Kώστας Καρυωτάκης, ο ποιητής που τραγούδησε την αλλοτρίωση…
Σήμερα συμπληρώνονται 121 χρόνια από το γέννηση του Κώστα Καρυωτάκη, του μεγαλύτερου ποιητή του Μεσοπολέμου. Από την γέννησή του 121 και νεκρός 89 χρόνια, μονάχα όμως στα χαρτιά, γιατί ουσιαστικά ο Καρυωτάκης ποτέ δε πέθανε ολοκληρωτικά. Και ποτέ δε θα πεθάνει όσο υπάρχουν σε σπίτια βιβλία του, όσο τα ποιήματα του διαβάζονται και συγκινούν.
Δε θέλω να αναφερθώ σε βιογραφικά στοιχεία. Αυτά τα βρίσκει όποιος θέλει με ένα απλό search. Αυτό που θέλω είναι να αναφερθώ στο χαρακτήρα των γραπτών του όπως τον βίωσα εγώ, ανεξάρτητα από τις παρωπίδες των εξετάσεων ή όπως συνήθως γίνεται, του θέματος της κατάθλιψης, με το οποίο περιχύνουν όλο το έργο του και με αυτό τελειώνουν την ενασχόληση με το αντικείμενο.
Αυτό που ένιωθα όταν διάβαζα Καρυωτάκη ήταν, μεταξύ άλλων, δέος. Και αυτό γιατί έβλεπα ένα μυαλό που αντιλαμβανόταν πολύ περισσότερο από όσο πιστεύουμε το τι γινόταν στην εποχή του, και στις προηγούμενες, χρησιμοποιώντας ως όργανο παρατήρησης τα ίδια του τα συναισθήματα. Έζησε την ανία και τον περιορισμένο χώρο της εξαρτημένης πνευματικής εργασίας, (δημόσιος υπάλληλος), την κοινωνική απαξίωση που βιώνουν οι άνθρωποι του περιθωρίου, τόσο από το πολιτικό όσο και το πνευματικό κατεστημένο (προβλήματα με τις αρχές, δυσμενείς μεταθέσεις, υποτίμηση έργου), παρόλο που τελικά αυτό αναγκάστηκε να τον αποδεχθεί. Ένιωσε σε όλο της το μεγαλείο την απογοήτευση, τη καταπίεση και την εκμετάλλευση από το κράτος, που το βίωσε ως μηχανή που στύβει τον άνθρωπο από την προσωπικότητα, τις αντιρρήσεις και τη ζωτικότητα του για να φτιάξει τον ιδανικό Υπάλληλο, το άβουλο άθυρμα που βάζει σφραγίδες και υπακούει. Η αντίθεση μεταξύ ανεξάρτητης και εξαρτημένης εργασίας και η αποξένωση που δημιουργεί, πρώτα από τον εαυτό και έπειτα από τους άλλους ήταν βασικά στοιχεία στην ποίησή του. Δόθηκαν με σύμβολα, όμως είναι φανερά σαν να τα χτυπάει προβολέας. Ο Καρυωτάκης ήταν ο ποιητής της αλλοτρίωσης.
Αυτός ο κοντός άνθρωπος, με το παράξενο σουλούπι και το μεγάλο κεφάλι (έτσι έβλεπε τον εαυτό του), θεωρούσε τον φιλελεύθερο Βενιζέλο μεγαλομανή μανιακό, εξέδιδε σατυρικά περιοδικά θίγοντας τους κουστουμάτους που κυκλοφορούσαν και ξεφούρνιζαν μεγαλοπρεπείς αρλούμπες, και παρακολουθούσε από κοντά όλα τα μεγάλα κινήματα της εποχής του, από τους αγώνες των εργαζομένων για τις συνθήκες εργασίας και τη λήξη του Πολέμου, έως τις σουφραζέτες στη Γαλλία και πήρε θέση υπέρ τους. Καταδίκαζε και πολεμούσε τόσο την αδιαφορία των συναδέλφων του, όσο και την αυθαιρεσία των προϊσταμένων του πληρώνοντας το τίμημα με μεταθέσεις στη μέση του πουθενά (την Πρέβεζα, που ήταν τότε ένα διοικητικό χάος, συν ένα σωρό μέρη ακόμα).
Δυστυχώς ο Καρυωτάκης έπεσε θύμα, εκτός των άλλων, και του χαρακτήρα και του ταλέντου του. Το μέσο που εκφραζόταν, η ποίηση, είναι συχνά διφορούμενο και έτσι η εικόνα που επικράτησε για αυτόν είναι αυτή ενός γραφικού καταθλιπτικού που δεν άντεξε την πίεση της σύφιλης και αυτοκτόνησε. Ήταν η εικόνα που πρόβαλε ο συμβολισμός και η εποχή, που φτάνει ως τις μέρες μας. Ο άλλος Καρυωτάκης, ο ζωντανός εργαζόμενος χάθηκε για τους περισσότερους. Χάθηκε για όποιον επιμένει στην «Πρέβεζα» και τον Παπακωνσταντίνου, και δε βλέπει το «Ανδρείκελα», την «Αποστροφή» και τόσα άλλα ή τονίζει στον «Μιχαλιό» απλά την αηδία ενός στρατεύσιμου.
Δεν ήταν άγιος. Μακριά από αυτό. Είχε τις αδυναμίες του. Ποτέ δεν ξεπέρασε αυτόν τον αραχνοΰφαντο σεξισμό της αστικής ποίησης, την ιδέα του εθνικού κορμού. Δε ξεπέρασε ποτέ την εποχή του. Ο Κώστας Καρυωτάκης ήταν η εποχή του. Ήταν ο άνθρωπος που είδε όμως την εποχή του για αυτό που είναι, μια απέραντη θάλασσα ευκαιριών για τους άλλους. Για αυτούς που αιματοκύλισαν την Ευρώπη το 1914. Για αυτούς που θησαύρισαν στις πλάτες των προσφύγων. Για αυτούς που επέβαλαν την αλλοτριωμένη εργασία. Για αυτούς που ακόμα και σήμερα συνεχίζουν να σε εκμεταλλεύονται. Εσένα και μένα και τον Καρυωτάκη. Ακόμα και μετά από 89 χρόνια νεκρό. Απλά προτίμησε να μιλήσει για αυτά μέσα από τον εαυτό του.
Όμως η ποίηση έχει και το καλό ότι επιβιώνει, θέλω να ελπίζω τουλάχιστον. Και ότι η ανάγνωση που βοηθά περισσότερο εσένα μπορεί να βρεθεί. Γιατί, ακόμα και μετά από 89 χρόνια, ο Καρυωτάκης είναι η φωνή που την ακούς να σου ψιθυρίζει στο γραφείο, όταν δουλεύεις 10 ώρες τη μέρα για 200 ευρώ… «διπλώνοντας στο στήθος μου γυρεύω αναπνοή στη σκόνη των χαρτιών μου…»
About the Authors
Nίκος Γιακουμέλος Γεννήθηκε με μεγάλη επιτυχία αλλά μετά άρχισε καπου να δυσκολεύει το πράγμα. Σπούδασε Επικοινωνία και μετά αποφάσισε πως δεν του αρέσει να επικοινωνεί. Όνειρο του να μετακομίσει στην Σαχάρα όπου θα έχει ησυχία, αλλά μέχρι να το καταφέρει δουλεύει κωπηλάτης.