Το Comicdom-Con Athens 2023 ολοκληρώθηκε και ήταν ομολογουμένως ένα απ’ τα πιο επιτυχημένα του θεσμού! Όπως κάθε χρόνο, το φεστιβάλ φιλοξένησε και τα Ελληνικά Βραβεία Κόμικς, τα οποία διοργανώνει πλέον η νεοσύστατη Ελληνική Ακαδημία Κόμικς. Η αναβαθμισμένη λειτουργία της Ακαδημίας ήταν εμφανής φέτος τόσο στην ίδια τη βραδιά των βραβείων, όσο και σε όσα προηγήθηκαν και όσα ακολούθησαν. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα υποψήφια κόμικς τη φετινή χρονιά ήταν πολύ περισσότερα σε σχέση με άλλες χρονιές, ενώ η Ακαδημία δεν περιορίστηκε στην διοργάνωση της τελετής, αλλά μερίμνησε (μετά από πρόταση των διοργανωτών του φεστιβάλ) για τη διεξαγωγή -την επόμενη κι όλας μέρα- ενός panel με σκοπό την παρουσίαση των νικητών και τη συζήτησή τους με το κοινό.
Η τελετή
Η ίδια η βραδιά της τελετής απονομής των βραβείων ήταν πολύ ευχάριστη. Ήδη από νωρίς είχε μαζευτεί αρκετός κόσμος, αποτελούμενος από δημιουργούς κόμικς, εκδότες/-τριες, αναγνώστες/-τριες και ευρύτερα τον κόσμο που ασχολείται και στηρίζει τα ελληνικά κόμικς. Έτσι ένα μεγάλο αμφιθέατρο, όπως το Μιλτιάδης Έβερτ της Τεχνόπολης, αποδείχτηκε μία ρεαλιστική πρόκληση για τα ΕΒΚ, τα οποία πρέπει να φιλοδοξούν τα επόμενα χρόνια να το γεμίζουν.
Οικοδεσπότης της τελετής ήταν για τρίτη συνεχόμενη χρονιά ο Δημήτρης Δούκογλου, ο οποίος αγαπάει πολύ αυτόν τον ρόλο και αυτό αποτυπώνεται στη σκηνή. Εξάλλου, έχοντας κι ο ίδιος προσωπική ενασχόληση με τα κόμικς, πλέον συμμετέχει στη διαδικασία των βραβείων και ως μέλος της Ακαδημίας (one of us και τέτοια). Μετά από τους καθιερωμένους χαιρετισμούς, ο Δούκογλου υποδέχθηκε το κοινό με ένα κωμικό κείμενο με κεντρικό θέμα τη σχέση της καλλιτεχνικής δημιουργίας με την τεχνητή νοημοσύνη, ένα πολύ επίκαιρο ζήτημα που απασχολεί την τέχνη των κόμικς διεθνώς. Στη συνέχεια έδωσε τη σκυτάλη στους καλεσμένους της Ακαδημίας που απένειμαν τα φετινά βραβεία.
