Tης Χαράς Καραγιαννάκη
“With Targaryens you flip a coin”
Με αυτά τα λόγια του Varys (Conleth Hill) προοικονομείται η μεταμόρφωση – γιατί περί τέτοιας πρόκειται – της Daenerys (Emilia Clarke) σε Mad Queen. Και σε πρώτη ανάγνωση αυτό είναι ένα σενάριο που δεν μας σοκάρει. Υπήρχαν υπόνοιες για την πιθανότητα μιας τέτοιας μεταστροφής, μιας και η Mother of Dragons έχει συχνά πάρει αποφάσεις εν θερμώ και έχει επιλέξει βάρβαρες μεθόδους για να επιβληθεί. Αυτό που προκαλεί τις τόσο έντονες αντιδράσεις στους fans της σειράς είναι ο τρόπος με τον οποίο οι David Benioff and D.B. Weiss επέλεξαν να την παρουσιάσουν, καθώς όχι μόνο ακυρώνει την πορεία ενός από τους βασικούς χαρακτήρες του GoT αλλά πάνω απ’ όλα βρωμάει σεξισμό.
Αρχικά να ξεκαθαρίσουμε· Το GoT δεν ήταν ποτέ ένας φεμινιστικός παράδεισος ισότητας. Και αυτό δεν έχει να κάνει όπως λένε μερικοί με το αν δανείζεται στοιχεία από τον Μεσαίωνα, αλλά με το πως οι δημιουργοί του επιλέγουν να συγκροτήσουν το αξιακό περιβάλλον εντός του. Ξεκίνησε ως μια σειρά που έδωσε χώρο στην αντικειμενοποίηση του γυναικείου σώματος και απεικόνιζε τον βιασμό και την έμφυλη βία σε εβδομαδιαία βάση. Όσο περνούσαν οι σεζόν βλέπαμε σημάδια βελτίωσης ειδικά στα story lines της Danny, της Arya (Massie Williams), της Sansa (Sophie Turner) και της Brienne (Guendoline Christie), χωρίς ωστόσο να λείπουν στερεότυπα και χωρίς να παραβλέπουμε πως ως «συμπαθείς» προωθούνταν εκείνες οι γυναίκες που επέλεγαν μια «ανδρική ζωή» πολεμίστριας, που δεν ακολουθούσαν το πάθος τους ή έπνιγαν το συναίσθημά τους. Η τράπουλα μοιραζόταν ξανά και ξανά και το ότι όλο και περισσότερες γυναίκες αξίωναν ουσιαστικό ρόλο στην πλοκή, ήταν μεταξύ άλλων ένας από τους λόγους που αγαπούσαμε τη σειρά. Δεν ξεχνάμε το Stormborn της 7ης σεζόν, όπου η Daenerys μαζί με τη Yara (Gemma Whelan), την Olenna Tyrell (Dianna Rigg) και την Ellaria Sand (Indira Varma) σχεδίαζαν τις κοινές τους μάχες. Όπως όμως έχει γίνει σαφές εδώ και μερικές εβδομάδες, η 8η σεζόν ήρθε για να τα διαλύσει όλα και εν προκειμένω αυτό που ξεκίνησε ως εκνευρισμός με τα cringe αστεία για την παρθένα Brienne κατέληξε να μας εξοργίζει κανονικοποιώντας πράξεις βιασμού αν σκεφτούμε πως η Sansa περιέγραψε τα όσα υπέστη σαν στοιχείο που την ενδυνάμωσε.
Αν υπήρχαν λοιπόν μερικά hints για την Mad Queen, υπήρχαν πολύ περισσότερα για το πως θα επιχειρηθεί να βγουν οι γυναικείοι χαρακτήρες από το πρώτο πλάνο-δηλαδή το θρόνο. Ξεκινάμε από το απογοητευτικό catfight μεταξύ Danny και Sansa. Λοξές ματιές αδελφάδων – όπως είπε πετυχημένα μια φίλη – που δεν εμπιστεύονται την «ξένη». Ο Night King πλησιάζει, όλοι (οι λογικοί άνδρες) έχουν παραμερίσει τις διαφορές τους όμως οι δύο γυναίκες, πραγματικές επιζήσασσες της σκληρότητας του κόσμου του GoT, ανταλλάζουν death stares ενώ βρίσκονται στην ίδια πλευρά της ιστορίας. Ουσιαστικό επίδικο δεν υπήρχε, ο Jon (Kit Harington) το είχε ήδη απαντήσει όταν έκανε πράξη το χιλιοειπωμένο “bend the knee”, ενώ ακόμη πιο ξεκάθαρα έκανε τα πράγματα η απόφαση της Danny να θυσιάσει πολλές από τις πιθανότητες που είχε για τον θρόνο, παίρνοντας μέρος στη μάχη του Winterfell.
