Η απόφαση της Marvel να κάνει τον Captain America φασίστα πράκτορα είναι μία ακόμα υπενθύμιση του ποιος πραγματικά κατέχει την κουλτούρα
To εξώφυλλο του πρώτου τεύχους Captain America απεικονίζει τον εμβληματικό ήρωα να δίνει γροθιά κατευθείαν στο σαγόνι του Χίτλερ. Κυκλοφόρησε το Μάρτιο του 1941 – εννιά μήνες προτού ξεσπάσει ο πόλεμος ανάμεσα στη Γερμανία και στις ΗΠΑ – και ο Captain America ήταν έτοιμος να πολεμήσει το φασισμό νωρίτερα από ότι η αμερικάνικη κοινή γνώμη.
Τα πρώτα τεύχη της σειράς ήταν αφιερωμένα στα κατορθώματα του Cap στην Ευρώπη, γεμάτα με έναν ενθουσιασμό για τη μάχη με τους φασίστες που δεν είχε προηγούμενο στην ιστορία των κόμικ. Σε αυτό οφείλεται το ότι πίσω από τις ιστορίες του ήρωα βρισκόταν δύο Εβραίοι σχεδιαστές και σεναριογράφοι.
Καθώς είναι μία από τις παλαιότερες δημιουργίες της Marvel, ο Captain America έχει αλλάξει στην πορεία των χρόνων. Δεν αποτέλεσε πάντα ένα προοδευτικό πρότυπο, δεδομένου ότι η ιστορία του συνταίριαξε με την ψυχροπολεμική πολιτική των ΗΠΑ υπερβολικά καλά κάποιες φορές. Όμως, παρά τα κάποια περιοδικά παραστρατήματα, τουλάχιστον μπορούσε να ειπωθεί με σιγουριά ότι ο Captain America δεν ήταν φασίστας.
Μέχρι τώρα. Ακόμα και δεν παρακολουθείτε στενά τα κόμικ, θα ήταν δύσκολο να αποφύγετε την είδηση ότι η Marvel μόλις αποκάλυψε ότι ο Captain America είναι – και πάντα ήταν – ένας μυστικός πράκτορας της φασιστικής ομάδας υπερ-κακών της Marvel, τη Hydra.
Οι φαν είναι σε απελπισία. Διαμαρτύρονται πως αυτό δεν ταιριάζει με αυτό που είναι και που συμβολίζει ο Captain America. Ο ήρωας αυτός (πρέπει να) εκφράζει την πίστη στην αλήθεια και στην επιλογή του καλού, ένας ήρωας που υπάρχει ως ιδανικό (συνήθως αποκομμένος από την πραγματικότητα) του τι σημαίνει να είσαι Αμερικάνος. Οι φαν θέλουν τον Captain America όπως τον έχουν στο μυαλό τους, ο μύθος του οποίου πάντα εξελίσσεται προς τα εμπρός, ακόμα και αν σκοντάφτει κάπου στην πορεία. Αν και είναι ακόμα σχετικά νωρίς, η Marvel σχεδόν σίγουρα δεν θα αλλάξει πορεία για να ικανοποιήσει τους αναγνώστες της.
“Αυτό είναι απλά η κορυφή του παγόβουνου μίας ευρύτερης ιστορίας”, δήλωσε ο Tom Brevoort, διευθύνων εκδότης των Marvel Comics στο CNNMoney. Συνέχισε λέγοντας ότι ο “πιο βασικός λόγος που το κάνουμε είναι για να δούμε αν προσέχετε και για να κάνουμε τους αναγνώστες να αδημονούν για το επόμενο τεύχος”
Αυτό το απόσπασμα είναι μία ακούσια ομολογία. Η συνέντευξη δεν παρουσιάστηκε στις ειδήσεις του CNN για τη διασκέδαση ή για τις τέχνες αλλά στο οικονομικό σκέλος. Ο Brevoort εξηγεί με καθαρό τρόπο – παρόλο που όσα λέει σίγουρα θα αγνοηθούν υπό το βάρος των δογματισμών για το τι σημαίνει αυτή η μετατόπιση για την τρέχουσα ιστορία του Captain America– ότι όλο αυτό έχει να κάνει με την πώληση του επόμενου τεύχους. Παραδέχεται ότι τα πόδια χτυπούν το κεφάλι : η αφήγηση των ιστοριών κόμικ κατευθύνεται από το κέρδος · η απότομη αλλαγή είναι ένα clickbait με κόκκινη, λευκή και μπλε στολή.