Ο κατάλογος των νικητών των ΕΒΚ 2023
Καλύτερος πρωτοεμφανιζόμενος: Γιώργος Γανίδης – Θηρία
Καλύτερη αυτοέκδοση: Tasmar – Kuro: Bakeneko
Καλύτερο διαδικτυακό κόμικ: Νικόλας Στεφαδούρος – Μπαμπαδοϊστοριες
Καλύτερο ένθετο: Γιάννης Αντωνόπουλος (John Antono), Περικλής Κουλιφέτης, Γαβριήλ Παγώνης, Θανάσης Πέτρου – Το Λεξικό της Κρίσης (Εφημερίδα των Συντακτών)
Καλύτερη Καλλιτεχνική επιμέλεια: Αλέκος Παπαδάτος – Αριστοτέλης (εκδόσεις Ίκαρος)
Βραβείο κοινού: Ζήσης Ρούμπος, Χρήστος Μαρτίνης – Athens Dark (εκδόσεις Nerdula)
Καλύτερη Μεταφρασμένη έκδοση: Vitorio Giardino (μτφρ. Γαβριήλ Τομπαλίδης) – No Pasaran (εκδόσεις Jemma Press)
Καλύτερο εξώφυλλο: Νίκος Κούρτης – Η Μοναξιά της Αβύσσου (εκδόσεις Jemma Press)
Καλύτερο διασκευασμένο σενάριο: Δημήτρης Βανέλλης – Η Μοναξιά της Αβύσσου (εκδόσεις Jemma Press)
Καλύτερο πρωτότυπο σενάριο: Θανάσης Πέτρου – 1923 (εκδόσεις Ίκαρος)
Καλύτερο σχέδιο: Αλέκος Παπαδάτος – Αριστοτέλης (εκδόσεις Ίκαρος)
Καλύτερο κόμικ: Θανάσης Πέτρου – 1923 (εκδόσεις Ίκαρος)
Μία πρώτη αποτίμηση των φετινών βραβείων
Τα φετινά βραβεία χαρακτηρίστηκαν για μία ακόμη χρονιά από υψηλό ανταγωνισμό σε κάθε κατηγορία. Δεν υπήρχε κάποιο ακλόνητο φαβορί, το οποίο να ξεχωρίσει σε κάθε κατηγορία κι αυτό φάνηκε κι από τον τρόπο που μοιράστηκαν τελικά τα βραβεία. Ειδικότερα -για τους λάτρεις της στατιστικής- τα φετινά βραβεία είχαν τρία κόμικς τα οποία κέρδισαν από δύο βραβεία (τη Μοναξιά της Αβύσσου, τον Αριστοτέλη και το 1923: Εχθρική Πατρίδα), ενώ ο Θανάσης Πέτρου συμμετείχε προσωπικά και σε τρίτο βραβείο ως μέλος της ομάδας που βραβεύτηκε για το Λεξικό της Κρίσης στην κατηγορία του ένθετου. Ακόμα και από τις τελικές 5αδες, όμως, φάνηκε μία ποικιλία στις φετινές επιλογές της Ακαδημίας, αφού δεν επαναλαμβάνονταν σε κάθε κατηγορία τα ίδια υποψήφια κόμικς, αλλά υπήρχε μία εναλλαγή μεταξύ περισσότερων τίτλων και δημιουργών. Επομένως, μπορεί να βγει ασφαλώς το συμπέρασμα ότι η Ακαδημία φέτος ανέδειξε σε κάθε κατηγορία διαφορετικούς τίτλους, κρίνοντας με ξεχωριστά κριτήρια για την κάθε κατηγορία κι αυτό αποτυπώθηκε τόσο στις τελικές 5αδες όσο και στα φετινά βραβεία.
Ξεκινώντας τον σχολιασμό από τους τρεις μεγάλους νικητές, δεν χρειάζονται πολλά λόγια. Το 1923: Εχθρική Πατρίδα του Θανάση Πέτρου από τις εκδόσεις Ίκαρος ήταν το τρίτο μέρος μίας απ’ τις πιο ξεχωριστές σειρές των τελευταίων ετών, που καθιέρωσαν στα ελληνικά κόμικς την αναμέτρηση με τη σύγχρονη ελληνική ιστορία, παράλληλα με δημιουργούς όπως ο Soloup και ο Θανάσης Καραμπάλιος. Ο Αριστοτέλης των Τάσου Αποστολίδη και Αλέκου Παπαδάτου από την άλλη (που κυκλοφόρησαν επίσης από τις εκδόσεις Ίκαρος), ήταν ένα κόμικ – γεγονός για τα ελληνικά δεδομένα, καθώς σηματοδότησαν την ηχηρή επιστροφή του Τάσου Αποστολίδη στο σενάριο μίας νέας σειράς, αλλά και την πρώτη συνεργασία του σε κόμικ μεγάλου μεγέθους με τον καταξιωμένο Αλέκο Παπαδάτο. Μάλιστα, έχει εντυπωσιάσει η διεθνής πορεία του κόμικ (το οποίο κυκλοφόρησε πρώτα στα γαλλικά για τις εκδόσεις Dargaud, ενώ το επόμενο διάστημα πρόκειται να μεταφραστεί σε εφτά ακόμα γλώσσες). Τέλος, η Μοναξιά της Αβύσσου του Δημήτρη Βανέλλη και του Νίκου Κούρτη από τις εκδόσεις Jemma Press με το εντυπωσιακό του σχέδιο και την ατμοσφαιρική του ιστορία απέσπασε το βραβείο του διασκευασμένου σεναρίου, αλλά και εκείνο του καλύτερου εξωφύλλου. Το τελευταίο έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς σε αυτό κρίνεται σε ένα βαθμό και η εμπορική επιτυχία ενός τίτλου, αφού το εξώφυλλο σχηματίζει την πρώτη εντύπωση κάθε αναγνώστη και αναγνώστριας για ένα κόμικ ή ένα βιβλίο και μπορεί να αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα για την αγορά του.
