Η επιλογή των φετινών καλοκαιρινών αναγνωσμάτων έγινε φυσικά τυχαία, ωστόσο, το αναπάντεχο ταίριασμα πολλών από αυτών με ξάφνιασε ευχάριστα. Ποιος να το περίμενε διαβάζοντας το σπουδαίο «Γράμματα σ’ ένα Νέο Ποιητή» του Ράινερ Μ. Ρίλκε να ανακάλυπτα μια σύνδεση με το όχι και τόσο αναγνωρισμένο «Πάλομαρ» του Ίταλο Καλβίνο.
Οι δύο συγγραφείς, αλλοτινών εποχών και καταβολών, συναντιόντουσαν και συμπλήρωναν ο ένας τον άλλον, φτιάχνοντας ασυνείδητα από κοινού έναν χορό εξηγήσεων, κρυμμένων συμβουλών, αιτιολογήσεων, ερωτημάτων και προβληματισμών που συνθέτουν όλο το μυστήριο που αποκαλούμε «ζωή». Ο Ρίλκε σε μια πραγματική αλληλογραφία με έναν αφανή ήρωα-ποιητή, τον Φ. Κάπους, καταγράφει δοκιμιακά κάποιους βασικούς άξονες της σκέψης του μετατρέποντας τους σε βιωματικές συμβουλές για το είναι και το γίγνεσθαι. Ο Καλβίνο, αντίθετα, κρυμμένος πίσω από το προσωπείο του ήρωά του, Πάλομαρ, ξεκινώντας από τη φυσική παρατήρηση του σύμπαντος, των πραγμάτων και των ανθρώπων φτάνει στο τέλος κάθε μικρού κεφαλαίου σε μια πνευματική και ηθική συνειδητοποίηση ή άλλοτε διεγείρει καινούργιους προβληματισμούς που ίσως μείνουν και αναπάντητοι.
Ο Πάλομαρ είναι ένας διανοούμενος, ένας νευρωτικός, ένας ψυχαναγκαστικά λεπτολόγος και εξερευνητής. Με κύριο εργαλείο το ερευνητικό του βλέμμα ξεκινά μια βαθιά παρατήρηση των άστρων και τ’ ουρανού, των διάφορων φυτών και χρωμάτων, των ανθρώπινων μελών και συμπεριφορών, των σιωπών, μιας παντόφλας, ενός τυριού, μιας χελώνας… «Ίσως, μάλιστα, αυτό να είναι και το κλειδί για να δαμάσει κανείς την πολυπλοκότητα τούτου του κόσμου, συρρικνώνοντας τη σ’ ένα πιο απλό μηχανισμό.» Παρατηρεί πεινασμένα κάθε τι που πέφτει στο οπτικό του πεδίο προσπαθώντας να ανακαλύψει τι μυστικά μπορεί να κρύβει, τι προσπαθεί να του πει, αλλά και ποια είναι η συμβολή του στην τάξη ή/και αταξία του κόσμου.
Αυτό που ταλανίζει τον ήρωα είναι ότι θέλει να καταλάβει τον γύρω κόσμο και να βρει τη δική του θέση μέσα σ’αυτόν. Αγνοεί, όμως, πως πρώτα απ’ όλα πρέπει να κοιτάξει μέσα στον ίδιο του τον εαυτό. «Το σύμπαν είναι ο καθρέφτης μέσα στον οποίο μπορούμε να μελετήσουμε μονάχα όσα μάθαμε να γνωρίζουμε μέσα μας.»
Το μέσα μας, τον άγνωστο εαυτό μας, ο Ρίλκε μάς καλεί να εξερευνήσουμε χωρίς φόβο και σίγουρα πατήματα. «Όσο σκεφτόμαστε αυτή την ύπαρξη του ατόμου σαν ένα μικρό ή μεγάλο χώρο, τότε φαίνεται ότι οι περισσότεροι γνώρισαν μόνον μια γωνιά του δωματίου τους, μια θέση δίπλα στο παράθυρο, έναν μόνο διάδρομο όπου πηγαινοέρχονται. Έτσι έχουν μια σιγουριά. Κι όμως, αυτή η επικίνδυνη ανασφάλεια είναι περισσότερο ανθρώπινη.» Ο μοναδικός τρόπος για να πετύχουμε αυτή την αυτογνωσία είναι η μοναξιά. Ο Πάλομαρ επιδίδεται στην ασχολία της καθημερινής παρατήρησης πάντοτε μόνος. Γνωρίζει πως «μονάχα αφού γνωρίσει κανείς την επιφάνεια των πραγμάτων μπορεί να ψάξει να βρει τι υπάρχει από κάτω. Η επιφάνεια των πραγμάτων, όμως, είναι ανεξάντλητη.» Εκεί συναντάμε τον Ρίλκε να μας συμβουλεύει: «Υπομονή είναι το παν!» «Σχεδόν καθετί το σημαντικό είναι δύσκολο, και σημαντικά είναι τα πάντα». «Να βιώνουμε τα πάντα».
«Αν η καθημερινή σας ζωή φαίνεται φτωχή, μην κατηγορείτε αυτή· κατηγορήστε τον εαυτό σας και παραδεχτείτε ότι δεν είστε ακόμη αρκετά ποιητής για να προσελκύσετε τα πλούτη της, επειδή για τον δημιουργό δεν υπάρχει φτώχεια, ούτε φτωχός ή αδιάφορος τόπος.» Ο Ρίλκε μάς καλεί να δούμε, να αισθανθούμε, να αγγίξουμε, να γίνουμε ποιητές. Με τις αισθήσεις σαν τεντωμένες κεραίες να βρούμε εκείνα τα πράγματα που «είναι γεμάτα από Γίγνεσθαι στο οποίο μπορούμε να συμμετάσχουμε». «Να δείξετε εμπιστοσύνη στη Φύση, στο Απλό, στο Μικρό (…)» γιατί «μπορεί να γίνει Μεγάλο και Αμέτρητο».
«Και αν κάποιος βγει έξω το πρωί όταν ροδίζει η ανατολή, ή κοιτάξει προς τη δύση που είναι γεμάτη από συντελσμένα γεγονότα, και εάν διαισθανθεί τι συντελείται εκεί, τότε θα φύγει από πάνω του [όπως από έναν νεκρό] όλο το βάρος, παρόλο που βρίσκεται μέσα σε μια σφύζουσα ζωή.»
Γι’ αυτό και ο Πάλομαρ «σ’ έναν κόσμο που καταρρέει, το μόνο πράγμα που θα ήθελε να σώσει είναι το πιο εύθραυστο: είναι εκείνη η θαλάσσια γέφυρα που ενώνει τα μάτια του με τον ήλιο που δύει.»