Αυτή η είδηση θα έπρεπε να μας θυμίσει ότι τα κόμικ ανέκαθεν υπήρξαν ως μία ιδιαίτερη διασταύρωση της τέχνης με τις επιχειρήσεις. Εν αντιθέσει με ότι ισχύει για τις σειρές της τηλεόρασης, τις ταινίες, τα μυθιστορήματα ή τις περισσότερες μορφές αφηγηματικής τέχνης, οι εταιρείες κόμικ – και όχι οι συγγραφείς και οι σχεδιαστές – κατέχουν τα πνευματικά δικαιώματα των χαρακτήρων. Αυτή η κατάσταση έχει οδηγήσει σε καμία καταβολή δικαιωμάτων εκμετάλλευσης και σε μία άθλια αντιμετώπιση των δημιουργών.
Αλλά αυτός ο ιδιαίτερος διακανονισμός των δικαιωμάτων στα κόμικ επηρεάζει και τις ιστορίες που αφηγούνται. Οι εταιρείες ξεχειλώνουν και αλλάζουν τους χαρακτήρες για να ενισχύσουν τις άμεσες πωλήσεις, αλλά πάντα επιστρέφουν στην αρχική μορφή τους. Ως αποτέλεσμα αυτού, τα κόμικ έχουν μία διαρκή αίσθηση στασιμότητας επειδή οι εταιρείες απαιτούν να μην αλλάζουν ποτέ πάρα πολύ οι υπέρ-ήρωες.
Στο τέλος της δεκαετίας του ’90, ο θάνατος του Superman προκάλεσε σοκ, μέχρι όλοι να θυμηθούμε ότι στα κόμικ, οι ήρωες ποτέ δεν μένουν νεκροί για πάρα πολύ. Αυτό οφείλεται στο συνονθύλευμα των εμπορικών σημάτων, στα παιχνίδια και στις διάφορες άδειες σε άλλα μέσα που επιβάλλουν όλοι οι ήρωες να παραμένουν προσδεδεμένοι στο μηχανισμό του καπιταλισμού, ανεξάρτητα με το πόσο καλή ή κακή είναι η μία μεμονωμένη ιστορία.
Στα κόμικ, παρά το ότι είναι ένας άσχημος επαγγελματικός κλάδος – ανελέητος από τη φύση του, εκμεταλλευτικός απέναντι στους εργαζόμενους, περιφρονητικός για τους φαν και τους χαρακτήρες – υπάρχει συχνά ένας φιλόδοξος χαρακτήρας στις ιστορίες. Αν αυτό που έχουμε τώρα δεν είναι αυτό που μας υποσχέθηκαν, φαίνεται υπάρχει πάντα η ελπίδα για κάτι πολύ παραπάνω που δεν μπορούμε να το φτάσουμε.
Όλο αυτό δημιουργεί μία παράδοξη κατάσταση. Εμείς – όχι μόνο οι σκληροπυρηνικοί φαν των κόμικ αλλά το πλατύ κοινό που έκανε τις ταινίες της Marvel και της DC και τα παιχνίδια (ηλεκτρονικά και μη ) την πολιτιστική διάλεκτο της τελευταίας δεκαετίες- νιώθουμε νευρικότητα. Θέλουμε να προχωρήσουν οι ιστορίες, αλλά να μην προδώσουν ποτέ τις ρίζες τους.
Ο Captain America ως φασίστας σίγουρα είναι μία κίνηση προς τα εμπρός – μία έκπληξη που κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει – αλλά προδίδει το μύθο του. Οι φαν στο Twitter επαναλαμβάνουν ότι ο Joe Simon και ο Jack Kirby επινόησαν τον Captain America για να είναι αντιφασίστας και έτσι πρέπει να μείνει.
Όμως, ο Captain America δεν ανήκει τώρα – και όσον αφορά τη Marvel, ποτέ δεν ανήκε – στους Simon και Kirby. Ανήκει στη Marvel. Η επινόηση του Captain America από τους Simon και Kirby ως ένα έμβλημα του αντιφασισμού ποτέ δεν απασχόλησε τους υπολογισμούς της Marvel. Στην πραγματικότητα, η απότομη αλλαγή στην πλοκή με τη Hydra αποτελεί απόδειξη ότι ο Captain America δεν υποχρεούται να είναι αυτό που ήταν: είναι μία από τις πολλές μασκότ της Marvel Worldwide, Inc και θα τον χρησιμοποιήσουν όπως θέλουν.
