Είναι εκπληκτικό το πόσο πράγματα χρωστά η επιστημονική φαντασία στον Isaac Asimov. Προφανώς το ταξίδι στον χρόνο και όλες οι υπαρξιακές, φιλοσοφικές του διαστάσεις δε θα μπορούσαν να ξεφύγουν από τη σκέψη του μεγάλου συγγραφέα. Όλα αυτά παρουσιάζονται στο Το Τέλος Της Αιωνιότητας (σε πρόσφατη επανέκδοση από τις εκδόσεις Anubis και σε μετάφραση της Βασιλειάνας Ζηκίδη).
Η Αιωνιότητα (για συντομία) είναι ένα ίσως από τα πιο ώριμα βιβλία του Ρωσοεβραίου συγγραφέα , που ίσως επισκιάζονται από το τιτάνιο Θεμέλιο ή τις κοινωνιολογικές του παρατηρήσεις για τα ρομπότ. Eκεί ο συγγραφέας συνδυάζει τις βασικές προβληματικές για το ταξίδι στον χρόνο, μαζί με τους τρόπους υπέρβασης τους κομψά γραμμένους και συνυφασμένους με την πλοκή. Έννοιες όπως το παράδοξο του παππού, ο ντετερμινιστικός χρόνος ο οποίος έχει ήδη προβλέψει τις «αλλαγές» ώστε αυτές να μην υπάρξουν ουσιαστικά ποτέ, τα παράλληλα σύμπαντα που δημιουργούνται σε κάθε αλλαγή, οι χρονικές και αιτιολογικές λούπες όχι μόνο έχουν καλυφθεί, αλλά πάνω τους έχει στηριχθεί ένα ολόκληρο διαχειριστικό σύστημα, η Αιωνιότητα.
Η Αιωνιότητα είναι πολύ απλά ένας ανδροκρατούμενος μηχανισμός ο οποίος εκπροσωπεί και παλεύει με κάθε ικμάδα της ύπαρξης του για τη συντήρηση της ανθρωπότητας, και με τις δύο έννοιες. Και την επιβίωση αλλά και τον εγκλωβισμό σε παλαιωμένες αντιλήψεις, νεκρές σκέψεις που εξοβελίζουν κάθε σκέψη εξερεύνησης νέων δυνατότητων. Μάλιστα οι «αιώνιοι» ταυτίζουν αυτές τις δύο πλευρές. Για να επιβιώσει η ανθρωπότητα ΠΡΕΠΕΙ να μείνει στο παρελθόν. Ακόμα και όταν την πολεμά το μέλλον.
O Αsimov είναι γνωστός για την τεχνική κατανόηση της επιστημονικής φαντασίας αλλά, κυρίως, για την ανάπτυξη των φιλοσοφικών της προεκτάσεων. Έτσι και τώρα, μας δίνει μια ιστορία ταξιδιού στον χρόνο η οποία αντιμετωπίζει τον χρόνο όχι απλά ως μέρος της πλοκής, αλλά, πολύ περισσότερο, ως ένα ηθικό και συλλογιστικό πεδίο, όπου οι ανατροπές δε συσκοτίζουν αλλά, εκτός από τον προφανή ενθουσιασμό και έκπληξη που προκαλούν, εμβαθύνουν ουσιαστικότερα στις σκέψεις των χαρακτήρων αλλά και των θεσμών από τους οποίους αυτοί προέρχονται.
Ο ίδιος ο μηχανισμός της Αιωνιότητας περιγράφεται από τον Asimov με λεπτομέρειες και βάθος όχι μόνο επιστημονικό αλλά, κυριότερα, ψυχογραφικό. Είναι μια γραφειοκρατική υπηρεσία που θυμίζει καζάνι εγωισμών, ψυχώσεων και κόμπλεξ. Μια μακάβρια και απονεκρωμένη συλλογή ανθρώπων πλήρως αποξενωμένων από τον κόσμο που βαυκαλίζονται ότι προστατεύουν. Εντελώς ανίκανων για οποιαδήποτε ανθρώπινη σχέση, για οποιοδήποτε συναίσθημα. Ακόμα και η μεταξύ τους επικοινωνία είναι γεμάτη υποτίμηση, ιεράρχηση και εχθρότητα. Συναισθηματικά νεκροί, κρατιούνται από το τελευταίο τους καταφύγιο, την ανώτερη τους τεχνική κατάρτιση (και όχι μόρφωση ή πόσο μάλλον παιδεία) και την καθιστούν ως το μόνο άξιο προσόν. Και, προφανώς, ένας συγγραφέας του επιπέδου του Asimov δεν αρκείται στο να περιγράψει απλά ένα κακέκτυπο ανθρώπου και να το τυποποιήσει.
Μας δίνει όλη την ψυχική διαδρομή, από παιδιά που τα ξερίζωσαν από τη χρονικότητα τους μέχρι τον πορωμένο τεχνικό επιστήμονα που δεν μπορεί να κατανοήσει τον χρόνο παρά ως μετρήσιμο φυσικό φαινόμενο. Μάλιστα τοποθετεί ακόμα και τον ήρωα του ανάμεσα τους, του οποίου όμως η ανάγκη να ξεπεράσει αυτή τη συναισθηματική αναπηρία τον αναγκάζει να επαναστατήσει.
Γιατί, παρά το γεγονός ότι ο Asimov δεν ήταν σοσιαλιστής, τα βιβλία του ενέχουν πάντα την κατανόηση της υλικής κοινωνικής πραγματικότητας και της ταξικής διαμάχης. Μας δείχνει ότι η Αιωνιότητα είναι ένα κλειστό, άχρονο σύστημα που κρατά την ανθρωπότητα εγκλωβισμένη και, με σπίθες εξέγερσης από το άγνωστο, σκοτεινό μέλλον που η Αιωνιότητα πρόδωσε, μας φέρνει αντιμέτωπους με ένα μεγάλο ερώτημα: προτιμούμε την ασφυκτική ασφάλεια του παρελθόντος, η οποία είναι δεδομένο ότι προτιμά να μας σκοτώσει αργά και επώδυνα για να κερδίσει λίγες στιγμές «ηρεμίας», ή το άγνωστο σκοτάδι που κρύβει υποσχέσεις για ένα καλύτερο αύριο; Ένα μέλλον πιο ειλικρινές, χωρίς ενήλικες που κρύβουν μέσα τους απονεκρωμένα παιδιά που λαχταρούν ένα άγγιγμα.
Η ίδια η μετάφραση της Ζηκίδη επίσης υπηρετεί πολύ καλά το αρχικό κείμενο. Καταφέρνει να ρέει η πλοκή μέσα από τις συμπληγάδες των τεχνικών όρων χωρίς όμως αυτές να προσπερνιούνται αδιάφορα, καθώς στα έργα του Asimov είναι αναπόσπαστο κομμάτι.
Υπό αυτή την άποψη το Τέλος της Αιωνιότητας καταφέρνει να είναι ένα σχεδόν επαναστατικό κείμενο, ή τουλάχιστον, το κείμενο μιας επανάστασης. Σίγουρα δεν μπορεί να συγκριθεί με το Θεμέλιο, ωστόσο, όσον αφορά το ταξίδι στον χρόνο, είναι, με τη σειρά του, και αυτό ένα θεμελιώδες έργο.