Γιατί καλώς ή κακώς, στις 7 προηγούμενες σεζόν κυρίως αυτό ήταν η Daenerys. Ναι μεν οξύθυμη, αντιφατική, σκληρή, με βλέψεις για εξουσία (στοιχεία που βλέπουμε σε όλους τους χαρακτήρες λιγότερο ή περισσότερο) αλλά και με αίσθηση ευθύνης, κατανόηση και συμπόνια – έχοντας βιώσει και η ίδια την εκμετάλλευση και τη δουλεία. Ήταν η Mhysa, η “breaker of chains” (αναπαράγοντας βέβαια την προβληματική του λευκού «σωτήρα», αλλά όντας παράλληλα ο μόνος χαρακτήρας που αντιμετωπίζει ως ισότιμους μη λευκούς) ήταν εκείνη που έλεγε πως δεν θα γίνει “Queen of the ashes”. Και πάλι. Η εξουσία είναι δηλητήριο, πόσο μάλλον όταν φτάνει κάποια στο σημείο που μπορεί να επιλέξει την απόλυτη ηγεμονία. Η Danny θα μπορούσε να είναι όλα αυτά και μετέπειτα όντως να γίνει η Mad Queen – υπήρχε καιρό και αντίστοιχο fan theory– αλλά όσα έχουμε δει στη σειρά απλώς ΔΕΝ το δικαιολογούν.
Γινόμαστε λοιπόν θεατές μιας βεβιασμένης κατρακύλας στον παραλογισμό. Μετά τη μάχη του Winterfell η Daenerys, που έχει συνεισφέρει σημαντικά, γίνεται ο αντίπαλος όλων. Ο Varys και ο Tyrion -μην ξεχνάμε ότι ενίοτε της έχουν δώσει συμβουλές που την έφεραν σε πιο αδύναμη θέση, αμφισβητούν την ικανότητα της, που βέβαια την οδήγησε να έχει τον μεγαλύτερο στρατό του Westeros και όχι μόνο. Οι σύμμαχοι της Stark (και το λέει αυτό μια Stark fan) την αντιμετωπίζουν με όση καχυποψία δεν αντιμετώπισαν όλους τους αντιπάλους τους στις προηγούμενες σεζόν. Και ξαφνικά οι συγκρίσεις με τον Aerys Targaryen πληθαίνουν. Το τραγικό και καθόλου τυχαίο είναι πως όλα αυτά συμπίπτουν με την αποκάλυψη για την καταγωγή του Jon αλλά και την «ανάγκη» να θυσιαστούν όλα για να φτάσουμε στο κλείσιμο της σειράς. Η ίδια, στη συνέχεια, παρουσιάζεται όσο πιο προβληματικά γίνεται για να εξυπηρετήσει αυτό τον σκοπό. Ζηλεύει, βιάζεται ενώ οι συσχετισμοί δεν είναι με το μέρος της, αντικαθιστά τα όσα έλεγε με ένα λογύδριο που θυμίζει προεόρτια αμερικανικής επέμβασης στη Μέση Ανατολή, ενώ ένα επεισόδιο πριν έβαλε σε αναμονή τον σκοπό της και είχε μεγάλες προσωπικές και στρατιωτικές απώλειες για έναν συλλογικό στόχο. Παράλληλα, μένει μόνη της. Έχει χάσει τον Jorah (Iain Glen) και τη Missandei (Nathalie Emmanuel), αλλά ακόμη και ο δικαιολογημένος πόνος και θυμός της αποδίδεται ως παράνοια. Οι σεναριογράφοι – που πριν δύο σεζόν έλεγαν “Danny is not her father”, εκβιάζουν αυτή ακριβώς την εξέλιξη. Υπερθεματίζουν σε μια Mad Queen που δρα με το (παράλογο) συναίσθημα ενώ μια σεζόν πριν, δρώντας για το κοινό καλό ακολούθησε –πάλι με κόστος- τον Jon και το παρεάκι του πέρα από το Τείχος στο πιο παράλογο ταξίδι ever για να πιάσουν ένα ζόμπι και να το παρουσιάσουν στη Cersei.
