Καβαλάρηδες Από το Πουθενά- Μια διαφορετική συνάντηση με εξωγήινους

Αλέξανδρος Μινωτάκης Από Αλέξανδρος Μινωτάκης 7 Λεπτά Ανάγνωσης

Το 2018 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Άγνωστη Καντάθ το βιβλίο Καβαλάρηδες από το Πουθενά (το πρώτο βιβλίο της σειράς η Διεθνής του Φανταστικού), ένα από τα σημαντικότερα έργα σοβιετικής επιστημονικής φαντασίας, στην οποία έχουμε ξεκινήσει αφιέρωμα ως Smassing Culture. Οι συγγραφείς Αλεξάντρ και Σεργκέι Αμπράμοφ (πατέρας και γιος, αντίστοιχα) υπήρξαν ένα από τα πιο γνωστά δίδυμα επιστημονικής φαντασίας στη Σοβιετική Ένωση και οι Καβαλάρηδες από το Πουθενά ήταν το πρώτο έργο τους (1969) και γνώρισε μεγάλη επιτυχία στη Σοβιετική Ένωση. Ακολούθησαν άλλες δύο συνέχειες του βιβλίου, που δεν έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά.

Η ιστορία ξεκινάει από την Ανταρκτική, όπου σοβιετικές και αμερικανικές αποστολές έρχονται αντιμέτωπες με το παράδοξο φαινόμενο των ρόδινων σύννεφων. Ο κινηματογραφιστής Γιούρι Ανόχιν, μετά από ένα ατύχημα,  έρχεται σε επαφή για πρώτη φορά με τα σύννεφα και ανακαλύπτει ότι είναι ικανά να δημιουργήσουν αντίγραφα ανθρώπινων κατασκευών (όπως οχήματα) αλλά και των ίδιων των ανθρώπων. Τα αντίγραφα μετά από λίγο εξαφανίζονται χωρίς κανείς να μπορεί να δώσει απάντηση στο πώς δημιουργούνται και για ποιο σκοπό.

Η πλοκή εξελίσσεται από την Ανταρκτική στη Μόσχα και από εκεί στο Παρίσι. Ο Ανόχιν, ο πρωταγωνιστής μας, έχει καταφέρει να καταγράψει σε βίντεο τα ρόδινα σύννεφα και τα αντίγραφα που δημιουργούν.  Μετά από νέες εμφανίσεις, αυτή τη φορά στις ΗΠΑ, το μυστήριο πυκνώνει. Ένα πλήθος επιστημόνων συζητάει και αντιπαρατίθεται. Με ελάχιστα στοιχεία στη διάθεσή τους, διατυπώνουν υποθέσεις που δεσμεύονται από τις βασικές γνωστικές αρχές του εκάστοτε επιστημονικού πεδίου. Τα πράγματα περιπλέκονται όταν συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας προσφέρουν τις δικές τους υποθέσεις, καθώς αυτή η εξωγήινη μορφή ζωής είναι παντελώς άγνωστη και κανένας συμβατικός τρόπος μελέτης της δεν φαίνεται να αποδίδει.

Οι Καβαλάρηδες από το Πουθενά είναι ένα κλασικό έργο επιστημονικής φαντασίας, με την έννοια ότι η πλοκή δεν καθορίζεται τόσο από τη δράση αλλά από τη φαντασία και τα γνωστικά όρια των πρωταγωνιστών. Όπως και στο μυθιστόρημα Ανίκητος, η λύση του μυστηρίου δε βρίσκεται στην κατίσχυση επί του εχθρού ούτε στην ανάπτυξη κάποιας νέας τεχνολογίας. Η πρόκληση είναι να πέσουν τα τείχη ανάμεσα στη φαντασία και την επιστήμη και να προκύψουν νέοι, απρόσμενοι συνδυασμοί που μπορούν να προσφέρουν νέα γνώση. Η μεγαλύτερη πρόκληση για τους χαρακτήρες του βιβλίου είναι να ανοίξουν τους ορίζοντες της σκέψης τους, να προσεγγίσουν χωρίς φόβο και προκατάληψη νέες μορφές ζωής και νέους τρόπους επικοινωνίας.

Προφανώς δεν θα μπορούσε να λείπει από την πλοκή ο Ψυχρός Πόλεμος και η σύγκριση ΗΠΑ-Σοβιετικής Ένωσης. Για τους σοβιετικούς επιστήμονες και τον πρωταγωνιστή μας, η συνάντηση με εξωγήινες μορφές ζωής είναι μία μεγάλη πρόκληση για γνώση και έρευνα, ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της επιστήμης. Από την άλλη, οι Αμερικάνοι εμφανίζονται διχασμένοι. Κάποιοι μοιράζονται τη σοβιετική αντίληψη και έρχονται κοντά με τη σοβιετική αποστολή και μοιράζονται τις περιπέτειες τους με ανοιχτό πνεύμα. Από την άλλη, εμφανίζεται η φιγούρα του Τόμπσον, ενός στρατιωτικού των ΗΠΑ που προσπαθεί να κινητοποιήσει την κυβέρνηση και τη διεθνή επιστημονική κοινότητα ώστε να προετοιμαστεί για πολεμική σύγκρουση. Το βιβλίο δεν ξεπέφτει στο επίπεδο της προπαγάνδας και σε εύκολες καρικατούρες του αντίπαλου στρατοπέδου. Αποτυπώνει όμως μία πολιτική θέση: απαξίωση της στρατιωτικής ηγεσίας των ΗΠΑ, που στρέφεται διαρκώς στην πολεμοκαπηλία αλλά και ελπίδα ότι οι δύο λαοί μπορούν να συνυπάρξουν και να ξεπεράσουν τις διαφορές τους.

