γίνει αλλιώς. Γιατί χρειάζονται χρήματα για εκτυπώσεις υψηλής ποιότητας. Και φυσικά υπάρχουν και άλλα έξοδα, αφού τυπώνεται και ο κατάλογος και άλλο υλικό που μοιράζεται στον κόσμο. Για αυτά όλα είχαμε τη στήριξη της Βουλής των Ελλήνων, του μορφωτικού της ΕΣΗΕΑ, του Υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης. Πραγματικά μας στηρίζουν. Επίσης μας στηρίζει και η ΣΤΑΣΥ που μας παραχωρεί ευγενικά το χώρο του Μετρό του Συντάγματος. Όλα αυτά είναι με τη δική τους βοήθεια. Δεν έχουμε πόρους.
Δεν έχουμε κανένα οικονομικό κέρδος από την Έκθεση
JA: Δεν έχουμε κανένα κέρδος και βεβαίως δεν θα υπήρχε αυτή η στήριξη για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά, αν δε μας στήριζε πρώτα απ’ όλα ο ίδιος ο κόσμος με τη συμμετοχή του και με τον ενθουσιασμό του.
ΠΖ: Και αρχίζει και αποκτά χαρακτηριστικά θεσμού η έκθεση. Είναι τέταρτη χρονιά και έχουμε ένα σταθερό, ενοποιητικό τίτλο, το “Cartoon fair”. Γιατί όντως φιλοδοξούμε να έχει συνέχεια όλο αυτό. Θέλουμε να ξέρει όσο περισσότερος κόσμος γίνεται ότι πάντα κάπου την Άνοιξη κάτι θα κάνουν οι σκιτσογράφοι.
ΜΤ: Σκεφτόμαστε και παραπάνω δραστηριότητες που θέλουμε να εντάξουμε στις εκθέσεις μας. Θα ήταν ωραία να οργανώσουμε workshops ή προβολές για παράδειγμα. Δεχόμαστε και οργανωμένες ή ημιοργανωμένες επισκέψεις, κυρίως από σχολεία που έρχονται ως εκδρομή. Όμως επειδή εμείς οι ίδιοι δουλεύουμε για όλα αυτά δεν είναι ακόμα εφικτό πάντα. Πέρυσι είχαμε κάνει κάποια πράγματα. Φέτος θα διαμορφωθεί όλο αυτό ανάλογα με το πρόγραμμα της επόμενης μέρας.
SC: Ευχαριστούμε πολύ για αυτή την πολύ όμορφη κουβέντα. Ανανεώνουμε το ραντεβού μας για τα εγκαίνια της έκθεσης τη Δευτέρα.
Bιογραφικά στοιχεία των συνομιλητών μας:
Ο Πάνος Ζάχαρης γεννήθηκε το 1982 στην Αθήνα και σπούδασε στο τμήμα Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Αθήνας. Παράλληλα σπούδασε σκίτσο στη Σχολή του Σπύρου Ορνεράκη. Δημοσιεύει σκίτσα από το 2004, ενώ από το 2008 εργάζεται ως πολιτικός γελοιογράφος στο ΠΟΝΤΙΚΙ. Στο λεύκωμα «Αρνητικοί Συσχετισμοί«, που κυκλοφορεί απ’ τις εκδόσεις Τόπος, ανθολογούνται μερικές γελοιογραφίες του που δημιουργήθηκαν την περίοδο 2013-2016 για το ΠΟΝΤΙΚΙ και το ηλεκτρονικό περιοδικό Ατέχνως και στο λεύκωμα The Working Dead ανθολογούνται τα σκίτσα που έκανε από το καλοκαίρι του 2016 μέχρι το 2018 στο socomic (και τα οποία έχουν βραβευτεί απ’ την Ελληνική Ακαδημία Κόμικς τις δύο τελευταίες χρονιές). Παράλληλα φτιάχνει σατυρικά φωτομοντάζ και memes. Αυτή την περίοδο κάνει την εβδομαδιαία σειρά The Working Dead…and… στο socomic και τη σειρά Scary Tales στο Καρέ-καρέ της Εφ.Συν.
