Το The working dead δεν είναι ένα άγνωστο comic. Αντιθέτως πρόκειται για ένα απ’ τα πιο δημοφιλή ελληνικά webcomics των τελευταίων ετών. Το working dead εκδιδόταν τα δύο τελευταία χρόνια εβδομαδιαίως στο socomic.gr. Είχε μάλιστα βραβευτεί ως το καλύτερο διαδικτυακό comic στα Ελληνικά Βραβεία Κόμικ του 2017 και του 2018. Φυσικά η επιτυχία του comic του Πάνου Ζάχαρη (Αρνητικοί συσχετισμοί, Scary Tales) δεν είναι τυχαία. Στις ιστορίες του Working dead βρίσκουμε μέσα από ένα πολύ όμορφο comic σχέδιο, ιστορίες που αποτυπώνουν με χιουμοριστικό τρόπο την εργασιακή καθημερινότητα (ή καλύτερα την εργασιακή ζούγκλα) του σύγχρονου καπιταλισμού, βιώματα αγνού παραλογισμού της κοινωνίας της εκμετάλλευσης, με τα οποία έχουμε έρθει όλοι αντιμέτωποι στον έναν ή στον άλλο βαθμό. Οι ιστορίες του The working dead, αφού μας έκαναν συντροφιά για 2 χρόνια μέσα απ’ τις οθόνες, τον τελευταίο καιρό τυπώθηκαν και σε comic τόμο απ’ τις εκδόσεις Τόπος, για να ολοκληρώσουν το ταξίδι τους τοποθετούμενες στις βιβλιοθήκες μας.
Ένα απ’ τα πολλά ξεχωριστά στοιχεία του The working dead είναι ότι καταφέρνει να συνδυάσει την πολιτική γελοιογραφία (στην οποία υπάρχει μεγάλη παράδοση δεκαετιών στα έντυπα της χώρας) με τα χιουμοριστικά στριπάκια (τα οποία είναι η κυρίαρχη τάση στη σύγχρονη ελληνική comic σκηνή). Με αυτόν τον τρόπο ο Ζάχαρης κατάφερε να απευθυνθεί στο νεανικό κοινό, που διαβάζει διαδικτυακά στριπάκια, όπως τα Κουραφέλκυθρα ή το Comedics (χωρίς να έχει απαραίτητα συχνή επαφή με τα comics), αλλά και να προσεγγίσει παράλληλα ένα πολιτικά και κοινωνικά προβληματισμένο κοινό όλων των ηλικιών, το οποίο αναζητά απαντήσεις στα ερωτήματα που γεννά η σκληρή καθημερινότητα.Έτσι το working dead έγινε αποδεκτό από ένα ευρύ αναγνωστικό κοινό, το οποίο εκτίμησε την ποιότητα του σχεδίου και του χιούμορ του Ζάχαρη και παράλληλα πολλές φορές ενστερνίστηκε τα πολιτικά συμπεράσματα των ιστοριών του, διαδίδοντάς τες.
Χαρακτηριστικότερο όλων είναι ότι τα στριπάκια του Working Dead τα χρησιμοποίησαν συχνά πολλά κομμάτια της Αριστεράς, τα οποία κατά τα άλλα δεν έχουν (ως επί το πλείστον) σοβαρή επαφή με την τέχνη των comics. Γι’ αυτό και τελικά οι ιστορίες του Working Dead εμφανίστηκαν πολλές φορές σε προκηρύξεις αριστερών συλλογικοτήτων, μπορεί να τις βρει κανείς σε ειδικό χώρο έκθεσης στο φεστιβάλ της ΚΝΕ (στο οποίο μπορούμε να δούμε και τον Ζάχαρη να κάνει ωραίες comic φασούλες με μαθητές), αλλά και στους διαδικτυακούς χώρους εργατικών συλλογικοτήτων, ακόμα και σε υλικά σωματείων ή φοιτητικών συλλόγων. Το Working Dead είναι μία απ’ τις ελάχιστες εξαιρέσεις, όπου ανάγκασαν μεγάλο κομμάτι του πολιτικού κόσμου που αμφισβητεί και συγκρούεται με την εργασιακή εκμετάλλευση και το καπιταλιστικό σύστημα, να ασχοληθεί με ένα comic όχι απλά πολιτικό, αλλά και ποιοτικά άρτιο και προσιτό στις νέες γενιές.
Η έκδοση του comic σε χαρτί απ’ τις εκδόσεις Τόπος, δίνει την ευκαιρία στον προσεκτικό αναγνώστη να καταλάβει συνολικά το concept που ακολουθεί ο Ζάχαρης στις ιστορίες του, ξέχωρα απ’ τις επιμέρους αγαπημένες αυτοτελείς σελίδες του καθενός. Διαβάζοντάς κανείς ολοκληρωμένο το έργο βρίσκει μια εναλλακτική -ταξική- ματιά σε στιγμές της ιστορίας της ανθρωπότητας. Ο Ζάχαρης, ο οποίος έχει σπουδάσει ιστορία, καταφέρνει μέσα απ’ το working dead να συνδυάσει την ιστορική ματιά των “από κάτω” με μια καθαρά αντισυστημική πολιτική πρόταση, παίρνοντας θέση στην πάλη που επί αιώνες συντελείται μεταξύ του κόσμου της εργασίας και των εκμεταλλευτών τους. Στα στριπάκια αυτού του comic δεν θα βρούμε απλά μικρές ιστορίες, που γεννά η φαντασία του δημιουργού. Κάθε ιστορία είναι εμπνευσμένη από κάποια στιγμή της ιστορίας ή από τους κυρίαρχους μύθους.