Η κατρακύλα δεν σταματά εκεί. Η σκιαγράφηση μιας Danny-Μad Queen φαίνεται ως το μόνο σενάριο όταν παύει να ακούει τον Varys και τον Tyrion, (aka άνδρες συμβούλους) που αν και παρουσιάζονται ωραιοποιημένα να λειτουργούν με γνώμονα το καλό των «από κάτω», είναι χαρακτήρες που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο έχουν υποστηρίξει τυράννους όπως ο Aerys ή ο Tywin (Charles Dance) – ο Varys επέμενε να ανοίξουν τις πύλες του King’s Landing για να μπει ο στρατός των Lannister οδηγώντας σε σφαγή – και δεν είχαν διστάσει, όπως ο Tyrion στο Blackwater, να χρησιμοποιήσουν καταστροφικά όπλα όπως η wild fire ή να σκοτώσουν συγγενείς τους. Τι λοιπόν το τόσο διαφορετικό – για τον τρόπο διεξαγωγής του πολέμου που και εκείνοι μέχρι πρότινος υποστήριζαν- έλεγε η Daenerys όταν μιλούσε στα επεισόδια πριν το Bells για πολιορκία του King’s Landing;
Όλα αυτά δεν αρκούν για να δικαιολογήσουν τη μεταστροφή. Γιατί είναι σκοτεινά σημεία από τα οποία έχουν περάσει σχεδόν όλοι οι χαρακτήρες, ακόμη και οι πιο αγαπητοί. Πόσο μάλλον, όταν στις προηγούμενες σεζόν οι βίαιες πρακτικές χαρακτήρων όπως η Danny και πχ η Arya, «δικαιολογούνταν» σεναριακά μέσα από το πρίσμα της εκδίκησης ή της εναντίωσης σε δουλέμπορους, εν ολίγοις της ηθικής κρίσης του αντιπάλου, που ποτέ δεν ήταν άμοιρος ευθυνών. Δεν γίνεται πιστευτή ακόμη περισσότερο όταν τέτοιο diss σε χαρακτήρα με καταφανείς τάσεις ψυχιατρικοποίησης δεν έχει γίνει ούτε για βιαστές, σαδιστές όπως ο Ramsey (Iwan Rheon). Τι μένει λοιπόν; Να αποκαλυφθούν με έναν προβληματικό διάλογο – συχνό φαινόμενο αυτής της σεζόν – οι πραγματικοί λόγοι:
Tyrion: I don’t think a cock is a true qualification, as I’m sure you’d agree.
Varys: And he’s the heir to the throne.
Yes, because he’s a man—cocks are important, I’m afraid.
Η Daenerys έχει ένα στόχο από την πρώτη σεζόν, έχει αποδείξει τις δυνατότητες της, όσοι και όσες την ακολουθούν το κάνουν από επιλογή σε αντίθεση με άλλους χαρακτήρες που διεκδικούν το θρόνο και όσες φορές βρέθηκε στο μεταίχμιο της στροφής στη «σκοτεινή πλευρά», έστω και αντιφατικά το απέρριψε, αφού «δεν είναι ο πατέρας της». Αυτά βέβαια είναι λεπτομέρειες «γιατί έτσι», ή πιο σωστά γιατί η πατριαρχία και η κληρονομικότητα όταν πρέπει να μαζέψουμε το story. Ο σεξισμός κυριαρχεί και μάλλον θα επιλέξει και τον “one on the throne”. Γιατί σημασία δεν έχει καν αν θέλει ο ίδιος ο Jon, ούτε αν μπορεί, αλλά το φύλο του.