Μολονότι άλλες χρονιές δεν αποσπά μεγάλη προσοχή, το φετινό βραβείο της αυτοέκδοσης είναι ικανό να δώσει ηχηρούς τίτλους στα μέσα ενημέρωσης, ειδικά εάν πάρουν χαμπάρι το περιεχόμενό του. Πρόκειται για το Kuro: Bakeneko, το τρίτο μέρος της σειράς του Tasmar με πρωταγωνιστή τoν γάτo του, τον Kuro. Στο Bakeneko -στο γνωστό καυστικό ύφος του δημιουργού- villain της ιστορίας είναι ο Κυριάκος Μητσοτάκης! Εάν δεν έπεσε το site μας μετά από την προηγούμενη πρόταση και συνεχίζετε να διαβάζετε το άρθρο, μπορείτε εύκολα να καταλάβετε ότι η Ακαδημία πιθανόν να ήθελε να στείλει κι ένα μήνυμα βραβεύοντας ένα κόμικ στο οποίο μία γάτα (προσοχή spoiler) ΣΚΟΤΩΝΕΙ τον πρωθυπουργό της χώρας! Και μάλιστα το συγκεκριμένο βραβείο αυτό έδεσε εξαιρετικά με τα γεγονότα των προηγούμενων εβδομάδων, καθώς ο Tasmar βρέθηκε στο στόχαστρο ακροδεξιών μέσων και φασιστικών troll accounts που προσπάθησαν να τον φοβίσουν με κάθε είδους απειλές για την σταθερή του αντιφασιστική στάση. Βέβαια, όλοι αυτοί που μόνο ευκαιριακά ασχολήθηκαν με τα κόμικς, υπολόγισαν χωρίς το πραγματικό κοινό της 9ης τέχνης, το οποίο γέμισε το ΠΣΚ την Τεχνόπολη και αγκάλιασε -όπως πάντα- τις δημιουργίες του Tasmar.
Τα βραβεία του ένθετου και του διαδικτυακού κόμικ δόθηκαν σε δύο καθιερωμένες σειρές των αντίστοιχων μέσων, στο Λεξικό της Κρίσης και στις Μπαμπαδοϊστορίες αντίστοιχα. Το Λεξικό της Κρίσης έχει χτίσει μία πλούσια παράδοση στο Καρέ – Καρέ της Εφημερίδας των Συντακτών, καταφέρνοντας πλέον να καλύπτει επαρκώς τα πολιτικά δρώμενα της τελευταίας -σχεδόν- δεκαετίας, ενώ οι Μπαμπαδοϊστορίες είναι ένα γλυκύτατο project του πολυτάλαντου Νικόλα Στεφαδούρου, το οποίο δεν δείχνει να εξαντλείται σε έμπνευση όσο κι αν περνούν τα χρόνια. Το βασικό πρόβλημα που εντοπίστηκε στις δύο αυτές κατηγορίες, όμως, ήταν ο χαμηλός ανταγωνισμός. Από τη μία στα διαδικτυακά κόμικς οι συμμετοχές έχουν μειωθεί δραματικά από τότε που έκλεισε το socomic και για δεύτερη συνεχή χρονιά δεν συμπληρώθηκε πεντάδα υποψηφιοτήτων. Ως προς την κατηγορία αυτή, μάλλον οι ίδιοι οι δημιουργοί αλλά και η Ακαδημία θα πρέπει να αναθεωρήσουν τα κριτήρια συμμετοχής στην κατηγορία, καθώς δεν είναι λίγες εκείνες οι διαδικτυακές σειρές κόμικς που εμφανίζονται αποκλειστικά στα social media με σταθερή παρουσία, αλλά δεν προτείνονται τελικά για το βραβείο. Αντίστοιχα και η κατηγορία του ένθετου έχει χαμηλό επίπεδο ανταγωνισμού, ως σύμπτωμα του κλεισίματος του Μπλε Κομήτη. Μερικές σειρές που προτείνονται στην κατηγορία είναι αρκετά χαμηλού ποιοτικού επιπέδου, ενώ από τα μεγάλα έντυπα, μόνο η Εφημερίδα των συντακτών φαίνεται να στηρίζει σταθερά ποιοτικές εβδομαδιαίες σειρές, με τα υπόλοιπα έντυπα της χώρας να παραμένουν αποξενωμένα με τον χώρο των κόμικς.