Συνεχίζοντας σε αυτό το πνεύμα, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι οι Καβαλάρηδες από το Πουθενά μοιράζονται πολλά κοινά στοιχεία με τη σειρά Star Trek (πέρα από το ότι κυκλοφόρησαν με 3 χρόνια διαφορά). Μάλλον οι Αμπράμοφ δεν είχαν δει τη σειρά του Roddenberry, ούτε αυτός θα είχε διαβάσει παλαιότερα σοβιετικά βιβλία sci fi, πριν γράψει το σενάριο της πρώτης σεζόν του Star Trek. Όμως οι ομοιότητες είναι έντονες και σημαντικές. Ο σεβασμός σε κάθε μορφή ζωής, η εξύμνηση της διαφορετικότητας, η πίστη στο διάλογο και τη λογική ως μέσα επίλυσης των προβλημάτων, η βαθιά αισιοδοξία στη δυνατότητα της προόδου για το σύνολο της ανθρωπότητας είναι μερικά από τα στοιχεία που διέπουν τους Καβαλάρηδες και το Star Trek. Είναι στοιχεία μίας άλλης εποχής της επιστημονικής φαντασίας, κατά την οποία οι δημιουργοί εμπνέονταν τόσο από τις επαναστάσεις του 20ου αιώνα  όσο και από τις δυνατότητες που άνοιγε η εξέλιξη της επιστήμης καθώς και η τεχνολογική πρόοδος στην εξερεύνηση του διαστήματος.

Παρόλο που τα αντίστοιχα έργα αναπτύσσονται στην καρδιά του Ψυχρού Πολέμου και της απειλής ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος, τα διαπερνά πλήρως η εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της ανθρωπότητας και στη γενική τάση της ιστορίας προς την πρόοδο.  Η αισιοδοξία αυτή εκφράζεται στην πίστη των πρωταγωνιστών μας ότι θα καταφέρουν εν τέλει να επικοινωνήσουν με τους εξωγήινους και, με ειρηνικά μέσα, θα κατανοήσουν τους σκοπούς των επισκεπτών μας.  Το ανοιχτό πνεύμα του Ανόχιν τροφοδοτείται από την προσδοκία ενός άλλου τρόπου ζωής, ειρηνικού και αρμονικού · αν μπορούν να συνυπάρξουν οι γήινοι μεταξύ τους, γιατί όχι και οι γήινοι με τους εξωγήινους;

Ίσως τα παραπάνω να μας φαίνονται πολύ ξένα σήμερα που κυριαρχεί η δυστοπία τόσο στις ζωές μας, όσο και στη συλλογική φαντασία μας — όχι τυχαία, της αφιερώσαμε τόσο μεγάλο κομμάτι στο καλοκαιρινό online φεστιβάλ μας. Ίσως όμως και να μην είναι και τόσο ξένα. Η ταινία Arrivalτου 2016 ήταν ένα από τα καλύτερα έργα επιστημονικής φαντασίας των τελευταίων χρόνων και, επίσης, έθεσε στο επίκεντρο της το ζήτημα μίας ουσιαστικής επικοινωνίας και την πρόκληση να μην καταφύγουμε σε πολεμικά μέσα για να αντιμετωπίσουμε το νέο και το διαφορετικό

Οι Καβαλάρηδες από το Πουθενά δεν είναι ένα κειμήλιο μίας χαμένης κληρονομίας, αλλά ζωντανό παράδειγμα των καλύτερων στιγμών μίας άλλης περιόδου της επιστημονικής φαντασίας και μίας άλλης παράδοσης σε αυτό το πεδίο, της σοβιετικής. Είναι ένα εξαιρετικό δείγμα πολιτικής και καλλιτεχνικής ουτοπίας: ας γράψουν την ιστορία οι επιστήμονες, οι καλλιτέχνες, οι άνθρωποι με φαντασία και ελπίδα, όχι οι στρατιωτικοί και οι πολεμοκάπηλοι πολιτικοί.

Εδώ τα άλλα κείμενα του αφιερώματος:

Μοιραστείτε το Άρθρο
Συνάντησε μικρός το Star Wars και έκτοτε βρήκε πως θέλει να γίνει Jedi. Προπονείται με διαλογισμό 18 ώρες την μέρα. Τις υπόλοιπες τις περνάει καμουφλαρισμένος ως υποψήφιος διδάκτορας γιατί κανείς δεν του είπε πως ανακλήθηκε το Order 66.