Επειδή όμως οι καιροί δεν είναι εύκολοι για τέτοιες επιλογές, οι σεναριογράφοι δεν αρκούνται στο cock argument. Ντύνουν τη συζήτηση με όσα στοιχεία έχουν οι σεξιστικές απεικονίσεις στην κυρίαρχη κουλτούρα. Η Danny είναι μια γυναίκα που τελικά δεν παραδίνεται μόνο στην τρέλα του πατέρα της αλλά και σε εκείνα που η κοινωνία αποδίδει ως χαρακτηριστικά (και αδυναμίες) της γυναικείας «φύσης». Γίνεται συναισθηματική και φοβική, εξωτερικεύει την οργή της. Το μένος, η εκδικητικότητα, η μοχθηρότητα, που παρουσιάστηκαν σαν αποδεκτά ή και δυναμικά στοιχεία ανδρών όπως ο Stannis (Steven Dillane) ή o Jaimie (Nicolaj Coster-Waldau), τώρα επιστρατεύονται εκ νέου για να μας κάνουν να σιχαθούμε (γιατί τόσο έντονη είναι η προσπάθεια) την Daenerys. Κι αυτά τα δύο μέτρα και δύο σταθμά είναι απ’ τους πυλώνες του σεξισμού, που δυστυχώς βλέπαμε σε μικρότερο βαθμό να αναπαράγονται σε posts και threads και για την Sansa και τώρα να λυσσάνε με το πόσο «ξεκάθαρη» ήταν η μεταστροφή της Daenerys, «αφού πάντα τέτοια ήταν και οι άντρες σύμβουλοι την συμμάζευαν»… Victim blaming, γκρίνια για θυματοποίηση αρχικά και για σκληρότητα και εξουσιαστικές τάσεις στη συνέχεια.
Ο λόγος που όλα γίνονται τόσο «προφανή» μέσα σε λίγα επεισόδια, είναι πως δεν υπάρχει μόνο το diss για την γυναίκα που «παρέκκλινε» και πρέπει να την οριοθετήσουν, αλλά και το αντίπαλο δέος του «καλού παιδιού». Ήταν το ίδιο αντίπαλο δέος που έκανε διάφορους να ξενερώνουν που ο Night King σκοτώθηκε από την Arya και όχι από τον Snow σε μονομαχία. Ο – αγαπημένος κατά τ’ άλλα – Jon που έχει στηθεί ως η ενσάρκωση του απόλυτου καλού σε μια σειρά που μανιχαϊστικά δίπολα δεν υπήρχαν, παρουσιάζεται ως η ήρεμη δύναμη – που αν και Targaryen δεν κινδυνεύει να ακολουθήσει το λάθος δρόμο – και που σε πιθανό γάμο μεταξύ των δύο θα ελέγχει τις παρορμήσεις της «τρελής» Daenerys, για να καταλήξουμε βέβαια στην παραδοχή πως είναι «πολύ δυνατή» για να την ελέγξουν. Συμπτωματικά (ή και όχι) ίδιο κέντρο έχει η συζήτηση Jamie-Tyrion όταν συζητούν για το αν είναι πιθανό η Cersei να παραδοθεί. Εν τέλει, ένα από τα στοιχεία-προτερήματα που έκριναν χαρακτήρες σε όλη τη σειρά, η δύναμη, έρχεται να παρουσιαστεί ως ένα ακόμη ελάττωμα που θα ανοίξει το δρόμο στην Mad Queen.
Τι μένει λοιπόν για να ολοκληρωθεί η μεταστροφή; Αυτή η δύναμη μαζί με την γυναικεία φύση και την κληρονομική τρέλα να γίνει καταστροφική μανία. Και εδώ οι καμπάνες χτυπάνε πρώτα και κύρια για την καταστροφή του χαρακτήρα της Daenerys όπως χτιζόταν τόσες σεζόν. Ηθικό δίλημμα δεν τίθεται, δεν υπάρχει καν φόβος να ανατραπεί το σκηνικό και από παρ’ ολίγον νικήτρια να βρεθεί ηττημένη. Έχει καταστρέψει ό,τι αξιόμαχο είχε η Cersei (όπως είπαμε, ένα ακόμη δείγμα αδίστακτης γυναίκας… μήπως είναι πολλές τελικά;) και η πόλη έχει παραδοθεί. Το “crazy look” δίνει τη θέση του στις φλόγες και το θάνατο.