Μία από τις κατηγορίες με τον πιο έντονο ανταγωνισμό, στην οποία διαγωνίστηκαν διάσημοι και υψηλού επιπέδου τίτλοι, ήταν τα μεταφρασμένα κόμικς. Το βραβείο απέσπασε για μία ακόμη χρονιά μία επιτυχημένη εκδοτική επιλογή της Jemma Press, το No Pasaran! του εμβληματικού Ιταλού δημιουργού Vittorio Giardino που κυκλοφόρησε σε μετάφραση Γαβριήλ Τομπαλίδη. Όμως δεν θα μας εντυπωσίαζε εάν κατέληγε το βραβείο σε οποιοδήποτε από τα υποψήφια κόμικς, καθώς το καθένα από αυτά αναφέρεται σε διαφορετικές παραδόσεις και σημαντικές στιγμές της διεθνούς σκηνής των κόμικς, από την ευρωπαϊκή και αμερικάνικη σκηνή μέχρι τα manga. Πάντως, είναι άξιο σχολιασμού ότι το Sandman, ένας απ’ τους πιο επιτυχημένους τίτλους του Neil Gaiman και ένας απ’ τους εμβληματικότερους τίτλους στην ιστορία των αμερικάνικων κόμικς δεν βραβεύτηκε για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά που ήταν υποψήφιο στην κατηγορία.
Επιστρέφοντας στα ελληνικά κόμικς, η μεγάλη έκπληξη της βραδιάς ήταν το βραβείο κοινού, το οποίο απέσπασε ένα κόμικ το οποίο -κακά τα ψέματα- παρέβλεψε η Ακαδημία στις τελικές υποψηφιότητές της, το Athens Dark των Ζήση Ρούμπου και Χρήστου Μαρτίνη απ’ τις εκδόσεις Nerdula. Το φαινόμενο αυτό, μάλιστα -μολονότι δεν είναι συχνό- δεν εμφανίζεται πρώτη φορά στα ΕΒΚ, καθώς είχε επαναληφθεί πριν λίγα χρόνια με το Αντίο Μπάτμαν των Τάσου Θεοφίλου και Kanellos Cob, το οποίο άξιζε επίσης μεγαλύτερης προσοχής από την Ακαδημία. Πάντως -σε κάθε περίπτωση- το βραβείο του Athens Dark αποτελεί πλέον το πρώτο βραβείο της νεοσύστατης εκδοτικής του Nerdula, η οποία έχει εύστοχες και ουσιαστικές επιλογές στα πρώτα της εκδοτικά βήματα.
