Εδώ, στο Smassing Culture, αγαπάμε πολύ Στίβεν Κίνγκ και δεν το κρύβουμε. Κάτι που είμαστε ακόμα απογοητευμένοι από τη μίνι σειρά του ’90, κάτι που μας παρέσυρε η εντατική αλλά και ιδιαίτερα έξυπνη διαφημιστική εκστρατεία, κάτι που είναι ένα από τα καλύτερα βιβλία του Κινγκ, περιμέναμε με πολύ μεγάλη ανυπομονησία την καινούρια ταινία It (Το Αυτό) που βγήκε στην Ελλάδα την προηγούμενη Πέμπτη. Όπως έχουμε γράψει ήδη πρόκειται για μία πολύ καλή ταινία που αξίζει να δείτε, παρόλο που δεν πρόκειται για το «θρίλερ της δεκαετίας» ούτε προσφέρει κάτι τρομερά καινούριο στο είδος, ενώ πολλές φορές καθηλώνεται στα γνωστά, πολυφορεμένα τρικ της κάμερας για να τρομάξει τον θεατή.
Οι μεταφορές βιβλίων του Κινγκ στον κινηματογράφο μας προσφέρουν μια μεγάλη γκάμα επιλογών. Με πάνω από 40 μεταφορές βιβλίων στον κινηματογράφο, μπορούμε εύκολα να θυμηθούμε b-movies που προσβάλλουν τη δουλειά του Κινγκ (Children of the Corn), παταγώδεις αποτυχίες (όπως οι ταινίες Salem’s Lot) και πολλές ταινίες που δεν προσπάθησαν καν να προσεγγίσουν την ουσία των βιβλίων αλλά κράτησαν με απονεκρωμένο τρόπο τις σκηνές δράσης (με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα το The Running Man με τον Σβαρτσενέγκερ). Υπάρχουν βέβαια και το Carrie του ντε Πάλμα, το Πράσινο Μίλι και η Λάμψη του Κιούμπρικ, όπου η ταινία και ειδικότερα η ερμηνεία του Νίκολσον επισκιάζουν το βιβλίο. Πρόκειται για αξιόλογες ταινίες που, από πολλές απόψεις, είναι καλύτερες από Το Αυτό που, παρά την τεράστια εισπρακτική επιτυχία, ίσως να μην αντέξει στη δοκιμασία του χρόνου.
Ωστόσο, θέλουμε να εστιάσουμε σε κάτι συγκεκριμένο. Το Αυτό επιτυγχάνει σε μία πολύ δύσκολη προσπάθεια: μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη τα πιο δυνατά στοιχεία του έργου του Κινγκ, αυτά τα χαρακτηριστικά του που τον κάνουν να ξεχωρίζει.
Αναφέρομαι βέβαια στο απίστευτο βάθος της γραφής του, την απίστευτη ικανότητα του να παρουσιάζει και να αναλύει ανθρώπινες σχέσεις και κοινωνικές καταστάσεις. Ο Κινγκ έχει φαντασία, έχει ιδιαίτερο ταλέντο στο μεταφυσικό αλλά εκεί που θριαμβεύει είναι το γήινο και το καθημερινό. Για αυτό τα μεγάλα έργα του (Το Κοράκι, Salem’s Lot, Το Αυτό) αφιερώνουν σελίδες επί σελίδων στους χαρακτήρες, το περιβάλλον, τον οικογενειακό και φιλικό περίγυρο, πάντα με ευφυή τρόπο και μία λεπτή δόση ειρωνείας.
Η ικανότητα αυτή φτάνει στο αποκορύφωμα της όταν στρέφεται στην αμερικάνικη επαρχία και τον αντιφατικό χαρακτήρα της: από τη μία, δεμένες κοινωνίες με αλληλεγγύη μεταξύ τους και αδιαμεσολάβητες κοινωνικές σχέσεις, η υπόσχεση μίας ήσυχης και ευτυχισμένης ζωής και από την άλλη, η υποκρισία, ο ρατσισμός απέναντι στο διαφορετικό και τα κρυμμένα μυστικά. Τα στοιχεία αυτά συνυπάρχουν με δυναμικό τρόπο στα βιβλία του Κινγκ, δεν είναι απλά μία αντίθεση ανάμεσα στο «φαίνεσθαι» και το «είναι» αλλά μία βαθύτερη σύγκρουση που διχάζει τους πρωταγωνιστές του και τον περίγυρο τους.