Το να τονίζουμε την επίδραση των εταιρειών στα κόμικ δεν είναι υπεροπτικό. Όμως η οργή που συνοδεύει την αλλαγή στα εβδομήντα πέντε χρόνια ιστορίας του Captain America δείχνει ότι κάτι έχει αλλάξει. Η ωμή απληστία έκανε τη Marvel να αλλάξει θεμελιακά το ήθος του Captain America. Η ίδια απληστία θα τους κάνει σύντομα να το ξανά αλλάξουν. Όλοι γνωρίζουν ότι η καλλιτεχνική αξία του Captain America θα αντέξει την απότομη μεταστροφή, όπως άντεξε όλες τις προηγούμενες. Όμως, υπάρχει κάτι νέο στις αντιδράσεις των φαν, μία αίσθηση κόπωσης με τα τερτίπια της Marvel για να αυξηθούν οι πωλήσεις, μία κούραση που τώρα συνοδεύει την οργή. Το έχουμε δει ήδη με τη μία ή την άλλη μορφή – ακόμα και πρόσφατα με τη νέα κλίση του Superman για μαζικές καταστροφές στις ταινίες του Zach Snyder– παρόλο που δεν ήταν τόσο έντονο
Η γενικευμένη συνειδητοποίηση ότι οι εταιρείες κόμικ παίζουν τον “παπά” μπορεί να σημαίνει ότι μπορούμε να ξεφύγουμε από το σημερινό ορυμαγδό ταινιών από κόμικ, ατελείωτα remake και ακραίες ανακατασκευές των αγαπημένων χαρακτήρων. Οι χαρακτήρες των κόμικ έχουν, ευτυχώς ή δυστυχώς, κεντρική θέση στο παγκόσμιο πολιτιστικό πεδίο. Όταν εταιρείες γιγάντιου μεγέθους και ισχύος ασκούν τον έλεγχο τους πάνω τους, απαιτούν την προσοχή μας.
Οι φαν μπορεί να μην μπορεί να απελευθερώσουν τον Captain America από τη Hydra, αλλά έχουν τον έλεγχο της σύζευξης της δικής τους δημιουργικότητας με το πάθος τους για τη συγκεκριμένη μορφή. Το fan fiction είναι μία προσπάθεια πολλών δεκαετιών να διεκδικήσουν οι φαν τα κόμικ. Γεννήθηκε από την αίσθηση ότι οι χαρακτήρες των κόμικ, ως ηθοποιοί μίας ιστορίας που δεν τελειώνει ποτέ, δεν ανήκουν στις εταιρείες που έχουν τα νομικά δικαιώματα.
Αυτή η παρόρμηση δείχνει ότι η δημιουργικότητα που εμπνέουν οι υπέρ-ήρωες και η απόλυτη διαπεραστικότητα της πολιτιστικής ορατότητας τους σημαίνουν πως καμία εταιρεία δεν μπορεί να τους διεκδικήσει απόλυτα. Είναι μία προσπάθεια να απελευθερωθεί ο πολιτισμός από τους φύλακες του. Το ίδιο ισχύει με το cosplay. Αυτές οι δύο εκφράσεις της αγάπης των φαν μπορεί να μην είναι συμπαθής σε όλους, όμως η ύπαρξη τους είναι μία επιφάνεια ζωντάνιας σε ένα πολιτιστικό πεδίο που κάποιες φορές φαίνεται λιγότερο δημιουργικό από ότι θα μπορούσε να είναι.
Πάνω από όλα, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι οι συγγραφείς και οι σχεδιαστές κόμικ είναι, κατά κύριο λόγο, φαν. Έχουν τη δύναμη να διεκδικήσουν τον έλεγχο της δημιουργίας τους και την αμοιβή των πνευματικών δικαιωμάτων από τις επιχειρήσεις ή να δημιουργήσουν εκδοτικούς οίκους δικούς τους, που να ελέγχονται από τους εργαζόμενους.
Αυτό είναι ένα πολύ δύσκολο καθήκον – δεν μπορούμε να τονίσουμε αρκετά το πόσο πολύ ελέγχουν οι Marvel και DC τη δημιουργικότητα στα κόμικ. Όμως δεν είναι αδύνατο.
Αν η πρόσφατη αποκάλυψη για τον Captain America είναι ανυπόφορη για τους φαν, είτε επειδή είναι μία ωμή απόπειρα κέρδους είτε επειδή το παρακάνει ανακατασκευάζοντας ένα χαρακτήρα με μακρά παράδοση, μπορούν να κατευθύνουν τον εκνευρισμό τους στη διεκδίκηση για κάτι καλύτερο.
πηγή: jacobin