Μιλώντας για πρωτιές, ήταν η πρώτη φορά φέτος που απονεμήθηκε βραβείο διασκευασμένου σεναρίου, με το οποίο τιμήθηκε ο Δημήτρης Βανέλλης για τη Μοναξιά της Αβύσσου από τις εκδόσεις Jemma Press. Η νέα αυτή κατηγορία κρίθηκε επιβεβλημένη από την Ακαδημία, καθώς τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί τα διασκευασμένα σενάρια στα κόμικς (είχε συζητηθεί εκτενώς το φαινόμενο στην ημερίδα LiteraComics) και αυτή η τάση (η οποία έχει σαφώς και εμπορικό αντίκρισμα) αναγνωρίστηκε απ’ την Ακαδημία με την επιλογή της διχοτόμησης του βραβείου καλύτερου σεναρίου σε πρωτότυπο και διασκευασμένο. Μάλιστα, εν προκειμένω η διασκευή δεν αφορά τον κλασσικό μύθο της γοργόνας («ζει ο Βασιλιάς Αλέξανδρος;»), αλλά τη μεταφορά στη φόρμα του κόμικ ενός παλιότερου διηγήματος του ίδιου του Δημήτρη Βανέλλη.
Βεβαίως, όπως κάθε χρόνο, τα φώτα πέφτουν (και έτσι πρέπει) στον πρωτοεμφανιζόμενο καλλιτέχνη. Φέτος το βραβείο απονεμήθηκε στον Γιώργο Γανίδη, ο οποίος μάλιστα μέσα στην ίδια χρονιά κυκλοφόρησε δύο (!) κόμικς, τα Θηρία (τα οποία ήταν υποψήφια και στην κατηγορία της καλύτερης αυτοέκδοσης) και την Κραυγή του Ελαφιού σε σενάριο του Σάκη Μπαρμπαλέξη από τις εκδόσεις Red n’ Noir. Σε μία εποχή που όλο και περισσότεροι νέοι και νέες δημιουργοί κόμικς εμφανίζονται κάθε χρόνο, είτε κάνοντας τα πρώτα τους βήματα διαδικτυακά, είτε δοκιμάζοντας να συστηθούν στο κοινό με ένα τραπέζι σε κάποιο φεστιβάλ, η Ακαδημία προσπαθεί να αναλάβει την ευθύνη της προβολής αυτών των νέων ταλέντων και γι’ αυτό το συγκεκριμένο βραβείο έχει ιδιαίτερη βαρύτητα τόσο στην βραδιά της τελετής, όσο και για τις δράσεις της Ακαδημίας την υπόλοιπη χρονιά.
Ένας προβληματισμός για το τέλος. Είναι σαφές ότι δεν είναι δυνατόν να βραβεύονται κάθε φορά τα κόμικς που θέλει ο καθένας ή η καθεμία μας και είναι σίγουρο ότι όταν υπάρχουν πολλές καλές επιλογές είναι πιθανό να αδικηθούν κάποιοι τίτλοι και κάποιοι δημιουργοί. Πιστεύω για παράδειγμα ότι ένας απ’ τους πιο αδικημένους τίτλους της φετινής χρονιάς ήταν η Μήδεια της Σοφίας Κομηνέα και Αντρέα Γιοβάνου που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Comicdom Press, η οποία μολονότι αναδείχθηκε σε πέντε τελικές 5αδες δεν κατάφερε, δυστυχώς, να αποσπάσει κανένα βραβείο, παρότι είμαι πεπεισμένος ότι άξιζε να φύγει από τη βραδιά με έστω ένα βραβείο, αν όχι με περισσότερα. Πάντως, το σοβαρότερο σύμπτωμα των φετινών βραβείων το σχολίασε εύστοχα και εγκαίρως ο Δημήτρης Δούκογλου κατά τη διάρκεια της τελετής και αυτό ήταν ότι όλα τα φετινά βραβεία απονεμήθηκαν σε άντρες δημιουργούς, παρότι πέρσι υπήρξε μία εντελώς διαφορετική κατάσταση με έντονο το στοιχείο του diversity στους νικητές και στις νικήτριες. Αυτό το ζήτημα πρέπει δεδομένα να προβληματίσει την Ακαδημία ως προς τις επιλογές της, αλλά πιθανόν και ως προς τη σύνθεση των μελών της (τα οποία αναδεικνύουν -ορθώς- και τους νικητές), ενόψει και της ανάγκης για εγγραφή νέων μελών (ιδίως νέων δημιουργών κόμικς) και της ανασυγκρότησής της το επόμενο διάστημα.