Ποια ήταν όμως η στιγμή που το νόμισμα έκατσε και δημιούργησε την Mad Queen; Δεν ήταν η συσσωρευμένη θλίψη μετά την εκτέλεση της Missandei, καθώς αντί να κάνει κάτι απερίσκεπτο, όπως συχνά κατηγορείται, η Daenerys φεύγει για να οργανώσει την αντεπίθεσή της. Δεν ήταν καν όταν διαφώνησε με τους συμβούλους της. Για να ολοκληρωθεί το σεξιστικό χτίσιμο του story της, το παιχνίδι χάθηκε όταν φάνηκε να την απορρίπτει ερωτικά ο Jon και να αντιλαμβάνεται πως έτσι θα την αντιμετωπίσει και ο κόσμος του Westeros.
“Alright then, let it be fear” του λέει βουρκωμένη, μπερδεύοντας τα όρια του GoT και της σαπουνόπερας και κάνοντας μας να αναρωτιόμαστε πως είναι δυνατόν ένας γυναικείος χαρακτήρας που επί τόσες σεζόν έδειξε πως μπορεί να ανατρέπει τον πιο αρνητικό συσχετισμό χωρίς να ηγεμονεύεται από άνδρες, να καταρρέει εν τέλει λόγω της άρνησης του αγαπημένου της. Ακόμη περισσότερο απορούμε πως η Danny, της οποίας η ιστορία ξεκίνησε όταν την πούλησε ο αδερφός της στον Drogo (Jason Momoa) για να γίνει ο ίδιος βασιλιάς και μερικές σεζόν αργότερα έφτασε να είναι η Mhysa που επευφημούσαν χιλιάδες, απλά αποφάσισε χωρίς καν να δοκιμαστεί, να βρεθεί απέναντι από εκείνους που υποστήριζε ότι θα ελευθερώσει.
Ό,τι ακολουθεί, απλά προσφέρει απογοήτευση. Έχουν ενδιαφέρον οι προσεγγίσεις που περιγράφουν τις σκηνές καταστροφής ως μια προσπάθεια απόδοσης της φρίκης του πολέμου, αυτό όμως στο οποίο καταλήγει το επεισόδιο είναι μια προσπάθεια πρόκλησης σοκ – και εδώ ας συνυπολογίσουμε όλες εκείνες τις στιγμές που η εκδίκηση και η βία αποδόθηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε το κοινό να ουρλιάζει από χαρά και λύτρωση ή να κλαίει όπως στο Red Wedding. Όπως το GoT δεν έχει happy ending, δεν έχει και ουμανιστικά κρυφά μηνύματα. Αυτό που μένει δυστυχώς είναι πως μια παρανοϊκή βασίλισσα και ο στρατός της, αποτελούμενος από απελευθερωμένους σκλάβους και πολεμιστές από την Ανατολή – με ό,τι συνειρμούς αυτό μπορεί να δημιουργεί – σκοτώνουν αμάχους.
Η Daenerys δεν απεικονίζεται πια. Στην οθόνη μένουν μόνο τα αποτελέσματα του παραλογισμού, του ξαφνικού-ανεξήγητου σαδισμού της και τα σοκαρισμένα βλέμματα των πρώην, όπως φαίνεται πια, συμμάχων και αγαπημένων της. Και με αυτό τον τρόπο, της αφαιρείται κάθε ανθρώπινο στοιχείο και κρίνεται όχι μόνο ακατάλληλη αλλά επικίνδυνη, σε μια σειρά βέβαια που δεν αμφισβητεί ούτε στο ελάχιστο την μορφή εξουσίας που μπορεί να δημιουργήσει μια Mad Queen. Μέσα σε αυτή τη σεναριακή φτώχεια, δεν της μένει πια τίποτα περισσότερο από το να βρει ένα τέλος εξίσου τραγικό με την φρίκη που προκάλεσε – υποθέσεις κάνουμε – από το χέρι του άξιου καλού παιδιού. Ίσως έτσι, μπει ακόμη μια «τρελή» στη θέση της.