Οι περισσότερες ιστορίες που έχουν αναφορά στο παρελθόν, παραπέμπουν τον αναγνώστη άλλοτε στη φεουδαρχία, άλλοτε στην προϊστορία κι άλλοτε στο σύγχρονο καπιταλισμό. Οι διαφορετικές φάσεις της ιστορίας του ανθρώπου συνδέονται με κοινό νήμα την εκμετάλλευση και την καταπίεση του κόσμου της εργασίας, αλλά και με την (πικρή ενίοτε) διακωμώδηση του παραλογισμού που βρίσκεται στη ρίζα των εκμεταλλευτικών σχέσεων. Πολύ συχνά στα στριπάκια του working dead ανακαλύπτουμε κάποιο ιστορικό γεγονός που έχει ξετρυπώσει ο Ζάχαρης και το έχει αναδείξει μέσα στις ιστορίες του, ταξιδεύοντας μας στο παρελθόν μέσα από καταστάσεις που μας θυμίζουν το δύσκολο παρόν μας. Μάλιστα στο τέλος του τόμου μπορούμε να βρούμε και κάποια πολύ βοηθητικά μικρά σημειώματα του δημιουργού, στα οποία αφηγείται τα ιστορικά γεγονότα τα οποία κρύβονται πίσω από κάποιες απ’ τις ιστορίες του. Ανάμεσα σε αυτά βρίσκουμε γνωστές ή άγνωστες ιστορίες από την εποχή των σκλάβων της Αμερικής, απ’ την περίοδο των Ισπανών κατακτητών, απ’ τη Λατινική Αμερική και πολλές ακόμα. Είναι τραγική η συνειδητοποίηση ότι γεγονότα που εμάς μας προκαλούν σήμερα γέλιο, κάποτε συνέβησαν -με παρόμοιο τρόπο- στ’ αλήθεια. Κι ακόμα πιο τραγική είναι η συνειδητοποίηση ότι η ίδια εκμετάλλευση εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι και σήμερα, κι αυτό συχνά φαίνεται φυσιολογικό.
Πέρα απ’ τα στριπάκια με ιστορική αναφορά, οι σελίδες του working dead είναι γεμάτες και από ιστορίες εμπνευσμένες απ’ την εργασιακή καθημερινότητα, ιδιαίτερα της νεολαίας. Στις σελίδες του working dead διακωμωδείται μια πολύ κοντινή κατάσταση σε πολλούς νέους, που αποτελούν και το μεγαλύτερο κομμάτι του κοινού του, η εργασιακή πραγματικότητα σε πολυκαταστήματα, σε γραφεία και σε άλλους χώρους που εργάζεται η νεολαία. Η διεισδυτική ματιά του Ζάχαρη στην σκληρή πραγματικότητα του σύγχρονου καπιταλισμού είναι και το δυνατότερο σημείο του comic.
Στα πολύ θετικά στοιχεία του working dead πρέπει να προσμετρήσουμε και το καλοδουλεμένο του σχέδιο, για το οποίο επίσης ξεχωρίζει το comic. Οι χαρακτήρες μοιάζουν με μινιατούρες κι αυτό βοηθά στη διακωμώδηση κάθε είδους θέματος. Επίσης το πολύχρωμο σχέδιο του comic δίνει μια χαρούμενη νότα σε κάθε ιστορία, που ενισχύει τον κωμικό χαρακτήρα ακόμα και των πιο σοβαρών ιστοριών. Είναι προφανές ότι πρόκειται για συνειδητή επιλογή του Ζάχαρη να αντιφάσκει το πολύχρωμο και καρτουνίστικο σκίτσο με την σκληρή πραγματικότητα των θεμάτων τα οποία πραγματεύεται. Επιπλέον, αξίζει να παρατηρηθεί ότι ο Ζάχαρης είναι πολιτικός γελοιογράφος (απ’ το 2008 εργάζεται στο Ποντίκι) κι αυτό το στυλ του χαρακτηρίζει και τα comic του, τα οποία φέρουν βασικά χαρακτηριστικά στοιχεία αυτού του είδους σκιτσαρίσματος, όπως την υπερβολή στην απεικόνιση.
Η έκδοση του The working dead απ’ τις εκδόσεις Τόπος ολοκληρώνει πολύ όμορφα έναν κύκλο που κράτησε 2 χρόνια, με την εβδομαδιαία έκδοση των ιστοριών του Ζάχαρη απ’ τον Ιούλιο του 2016 έως τον Δεκέμβριο του 2017 στο socomic.gr. Όμως, το επιτυχημένο concept του working dead συνεχίζεται, μέσα απ’ την ανανεωμένη σειρά “The working dead… and…”, που κυκλοφορεί κάθε Σάββατο στο socomic.gr.
Το The Working Dead είναι υποψήφιο στην κατηγορία του Καλύτερου Κόμικ στα Ελληνικά Βραβεία Κόμικς 2019
Το The Working Dead… and… είναι υποψήφιο στην κατηγορία του Καλύτερου Διαδικτυακού Κόμικ στα Ελληνικά Βραβεία Κόμικς 2019