Στο βιβλίο, Το Αυτό, η πρώτη σύγκρουση με τον Πένυγουάιζ εξελίσσεται την περίοδο 1957-1958 και το περιβάλλον της αμερικανικής επαρχίας συναντιέται με τη συντηρητική μεταπολεμική Αμερική και μία γενιά γονιών που καταπιέζει τα παιδιά της, απογοητευμένη από την εξέλιξη τους. Τα παιδιά – πρωταγωνιστές είναι στην κατάλληλη ηλικία ώστε, μεγαλώνοντας, να ακούν ροκ εν ρολ, να γίνουν χίπηδες και να αντιταχθούν στον πόλεμο στο Βιετνάμ. Η πορεία τους προς την ωριμότητα περνάει μέσα από μία διπλή αναμέτρηση: απέναντι στο Αυτό, που παίρνει τη μορφή των φόβων τους αλλά και απέναντι στους γονείς τους. Προκειμένου να νικήσουν τον Πένυγουάιζ, πρέπει να ξεπεράσουν τη φοβικότητα και την αδιαφορία των γονιών του που κλείνουν τα μάτια μπροστά στην φρίκη, κοιτώντας μόνο να σώσουν τον εαυτό τους.
Παρόλο που η ταινία μεταφέρεται στον 1989, διατηρεί αυτά τα στοιχεία και τα αναπτύσσει σταθερά σε όλη τη διάρκεια της. Οι αντιθέσεις στα πλάνα είναι εξαιρετικές: ανοιχτοί χώροι όπου τα παιδιά περνάνε με τα ποδήλατα τους, το λατομείο που κάνουν βουτιές, οι χερσότοποι που κρύβονται από τους τραμπούκους και γίνονται φίλοι. Από την άλλη βρίσκουμε το περιβάλλον του σπιτιού που τους στοιχειώνει και τους καταπιέζει, η διαρκώς ανοιχτή τηλεόραση που μεταδίδει τα μηνύματα του Πένυγουάιζ και οι γονείς που κατακρίνουν αλλά και ο ρατσισμός της πόλης που δεν μπορεί να ανεχθεί έναν έφηβο μαύρο. Η πόλη ίσως να υποψιάζεται τι συμβαίνει αλλά πλέον δεν μπορεί να το αντιληφθεί πραγματικά, γεγονός που αποτυπώνεται στη σκηνή του μπάνιου με τον πατέρα της Μπεβ να αδυνατεί να δει αυτό που φρικάρει την κόρη του αλλά και τα υπόλοιπα παιδιά.
Μία από τις πιο δυνατές σκηνές είναι η σύγκρουση του Εντι με τη μητέρα του, όταν πλέον συνειδητοποιεί ότι η υποτιθέμενη «ασθένεια» του είναι ένα κόλπο της μητέρας του για να τον ελέγχει. Η τελική μάχη με τον κλόουν πλησιάζει στο βαθμό που τα παιδιά αντιλαμβάνονται καλύτερα το μέρος όπου ζουν και τους ανθρώπους του, ενώ ταυτόχρονα εγκαταλείπουν το στόχο να περάσουν ένα ξέγνοιαστο καλοκαίρι.
Φυσικά, όλα αυτά δεν μπορούν να αναπτυχθούν με την ίδια δεξιοτεχνία που καταθέτει ο Κινγκ στο ογκώδες βιβλίο του. Ενώ στην ταινία όλα ωθούν προς την επόμενη εμφάνιση του Πένυγουάιζ και την κλιμάκωση της έντασης, ο Κινγκ απολαμβάνει την καθυστέρηση, η αφήγηση γίνεται στατική, «πλατειάζει» χωρίς να κουράζει, κάνει μεγάλες εισαγωγές σε κάθε κεφάλαιο και αφιερώνει ξεχωριστά κεφάλαια στη μελέτη της ιστορίας της φανταστικής πόλης του Ντέρυ. Είναι αμφίβολο αν όλα αυτά θα μπορούσαν να μεταφερθούν στον κινηματογράφο, υπάρχει μία ασυμβατότητα ανάμεσα στα μέσα έκφρασης. Τα βιβλία του Κινγκ δεν μπορούν να «μεταφραστούν» σε ένα άλλο μέσο χωρίς απώλειες.
Ο σκηνοθέτης του Αυτό, Άντι Μουσιέτι, φαίνεται να καταλαβαίνει τις δυσκολίες αυτές αλλά και τις ιδιαίτερες εμπορικές απαιτήσεις της δημιουργίας ενός θρίλερ που θα κόψει εκατομμύρια εισιτήρια και θα γίνει η πιο εμπορική ταινία τρόμου όλων των εποχών. Ταυτόχρονα, όμως, κατάλαβε ότι το Αυτό είναι κάτι πολύ περισσότερο από έναν σατανικό κλόουν με κοφτερά δόντια, έδωσε χώρο και ρόλο στις μικρές λεπτομέρειες, ακόμα και αν δεν κατάφερε να αποφύγει τα κλισέ του είδους. Και μόνο για αυτή την, λίγο πολύ επιτυχημένη, προσπάθεια έκανε λίγο πιο χαρούμενο κάθε φαν του Στίβεν Κιγνκ και κέρδισε τα συγχαρητήρια μας.