Η Μαρία Τζαμπούρα γεννήθηκε το 1972, στην Αθήνα. Σπούδασε Γραφικές Τέχνες στον ΑΚΤΟ και στο Middlesex University, Λονδίνο. Από το 1994 εργάζεται σε εφημερίδες και περιοδικά ως σκιτσογράφος και εικονογράφος. ( “ΒΗΜΑ”, “ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ”). Παράλληλα, ασχολείται με την εικονογράφηση παιδικών βιβλίων. Διακρίθηκε με το Kρατικό Bραβείο Eικονογράφησης Παιδικού Bιβλίου 2006. Από τον Ιούνιο του 2017 δημοσιεύει σε blog, κάθε Τρίτη, Πέμπτη και Σάββατο ιστορίες μέσα από τη βαλίτσα , ένα comicstrip καταστάσεων.
Ο John Antόno (Γιάννης Δ. Αντωνόπουλος) γεννήθηκε το 1985. Είναι πτυχιούχος του τμήματος του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ και απόφοιτος της σχολής εφαρμοσμένων τεχνών του Σπύρου Ορνεράκη. Επίσης έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου με ερευνητικό του πεδίο την ιστορία της ελληνικής γελοιογραφίας. Ασχολείται με την παιδική εικονογράφηση, την πολιτική γελοιογραφία και τη δημιουργία storyboards, ενώ εργάζεται ως δάσκαλος σκίτσου. Έχει συμμετάσχει με έργα του σε αρκετές εκθέσεις εντός και εκτός Ελλάδας, καθώς και σε φεστιβάλ κόμικς. To 2016 εκδόθηκε από τις εκδόσεις Ασυνέχεια το πρώτο του γελοιογραφικό άλμπουμ με τίτλο “Όχι Άλλο Σώσιμο”.
Αναλυτικά στοιχεία της έκθεσης:
Έκθεση γελοιογραφίας « DEMOCRISIS – Δημοκρατία σε κρίση »
Εκθεσιακός χώρος Μετρό Συντάγματος
1 – 7 Απριλίου 2019
Εγκαίνια έκθεσης: Δευτέρα 1 Απριλίου στις 19.00
Εκδήλωση συνομιλίας του κοινού με τον Αλτάν: Τρίτη 2 Απριλίου στις 19.00
Στην έκθεση συμμετέχουν με τα σκίτσα τους:
Από τη Λέσχη Ελλήνων Γελοιογράφων (www.cartoonists.gr)
ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΤΑΣΟΣ, ΒΑΗΣ ΙΑΚΩΒΟΣ, ΒΛΑΧΟΣ ΚΩΣΤΑΣ, ΓΕΩΡΓΟΠΑΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, ΔΕΡΒΕΝΙΩΤΗΣ ΣΠΥΡΟΣ, DRANIS, ΖΑΧΑΡΗΣ ΠΑΝΟΣ, ΖΕΡΒΟΣ ΠΕΤΡΟΣ, JOHN ANTONO, ΖΩΙΔΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, ΙΩΑΝΝΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ, ΚΟΥΝΤΟΥΡΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ, ΚΟΥΤΣΑΝΤΑΣ ΣΑΚΗΣ, ΜΑΚΡΗΣ ΗΛΙΑΣ, ΜΑΡΑΓΚΟΣ ΠΑΝΟΣ, ΜΗΛΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ(BAS), ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΣΤΑΣ, ΜΗΤΣΟΜΠΟΝΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, ΟΡΝΕΡΑΚΗΣ ΣΠΥΡΟΣ, ΟΘΩΝΑΙΟΥ ΑΛΕΞΙΑ, ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΗΣ, ΠΕΤΡΟΥΛΑΚΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ, ΡΟΥΓΓΕΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗΣ ΚΩΣΤΑΣ, SOLOUP, SOTER, ΣΤΑΘΗΣ (ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ), ΤΑΜΠΑΚEΑΣ ΗΛIΑΣ, ΤΖΑΜΠΟΥΡΑ ΜΑΡΙΑ, ΧΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, ΧΕΡΟΥΒΕΙΜ ΒΑΓΓΕΛΗΣ
Από την Ιταλία:
ALTAN, LIDO CONTEMORI, GIORGIO FRANZAROLI, GIOVANNI SORCINELLI-GIÓX, ENZO LUNARI, MARCO DE ANGELIS, MARILENA NARDI, MARIO NATANGELO, SERGIO STAINO, PIETRO VANESSI
